Мюнхен баёноти Американинг режимни сақлаб қолиш ва қўзғолонни бўғизлашга қаратилган йўл харитаси бўйича ташланган қадамдир
Сурия қўзғолони ҳамда бу қўзғолонга боғлиқ позициялар ва ҳодисалар кетма-кет ўзгаришларга гувоҳ бўлмоқда. Бу қўзғолон Америка кун тартибидаги сиёсий ишларнинг муқаддимасига ва унинг устувор вазифасига айланди. Сурия қўзғолони Жон Керрининг асосий ташвишига, учрашувлари, ҳаракатлари ва баёнотларининг бош меҳварига (асосига) айланиб қолди. Бошқа масалалар нисбатан унинг эътиборидан четда қолиб кетди. Бундай ҳолат ёлғиз Америкага хос эмас. Чунки Шом қўзғолони бутун дунё давлатлари масаласига айланди. У фақат Американинг Ўрта Шарқдаги нуфузига таҳдид солибгина қолмай, Ғарбнинг ҳам бутун минтақадаги нуфуз ва манфаатларига хавф туғдирмоқда. Шунинг учун Сурия қўзғолони Мюнхен хавфсизлик конференциясининг кун тартибига қўйилгани табиий ҳол. Бундан ташқари, Америка ўз истаги ва режаларини халқаро ҳамфикрлик даражасига олиб чиқиш учун мана шундай халқаро учрашувлардан фойдаланишга ҳаракат қилмоқда.
Сурия қўзғолони бошланган пайтда Америка ҳеч бир давлатнинг Сурия ишига аралашишига йўл қўймади. Кейин музокарачилик ва мухолифлик ролини амалга оширишда фойдаланиш учун Россияни таклиф қилди ва бундан аввало Европанинг кириш дарвозаларини беркитишни, қолаверса, ўз режасини тиқиштиришни кўзлади. Бироқ шунга қарамай, Америка бу давлатларни қатор анжуман ва учрашувларга фақат сохта гувоҳлар сифатида тўплади. Шу орқали ўзи хоҳлаётган нарсага халқаро тўн кийдириб, бу давлатлар овозини – улар зоҳирда бўлса ҳам иштирок этишлари билан – ўчирмоқчи бўляпти. Чунки у Суриядаги ҳодисалар оловида, айниқса, қочқинлар «терроризм» оловида жизғинак бўляпти. Мюнхен хавфсизлик конференцияси гарчи унга келиш ва унда иштирок этиш жиҳатидан, халқаро тадбир бўлса-да, бироқ уни расмий қарорлар ва баёнотлар чиқариладиган расмий йиғин деб бўлмайди. Чунки у ҳукумат конференцияси эмас, алоҳида махсус конференциядир. Одатда унда сўзлашувлар ва таклифлар бўлиши керак эди. Аммо Суриядаги воқеа-ҳодисаларнинг ривожланиб кетиши, хусусан, Асад режими Россиянинг қақшатқич ҳаво зарбалари ҳамда қуролли тўдалар ёрдамида Ҳалабга қутуриб ҳужум қилиши, оқибатда ўн минглаб сурияликлар қочқинга айланиши каби ҳодисалар Американи Россия иштирокида «Мюнхен баёноти» ёки Мюнхен келишувларини чиқаришга мажбур қилди.
