Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳ ва барокатуҳ.
"Тану нафсингни бағишладингми" деган лафзни ишлатиб никоҳлашса никоҳ дуруст бўлади. Бу ўринда асл маънони ифодалаб берувчи лафзлар бўлиши шарт қилинади, масалан, никоҳланаётган аёл уни ўз никоҳига олаётган кишига «Сизга турмуш ўртоғи бўлдим», ёки «сизга ўзимни аёлликка бағишладим» ёки «сизга менинг таним ҳалол» ёки аксинча эркак томодидан шу каби сўзларни ишлатишлик билан никоҳ битими шаръий бўлади, албатта қолган шартлари ҳам топилса. (бу мавзуъ “Исломда ижтимо низоми” китобида муфассал баён қилинган).
“Никоҳ - эркаклик ва аёллик алоқаларини, яъни эркак ва аёл ўртасидаги жинсий жамланишни ўзига хос бир низом билан тартибга солишдир.
Қачонки эркак билан аёл турмуш қуришга келишишса, никоҳ битимини тузишлари керак. Зеро, никоҳ фақат шаръий битим билангина никоҳ бўлади. Улар бир-бирларидан баҳраманд бўлишлари ҳалол бўлиши учун ва никоҳ аҳкомлари кучга кириши учун никоҳ шариат аҳкомларига мувофиқ тузилган шаръий битим билангина ҳақиқий никоҳ бўлади. Модомики бундай битим бўлмас экан, гарчи эркак ва аёл узоқ муддат бирга яшаган бўлсалар ҳам, никоҳлари никоҳ бўлмайди. Шунга биноан, ошиқ-маъшуқларнинг эр-хотинлар қўшилгандек қўшилишлари никоҳ деб эътибор қилинмайди, балки зино ҳисобланади. Ҳамда икки эркакнинг ўзаро бирга яшашга келишиб жамланиши ҳам никоҳ деб ҳисобланмайди, балки баччавозлик деб эътибор қилинади.
Маданий (фуқаролик) никоҳ эса ўзаро бирга яшашга, ажралишга ва бунга алоқадор ишларга - нафақа, фойдаланиш ҳуқуқи, уйдан чиқиш, аёлнинг эркакка, эркакнинг аёлга итоат қилиши ёки мана шунга ўхшаш ишлар хусусида эркак ва аёл ўртасида тузиладиган иттифоқ (ўзаро келишув)дир. Шунингдек, бу иттифоқда фарзандлик ва ўғил кимга, қиз кимга бўлиши каби ишларга ҳамда бирга яшаш ёки бирга яшамасликка алоқадор мерос, насаб каби ишларга ўзаро келишилган шартлар ва ўз зиммаларига олган масъулиятларга биноан эркак ва аёл келишиб олишади. Шунга кўра, маданий никоҳ қуруқ никоҳ иттифоқи эмас, балки у никоҳни ва унга алоқадор насл-насаб, нафақа, мерос ва бошқа ишларни ҳамда эр-хотиннинг ҳар иккисига ёки улардан бирига бошқасини тарк этиши жоиз бўладиган ҳолатларни, яъни талоқ масаласини ўз ичига олувчи иттифоқдир. Бу иттифоқ ҳар бир эркакка ҳар қандай аёлга уйланишга ва ҳар бир аёлга ҳар қандай эркакка турмушга чиқишга – улар хоҳлайдиган ҳар бир ишда ўзлари рози бўлган ўзаро келишувга биноан – тўлиқ эркинлик беради. Шунга биноан, бундай маданий никоҳ шаръан жоиз эмас. Унга асло никоҳ иттифоқи сифатида қаралмайди ва никоҳ битими деб ҳисобланмайди. Чунки шаръан унинг ҳеч қандай қиймати йўқ.
Никоҳ шаръий ийжоб ва қабул билан никоҳ бўлади. Ийжоб - битим тузувчилардан бирининг биринчи бўлиб айтган сўзи. Қабул эса битим тузувчилардан бошқа бирининг иккинчи бўлиб айтган сўзи. Масалан, никоҳланаётган аёл уни ўз никоҳига олаётган кишига «Сизга турмуш ўртоғи бўлдим», деб айтса, никоҳига олувчи киши: «Қабул қилдим», дейди ёки аксинча бўлади. Ийжоб ва қабул никоҳ қилинаётганлар ўртасида бевосита бўлганидек, уларнинг вакиллари ўртасида ёки улардан бири билан иккинчисининг вакили ўртасида бўлиши ҳам мумкин. Ийжобда уйланиш ва никоҳланиш лафзининг бўлиши шарт қилинади. Қабулда эса бу шарт эмас. Балки иккинчи томон ўз розилиги ва ийжобни қабул қилганини билдирадиган ҳар қандай сўз билан бу таклифга рози бўлиши шарт қилинади. Ийжоб ва қабул «турмуш ўртоғи бўлдим», «қабул қилдим» каби ўтган замон лафзи билан ёки улардан бири ўтган замон лафзи билан, иккинчиси эса келаси замон лафзи билан бўлиши зарур. Чунки никоҳ битим бўлиб, унда қатъийлик, яъни ўтган замон кўринишидаги лафз ишлатилиши керак. Никоҳ қонуний кучга кириши учун тўртта шарт бор:....”.
Муттақий.
|
Муаллиф
Никох
