بسم الله الرحمن الرحيم
ХУЛҚЛАР
Гўзал ҳисобланадиган хулқлар
- Очиқ юзли бўлиш:
Абу Зарр ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар с.а.в:
«لاَ تَحْقِرَنَّ مِنْ الْمَعْرُوفِ شَيْئًا وَلَوْ أَنْ تَلْقَى أَخَاكَ بِوَجْهٍ طَلْقٍ»
«Андак (озгина) яхшиликни ҳам, агар у биродарингга очиқ юз билан рўбарў келишинг бўлса ҳам, арзимас деб билма», деганлар. Муслим.
Жобир ибн Абдуллоҳ ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
«كُلُّ مَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ, وَإِنَّ مِنْ الْمَعْرُوفِ أَنْ تَلْقَى أَخَاكَ بِوَجْهٍ طَلْقٍ, وَأَنْ تُفْرِغَ مِنْ دَلْوِكَ فِي إِنَاءِ أَخِيكَ»
«Ҳар бир яхшилик садақадир. Биродарингга очиқ юз билан рўбарў келишинг ҳам, челагингдан унинг идишига сув қуйиб беришинг ҳам бир яхшиликдир». Аҳмад ривояти. Уни Термизий ҳам ривоят қилиб, саҳиҳ ҳасан ҳадис, деган.
Абу Зарр ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар с.а.в:
«تَبَسُّمُكَ فِي وَجْهِ أَخِيكَ صَدَقَةٌ …»
«Биродаринг юзига қараб, табассум қилишинг ҳам садақадир…», деганлар. Аҳмад ва ибн Ҳиббон ўзининг «Саҳиҳ»ида.
Абу Журайҳ ал-Ҳужаймий ривоят қилади:
«أَتَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ, إِنَّا قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْبَادِيَةِ, فَعَلِّمْنَا شَيْئًا يَنْفَعُنَا اللَّهُ بِهِ, فَقَالَ: لاَ تَحْقِرَنَّ مِنْ الْمَعْرُوفِ شَيْئًا, وَلَوْ أَنْ تُفْرِغَ مِنْ دَلْوِكَ فِي إِنَاءِ الْمُسْتَسْقِي, وَلَوْ أَنْ تُكَلِّمَ أَخَاكَ وَوَجْهُكَ إِلَيْهِ مُنْبَسِطٌ …»
«Пайғамбар с.а.в. нинг олдиларига келиб: «Эй Расулуллоҳ, биз саҳройи одамлармиз, Аллоҳ бизга фойдали қилган нарсани бизга ўргатинг, », дедим. Шунда Пайғамбар с.а.в: «Андак яхшиликни ҳам, агар у сув сўраб келган одамнинг идишига челагингдан сув қуйиб беришинг бўлса ҳам, агарчи у биродарингга очиқ юз билан сўзламоғинг бўлса ҳам, арзимас деб билмагин», дедилар…». Аҳмад ва Абу Довуд ривояти. Термизий ҳам уни ривоят қилиб, саҳиҳ ҳасан, деган. Уни ибн Ҳиббон ҳам ўзининг «Саҳиҳ»ида чиқарган.
- Жим турмоқ ва фақат яхши гапни гапирмоқ:
Абу Ҳурайра ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар с.а.в. шундай дедилар:
«مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوْ لِيَصْمُتْ»
«Ким Аллоҳга ва охират кунига ишонса, яхши гап гапирсин ёки жим турсин» (муттафиқун алайҳ).
Барро ибн Озиб ривоят қилади:
«جَاءَ أَعْرَابِيٌّ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ, عَلِّمْنِي عَمَلاً يُدْخِلُنِي الْجَنَّةَ, قَالَ: إِنْ كُنْتَ أَقْصَرْتَ الْخُطْبَةَ لَقَدْ أَعْرَضْتَ الْمَسْأَلَةَ, أَعْتِقْ النَّسَمَةَ, وَفُكَّ الرَّقَبَةَ, فَإِنْ لَمْ تُطِقْ ذَلِكَ فَأَطْعِمْ الْجَائِعَ, وَاسْقِ الظَّمْآنَ, وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ, وَانْهَ عَنْ الْمُنْكَرِ, فَإِنْ لَمْ تُطِقْ ذَلِكَ فَكُفَّ لِسَانَكَ إِلاَّ عَنْ خَيْرٍ»
«Бир аъробий Пайғамбар с.а.в.нинг олдиларига келиб, менга жаннатга олиб кирадиган амални ўргатинг, деди. Шунда у кишига: «Гарчи мен хутбани қисқа қилсам ҳам, масалани кенг қилиб бераман: қул озод қил, бунга кучинг етмаса қорни очга овқат, ташнага сув бер, яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтар, бунга ҳам кучинг етмаса, тилингни тий, фақат яхши гапларни гапир», дедилар». Аҳмад ривояти. Ҳайсамий, унинг одамлари ишончли, деган. Уни ибн Ҳиббон ўзининг «Саҳиҳ»ида ва Байҳақий «аш-Шаъб»да чиқарган.
