Савол жавоб майдони

Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳи ва барокатуҳ.

Шукр(شكر) луғатда: инсон ўзига қилинган яхшиликни тан олиб, яхшилик қилувчига нисбатан қалбдаги ҳурсандчиликни изҳор қилиш деган маънони англатади. Бу сўзни тўла ифода қилиш қийин, чунки Аллоҳ Таолонинг бизга берган нематлари қанча? Ҳатто У Зотга қилинган шукр ҳам бандаларига бўлган бир неъматдир.

Аллоҳ Таолонинг олдида, шукр қилувчининг шукрлари қабул бўлиши учун бандаларига шукр қилган бўлиши керак. Абу Ҳурайра(р.а)дан имом Бухорий ривоят қилади:

لا يَشْكُرُ اللَّهَ مَنْ لا يَشْكُرُ النَّاسَ

“Одамларга шукр қилмайдиган кимса Аллоҳга шукр қилмайди”.
Яна:

من لا‮ ‬يشكر الناس لا‮ ‬يشكر الله‮‬‬‬

“ким одамларга шукр қилмаса, Аллоҳга шукр қилмайди”.
Имом Аҳмад ривоятида қуйдагича келган:

إن أشكرَ الناس لله عز وجل أشكرُهم للناس

“албатта, одамларнинг Аллоҳ – Азза ва Жалла - га энг шукр келтирувчиси, уларнинг одамларга шукр қилувчироғилир”.

Бу ҳадисларнинг маъноси Аллоҳ Таоло бандаларидан “шукр”ларини фақат бир бирларига қилинаётган яхшиликларга шукр қилганларидагина қабул қилишини англатади. Инсонга шукр қилиш; қилган яхшилига яхшилик билан жавоб бериш ва яхшилигини айтиб юриш, уни ҳаққига дуои-хойрлар қилиш билан бўлади. Имом Аҳмад Оиша(р.а)дан ривоят қилади:

من أُتي إليه معروفٌ فليكافئ به، فإن لم يستطع فليذكره، فمن ذكره فقد شكره

“кимики унга яхшилик қилинса, у ҳам яхшилик билан мукофатласин. Агар қодир бўлмаса, уни зикр қилсин(яъни айтсин), ким зикр қилса, бас уга шукр қилган бўлади”.
Бошқа ҳадисда ибни Умар(р.а)дан Абу Довуд ривоят қилади:

“... агар қорир бўлмаса, унга дуо қилсин”. Усома(р.а)дан Термизий ривоят қилган ҳадисда:
“кимгаки яхшилик қилинса, бас уни қивувчисига ( جزاك الله خيرا)Аллоҳ сизни яхшилик билан мукофотласин деса, бас унга мақтовни энг етарлигини қилибди”.

Бу ўринда шуни эсалатиб қўйиш керакки, ҳадисда келган “одамлар”га эр, аёл ёки болалар ҳам киради. Шунинг учун Росулуллоҳ(с.а.в)дан Абу Саиъд ал-Худрий(р.а) ривоят қилади:

يا معشر النساء تصدقن، فإني رأيتكن أكثر أهل النار، فقلن : وبِمَ ذلك يا رسول الله ؟ قال : تكثرن اللعن وتكفرن العشير

“Эй, аёллар жамоаси! Садақа қилинглар, чунки мен сизларнинг кўпчилигингизни дузаҳ аҳлида кўрдим. Бас, бунинг сабаби нимада, ё Росулуллоҳ? Лаънатни кўп қиласизлар ва бирга яшовчиларга нонкўр бўласизлар”. Бухорий ва Муслим ривоятлари.

Абу Файз(р.) “шукр ўзидан тепага итоат билан, ўзига тенгларга мукофот билан, ўзидан пастларга эҳсон ва яхшиликлар кўрсатиш билан бўлади” деган.
Аммо Аллоҳ Таолони рози қилиш Росулуллоҳ(с.а.в) айтганидек:

«‬إن الله ليرضى عن العبد أن‮ ‬يأكل الأكلة فيحمده عليها،‮ ‬أو‮ ‬يشرب الشربة فيحمده عليها‮».‬‬‬‬

“Албатта, Аллоҳ банда бир нарсани еб бўлиб, у учун Аллоҳга ҳамд айтса ёки бирор нарсани ичиб бўлиб, у учун Унга ҳамд айтса, албатта рози бўлади.”

Ёки Аллоҳ Таолонинг неъматларини гапириш билан ва У Зотга ибодат қилиш билан бўлади. Аллоҳ Таоло айтади:

وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ

Парвардигорингознинг неъмати ҳақида бўлса, сўзланг! [93:11] Муғийра ибн Шуъба(р.а) шундай дейди: “Расулуллоҳ(с.а.в) кечалари узун намоз ўқиганларидан икки оёқлари шишиб кетарди. У кишидан бу ишнинг сири ҳақида сўралса(яъни сизда шайтон(а.л)нинг насибаси бўлмаса, гуноҳларингиз кечирилган бўлса, нега бунчалар кўп ибодат қиласиз деганларга): “Шукр қилувчи банда бўлмайми, ахир?!” – деб жавоб берардилар” (Бухорий ва Муслим ривояти). Аллоҳ Таоло айтади:

هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ

«Бу Парвардигоримнинг мен шукр қиламанми ёки куфрони неъмат қиламанми, имтиҳон этиш учун берган фазлу-марҳаматидандир. Ким шукр қилса, бас, албатта у фақат ўз (фойдаси) учун шукр қилур. Ким куфрони неъмат қилса, бас, албатта Парвардигорим (унинг шукр қилишидан) беҳожат ва фазлу-карам эгасидир». [27:40] ана айтади:

وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ

Яна Парвардигорингиз билдирган (бу сўзларни) эслангиз: «Қасамки, агар берган неъматларимга шукр қилсангизлар, албатта (уларни янада) зиёда қилурман. Энди агар куфрони (неъмат) қилсангизлар, албатта азобим ҳам жуда қаттиқдир». [14:7]

Муттақий.