Ушбу Мюнхен баёноти Хавфсизлик Кенгашининг 2254 рақамли қарори ифодасини қайталаган. Хавфсизлик Кенгашининг бу қарори 2016 йил 12 февралда «Ал-Жазира нет»да нашр қилинди: «Америка ташқи ишлар вазири Жон Керри Суриядаги ҳарбий амалиётларни бир ҳафта мобайнида тўхтатиш келишувига эришишни таъкидлади. Керри россиялик ҳамкасби Сергей Лавров ва БМТ вакили Стефан де Мистура иштирокида берган матбуот конференциясида ҳарбий амалиётларни тўхтатиш келишуви Исломий Давлат ташкилоти билан Жубаҳатун Нусрани ўз ичига олмаслигини билдирди. Ўз навбатида, Лавров ҳам ҳужум амалиётларини тўхтатишга келишилсагина ўт очишни тўхтатишга эришилиши мумкинлигини таъкидлади. Керри ҳарбий амалиётларни тўхтатиш учун узоқ муддатли иш усулларини ишлаб чиқиш мақсадида ишчи гуруҳ тузилиши лозимлигини очиқлади. Унинг таъкидлашича, инсонпарварлик ёрдами Дайриззур, Фавъа, Мадая, Маъзамияга ва барча қамалдаги минтақаларга ёки ёрдамлар етиб бориши қийин бўлаётган минтақаларга яқинда етказиб берилади. Лавров айрим минтақаларга ёрдамларни ҳаводан ташлашга келишиб олинганини билдирди…». 2016 йил 12 февралда «Россия Сегодня» сайтида бундай дейилди: «Сурияни қўлловчи давлатлар гуруҳининг Мюнхенда қабул қилган баёнотида Сурияда ўт очишни тўхтатишга эришиш, инсонпарварлик масалаларини ҳал қилиш ва сиёсий амалиёт бошлаб, 18 ой ичида сайловлар ўтказиш айтилди. Айни гуруҳга аъзо давлатлар Сурия музокараларидан сўнг 6 ой ичида сиёсий ислоҳотлар режасини ишлаб чиқишга ҳамда ўтиш даври ҳукуматини тузишга, янги конституция ишлаб чиқиб, унинг асосида 18 ой ичида эркин ва адолатли сайловлар ўтказишга келишиб олдилар. Шунга қарамай, баёнотда на Дамашқдан, на мухолафатдан қайта музокара ўтказиш учун белгиланган вақтга риоя қилишлари талаб этилмаган. Аммо барча томонларни БМТ мутасаддийлиги остида имкон қадар тез фурсат ичида музокарада қатнашишга чақирилган».
Кўриниб турибдики, Хавфсизлик Кенгашининг 2254 рақамли қарорида келган нарсалар Мюнхен баёнотида ҳам такрорланган. Аммо «Россия сегодня» сайти нашр қилган баёнот матнида «ўтиш даври ҳукумати тузиш», деган иборанинг ишлатилгани эътиборни жалб қилади. Чунки Хавфсизлик Кенгаши қарорида «ўтиш даври бошқарув ҳайъатини тузиш», дейилган. Ўтиш даври ҳукумати, деган сўз Керрининг оғзидан чиққан. У «Женева-2» конференциясидан олдин Риёз Ҳижоб билан учрашган ва унга Сурияда ўтиш даври ҳайъати эмас, миллий бирлик ҳукумати тузилажагини маълум қилган. 2016 йил 25 январда «Муфаккира Ислом» сайтида бундай дейилади: «… Айни манбанинг қўшимча қилишича, Керри Риёз Ҳижобга Женева учрашувида ислоҳот ўтказиш салоҳиятига эга ўтиш даври ҳайъати эмас, балки режим билан қўзғолончилар иштирокидаги миллий бирлик ҳукумати тузиш борасида мубоҳаса қилинажагини маълум қилди. Керрининг изоҳлашича, маълум вақтда Башарнинг кетиши йиғин кун тартибига қўйилмаган бўлиб, у келаси сайловларда ўз номзодини қўйиш ҳуқуқига эга». Шунга кўра, демак, Мюнхен баёноти 2254 рақамли қарорга ўзгартириш киритди ёки Американинг ниятини ҳамда 2254 рақамли қарорни ижро қилиш олдидан ўтиш даври бошқарув ҳайъатига боғлиқ ишларда у истаган нарсани фош қилди.
Сурияда зўравонликни тўхтатиш тўғрисидаги гаплар эса у ерда олиб борилаётган ҳарбий амалиётни ўзгартирмайди. Чунки Давлат ташкилоти билан Жубаҳатун Нусранинг мустасно қилингани терроризмга қарши кураш баҳонасида бомбалар ёғдириш ва вайрон қилишларнинг давом этишини англатади. Россия террористлардан бошқа ҳеч кимни нишонга олмаётганини даъво қилаверади!