Савбон ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар с.а.в:
«طُوبَى لِمَنْ مَلَكَ نَفْسَهُ, وَوَسَعَهُ بَيْتُهُ, وَبَكَى عَلَى خَطِيئَتِهِ»
«Тилини тия олган, уйи сиғдирган, хатосига йиғлаган одамга жаннат бўлсин», деганлар. Бу ҳадисни Табароний ривоят қилган ва исноди ҳасан, деган.
Билол ибн Ҳорис Музаний ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
«إِنَّ الرَّجُلَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوَانِ اللَّهِ, مَا كَانَ يَظُنُّ أَنْ تَبْلُغَ مَا بَلَغَتْ, يَكْتُبُ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ بِهَا رِضْوَانَهُ إِلَى يَوْمِ يَلْقَاهُ, وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ, مَا كَانَ يَظُنُّ أَنْ تَبْلُغَ مَا بَلَغَتْ, يَكْتُبُ اللَّهُ لَهُ بِهَا سَخَطَهُ إِلَى يَوْمِ يَلْقَاهُ»
«Бир киши Аллоҳ рози бўладиган бир гапни гапиради, бу гапи қаерларга етиб боришини ўйлаб ҳам кўрмайди. Аллоҳ Таоло унга шу гапи учун ўзига рўбарў бўладиган кунга қадар ўз розилигини битади. Яна бир киши Аллоҳ ғазабланадиган бир гапни гапиради. Бу гапи қаерларга етиб боришини ўйлаб ҳам кўрмайди. Аллоҳ унга шу гапи учун ўзига рўбарў бўладиган кунига қадар ўз ғазабини битади». Молик ривояти. Термизий уни саҳиҳ ҳасан, деган. Насоий, ибн Можа, ибн Ҳиббон ўзининг «Саҳиҳ»ида ривоят қилишган. Ҳоким ҳам ривоят қилиб, саҳиҳ, деган, Заҳабий уни маъқуллаган.
Муоз ибн Жабал ривоят қилади:
«كُنْتُ مَعَ النَّبِيِّ فِي سَفَرٍ, فَأَصْبَحْتُ يَوْمًا قَرِيبًا مِنْهُ وَنَحْنُ نَسِيرُ, فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ, أَخْبِرْنِي بِعَمَلٍ يُدْخِلُنِي الْجَنَّةَ وَيُبَاعِدُنِي عَنْ النَّارِ … ثُمَّ قَالَ أَلاَ أُخْبِرُكَ بِمِلاَكِ ذَلِكَ كُلِّهِ؟ قُلْتُ بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ, قَالَ كُفَّ عَلَيْكَ هَذَا, وَأَشَارَ إِلَى لِسَانِهِ, قُلْتُ: يَا نَبِيَّ اللَّهِ وَإِنَّا لَمُؤَاخَذُونَ بِمَا نَتَكَلَّمُ بِهِ؟ قَالَ: ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ, وَهَلْ يَكُبُّ النَّاسَ فِي النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ, أَوْ قَالَ عَلَى مَنَاخِرِهِمْ, إِلاَّ حَصَائِدُ أَلْسِنَتِهِمْ»
«Бир сафарда Пайғамбар с.а.в. билан бирга эдим. Бир куни кетаётиб, у кишига яқин бориб қолибман. «Эй Расулуллоҳ, мени жаннатга олиб кирадиган ва дўзахдан узоқлаштирадиган амални менга айтиб беринг», деган эдим… Кейин менга: «Буларнинг ҳаммасига эришиш йўлини ҳам айтиб берайми?», дедилар. Мен: «ҳа, айтиб беринг, эй Расулуллоҳ», дедим. У киши: «Мана бунингни тий», деб тилларига ишора қилдилар. Мен: «Эй Аллоҳнинг Пайғамбари, гапирган гапимиз учун ҳам жазоланамизми?» деган эдим: «Сен ўлиб, онанг йиғлаб қолсин-ей! Одамларни дўзахга юз тубан йиқитадиган ёки бурунларидан тортиб кирадиган нарса тилларининг маҳсулотларидан (яъни, бўҳтон, ёлғон, чақимчилик ва ҳоказо ёмон гаплардан) бошқа нарса эмасдир», дедилар». Аҳмад, Термизий, Насоий, ибн Можа ривояти. Термизий уни, саҳиҳ ҳасан, деган.
