Нархларни белгилаб қўйиш деҳқонлар учун зарба бўлмоқда
Ёз мавсуми кириб келар экан, одатдагидек Ўзбекистонда турли ҳил мевалар ва сабзавотлар пишиб етила бошлади. Бироқ деҳқонлар ҳеч қандай ГМО аралашмаган сабзавот ва меваларни сотиб мумайгина даромад топиш ўрнига, чиритиб сўнг чўнтагидан пул сарфлаб ахлатхоналарга ташлашга мажбур бўлишмоқда. Чунки «Ўзагроэкспорт» ташкилоти деҳқонлар ўзлари пешонатериси билан етиштирган маҳсулотларни чет элга сотишлари учун мажбурий қиммат нархларни белгилаб қўйган. Масалан бозорда энг яхши гилоснинг нархи 18 минг сўм бўлса, «Ўзагроэкспорт» уни улгурча сотиш учун 32 минг сўм нарх белгилаб қўйган.
Андижонлик деҳқонинг айтишича, унинг ҳали қизармаган помидори учун килосига 4 минг сўмдан харидор келган. 4 минг сўм деҳқон учун жуда яхши нарх. Андижонлик деҳқон жон деб сотишни хоҳлаган-у, аммо сота олмаган. Чунки «Ўзагроэкспорт» четга сотиладиган 1 кило помидор учун 8 минг сўм атрофида нарх белгилаган.
Деҳқонлар бундан қаттиқ норози. Чунки белгиланган нарх ўта қимматлиги учун улар ўз маҳсулотларини сота олишмаяпти. Натижада деҳқонлар пешона териси билан етиширган ҳосилини ахлатга улоқтиришга мажбур бўлишмоқда. Аксарият деҳқонлар ўз маҳслотларини қўшимча чиқим қилиб музлатгичда сақлашини ёки ахлатхонага тўкиб ююборишини ҳам билолмай ҳайрон. Мутасаддилар эса ички ва ташқи бозорни ўрганиб, ундан сўнг деҳқонларнинг маҳсулотларига нарх белгиланишини даъво қилмоқда.
Туркистон:
Шариат ҳукми бўйича давлат ёки бирор ташкилот тарафидан “жамият манфаатларини ҳимоя қилиш” баҳонаси билан нархни белгилаб қўйилиши умуман таъқиқланади. Чунки ҳар бир шахс ўз мулкига эга бўлиб, уни хоҳлаган нархда сотиш ҳуқуқига эга.
Ислом нарх белгилашни мутлақо ҳаром қилган. Аҳмад Анасдан ривоят қилади:
«غَلَا السِّعْرُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ r فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ لَوْ سَعَّرْتَ. فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْخَالِقُ، الْقَابِضُ، الْبَاسِطُ، الرَّازِقُ، الْمُسَعِّرُ، وَإِنِّي لَأَرْجُو أَنْ أَلْقَى اللَّهَ، وَلَا يَطْلُبُنِي أَحَدٌ بِمَظْلَمَةٍ ظَلَمْتُهَا إِيَّاهُ فِي دَمٍ، وَلَا مَالٍ»
«Пайғамбар с.а.в.нинг замонларида нарх қимматлашди. Одамлар, эй Расулуллоҳ, нарх белгилаб қўйганингизда эди, дейишди. Шунда у киши: Яратувчи ҳам, мўл қилиб берувчи ҳам, бермай турувчи ҳам, ризқ берувчи ҳам, нарх белгиловчи ҳам Оллоҳнинг Ўзидир. Мен биронта одам мол борасида ҳам, жон борасида ҳам, шу менга зулм қилган, деб Оллоҳга устимдан арз қилмаган ҳолда йўлиқишни умид қиламан», дедилар.
Ислом давлатида ҳар бир фуқаро нарх белгилаган кишининг устидан, у ҳоким ёки Халифа бўлишидан қатъий назар, “шикоятлар маҳкамаси”га арз қилиш ҳуқуқига эга. Унинг шикоятни кўриб чиқиб, талабини қондириш Маҳкаманинг бурчидир.
