Савол жавоб майдони

Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳи ва барокатуҳ.

Қарз берганда ёздириб қўйиш, гувоҳ қилиш суннат, унга риоя қилмаса гуноҳкор бўлмайди.
Шаръий ҳукмга нисбатан қандай муносабатда бўлишимиз қуйдагича: Шаръий ҳукм Шореънинг хитобидан тўғри ижтиҳод қилиш ёрдамида тушуниб олинади. Шунинг учун ҳам мужтаҳидларнинг ижтиҳодигина шаръий ҳукмни изҳор қилиши мумкин. Шунга биноан, ҳар бир мужтаҳидга нисбатан Аллоҳнинг ҳукми унинг ижтиҳоди олиб борган ва тўғри бўлиши керак, деб ўйлаган ҳукмдир.

Кимки ижтиҳод қилишга яроқли бўлмаса, у муқаллиддир. Муқаллид икки хил бўлади: муттабиъ ва омий. Муттабиъ ижтиҳодда шарт бўлган баъзи илмларга эга шахсдир. У далилини билгандан кейингина мужтаҳидга тақлид қилади. Мана шундагина муттабиъ учун Аллоҳнинг ҳукми ўзи эргашган мужтаҳиднинг сўзи бўлади. Омий эса ижтиҳодда эътибор қилинадиган баъзи илмларга эга бўлмаган шахсдир. У далилини билмаган ҳолда мужтаҳидга тақлид қилади. Бундай омий одам мужтаҳидларнинг сўзига тақлид қилиб, улар истинбот қилган аҳкомларга амал қилиши лозим. Унга нисбатан шаръий ҳукм ўзи тақлид қилаётган мужтаҳид истинбот қилган ҳукмдир. Шунга биноан шаръий ҳукм ижтиҳодга лаёқати бор мужтаҳид истинбот қилган ҳукмдир. Шаръий ҳукм унга нисбатан Аллоҳнинг ҳукми бўлиб, мужтаҳид бу ҳукмга хилоф иш тутиб, бошқага тақлид қилиши мутлақо жоиз эмас. Шунингдек, у истинбот қилган ҳукм унга тақлид қилаётган одамга нисбатан ҳам Аллоҳнинг ҳукми бўлиб, тақлид қилувчи ҳам бу ҳукмга хилоф амал қилиши жоиз эмас.

Муқаллид бирор ҳодисанинг ҳукмида мужтаҳидларнинг бирига тақлид қилиб, бу масалада унинг сўзига амал қилган бўлса, амал қилгандан сўнг бу ҳукмда ушбу мужтаҳиддан бошқасига мурожаат қилишга мутлақо ҳаққи йўқ. Аммо бошқа ҳукмда бу мужтаҳиддан бошқасига тақлид қилиши жоиздир.
Муттақий.