Шунингдек, Америка Асад режимининг Ҳалаб устидан бўлган ҳукмронлигини қайтариш учун Россияга муҳтож. Ҳатто Американинг ўзи Ҳалабни бомбардимон қилди. 2016 йил 11 февралда «Рейтер» бундай хабар тарқатди: (Пайшанба куни Россия мудофаа вазирлиги 10 феврал куни Американинг икки учоғи Суриянинг Ҳалаб шаҳрини бомбардимон қилганини, Россия учоқлари эса айни минтақада фаолият олиб бормагинини таъкидлади. Америка мудофаа вазирлиги матбуот воизи эса рус кучлари билан Сурия ҳукумати кучларини Ҳалабдаги иккита марказий касалхонага ҳаво зарбаларини берганликда айблади. Аммо қачон зарба берганини аниқ келтирмади. Бироқ бир баёнотда Россия мудофаа вазирлиги матбуот воизи Игорь Конашенков «Кеча ИШИДга қарши коалициянинг икки учоғидан бошқа ҳеч қандай учоқ бу шаҳар устидан парвоз қилгани йўқ», деди. У айни коалициядан Қўшма Штатлар бошчилигидаги Исломий Давлат ташкилотига қарши коалицияни назарда тутди. У яна гапида давом этиб айтдики: «Москва вақти билан 13:55да Американинг «А-10» русумли икки учоғи Сурия ҳаво бўшлиғига кириб, бевосита энг яқин йўл орқали Ҳалабга етиб борди, сўнг шаҳардаги нишонларга қарата ҳаво зарбаларини берди». Игорь Конашенков ўша куни рус учоқларининг берган ҳаво зарбалари Ҳалабдан камида 20 км. узоқликда амалга оширилганини қўшимча қилди. Вашингтон етакчилигидаги коалиция Ҳалабдаги мухолиф жангариларга ёрдам бериш йўлида ёки бу шаҳарга инсонпарварлик ёрдамлари етиб боришини яхшилаш йўлида саъй-ҳаракат қилиши мумкинми, дея чоршанба куни берилган саволга АҚШ мудофаа вазирлиги воизи полковник Стив Уоррен жавоб берди. У – коалициянинг асосий диққат-эътибори Исломий Давлат ташкилотига қарши курашишга қаратилганини айтиб, ушбу ташкилот «Суриядаги бу минтақада аслида мавжуд эмас», деди).
Булар шунга далолат қиладики, Америка Ҳалаб урушини Асад режими фойдасига ҳал этишга шошилмоқда. Бу шаҳарнинг бутун аҳолиси қирилиб тугаса ҳам, уни заррача ташвишлантирмайди. Унинг учун Асад режимини йўқ қиладиган бирор нарса бўлмаса, бас!
Музокарачилар ҳайъати раиси Риёз Ҳижобнинг ўз ҳайъати позицияси тўғрисидаги гапларига келсак, буни бир турли сохта қаҳрамонлик ҳамда қуролли гуруҳлар қошидаги ҳайъатни кўкларга кўтариб мақташ, дейиш мумкин. 2016 йил 13 февралда «Арабий Жадид» сайтида бундай хабар тарқатилди: «Сурия Озод армиясидаги бир етакчининг билдиришича, Суриядаги мухолиф қуролли гуруҳларнинг Мюнхен келишувини муҳокама қилиш учун мухолафатчилар ҳайъати мувофиқлаштирувчиси Риёз Ҳижоб билан учрашишлари кутилмоқда. Мюнхен келишуви Сурия масаласида халқаро гуруҳлар учрашувини келтириб чиқарди. Бу гуруҳлар учрашуви хавфсизлик ва мудофаа сиёсатини кўриб чиқиш учун Мюнхен халқаро конференциясига қўшимча сифатида жума куни тонгда бўлиб ўтди. Ўз исмини ошкор этишни истамаган бу етакчи «жуда яқин кунларда» Риёз Ҳижоб билан ўтказилажак айни учрашувда мубоҳаса этиладиган масалаларнинг тафсилотларига киришишни рад этди. Аммо қуролли гуруҳлар билан музокарачилар ҳайъати ўртасида Мюнхен келишуви борасида кўпроқ якдил позиция бўлиши мумкинлигини айтди».
Қуролли гуруҳлар билан музокарачилар олий ҳайъати ўртасидаги бундай якдиллик ҳайъатни қонуний вакилга айлантиради. Бу эса ўз навбатида Америка учун келажакда дипломатик ечим натижаларини амалга оширишда қулайлик яратиб беради. У дипломатик ечим натижаларини ўз малайи жиноятчи Башар режими ўлчовига мос равишда амалга оширади.
Аллоҳ Субҳанаҳудан Шом қўзғолонини кофирлар ва уларнинг малайлари макридан Ўзи асрашини ҳамда бизни нусрат ва ғолиблик билан сийлашини сўраб қоламиз!
Роя газетасининг 2016 йил 17 феврал чоршанба кунги 65-сонидан
