CASA-1000 лойиҳасининг бир қисми ишга туширилди
Бугун, 31 март куни CASA-1000 лойиҳаси доирасида қурилган 500 кВ кучланишли Датка-Сўғд электр тармоғи ишга туширилди. Садир Жапаров ва Имомали Раҳмон “Датка-Сўғди”ни ишга тушириш маросимига видеоконференция орқали иштирок этди.
Олинган хабарларга кўра, линиянинг узунлиги 485 километрни ташкил этади. Бу линия келажакда Афғонистон ва Покистонга электр энергияси экспорт қилиш имкониятини беради. CASA-1000 халқаро лойиҳаси Қирғизистон ва Тожикистондан электр энергиясини экспорт қилиш ҳамда Марказий ва Жанубий Осиёнинг энергетика интеграциясини ривожлантириш мақсадида ишлаб чиқилган. CASA-1000 лойиҳаси Қирғизистон, Тожикистон, Афғонистон ва Покистонни ўз ичига олади. Унинг дастлабки босқичи бир қанча халқаро донор ташкилотлар томонидан 2014 йилда тасдиқланган эди. Лойиҳанинг умумий қиймати 1,17 миллиард долларга баҳоланмоқда. Қирғизистон бунинг учун Жаҳон банкига қарашли Халқаро тараққиёт ассоциациясидан 38,25 миллион доллар, Европа инвестиция банкидан 70 миллион евро ва Ислом тараққиёт банкидан 50 миллион доллар кредит олган.
Марказий Осиёнинг Қирғизистон ва Тожикистон республикалари дунёдаги энг катта сув заҳираларига эга давлатлар қаторига киради. Ҳар йили дарёлар тоғлардаги музликлардан оқиб келган сувлар билан тўлиб тошади. Қирғизистон ҳудудининг 75%дан кўпроғи баландлиги 7439 метрга етадиган тоғлардан, Тожикистон ҳудудининг 93%и баландлиги 7495 метрга етадиган баланд тоғлардан иборат. Мазкур табиий хусусиятлар ушбу республикаларга деярли ҳеч қандай куч сарфламасдан электр энергиясини ишлаб чиқариш имконини беради. Марказий Осиёда ГEСлар қурилиб, кенг миқёсда электр энергияси ишлаб чиқариш ривожланиб бораётганига қарамай, аҳоли ёз ва қишда электр энергияси танқислигидан азият чекиб келади. Бундан ташқари, электр энергиясининг нархи доимий равишда ошиб бормоқда. Бир қарашда бу иш 31 миллион афғон халқи ва 190 миллион покистон халқининг электр энергияга бўлган эҳтиёжини қондиришга қаратилгандек туюлади. Аслида эса, бу лойиҳа минтақада ҳарбий босқинчилик олиб бораётган мустамлакачи Америка ва Британиянинг лойиҳасидир. Ушбу лойиҳа Жаҳон банки, Ислом тараққиёт банки, USAID ва Британия халқаро ҳамкорлик вазирлиги каби Ғарбнинг бир қанча донор ташкилотлари томонидан молиялаштирилмоқда. Халқаро молия ташкилотлари лойиҳани қўллаб-қувватлаш орқали минтақани Россиянинг таъсиридан чиқаришни мақсад қилган. Чунки Марказий Осиёнинг табиий бойликлари минтақада нуфуз талашишлари учун очкўз йирик давлатлар ўртасида рақобатни кучайтирмоқда. Агар Афғонистонда барқарорликка эришилса ва Толибон АҚШ бошчилигидаги халқаро сиёсатга қўшилса, Афғонистон Марказий Осиёнинг нефти ва минерал ресурслари олиб ўтиладиган йўлакка айланади. Яъни, Марказий Осиёнинг минглаб тонна олтин ва бошқа қимматбаҳо металлари ҳамда улкан газ ва нефт захиралари Афғонистон орқали ташиб кетилади. CASA-1000 лойиҳаси амалга ошса, Қирғизистон ва Тожикистондан экспорт қилинадиган электр энергияси Афғонистон ва Покистондаги табиий ресурсларни қазиб олиш ва ташиб кетиш учун қўлланилади.
CASA-1000 лойиҳасининг асосий мақсади Афғонистон орқали Покистонга узатиладиган энергиянинг катта қисми ўша минтақанинг табиий ресурсларини қайта ишлаб чиқарадиган ва Ғарб мустамлакачиларига хизмат қиладиган завод фабрикаларни ишга туширишга қаратилган. Тайёр маҳсулотлар кемалар орқали ташиб кетилади. Бундан тушган улкан даромадлар хорижий босқинчиларнинг чўнтагига тушади.
Хулоса қилиб айтганда, мустамлакачи Ғарб давлатлари Марказий Осиё давлатларининг табиий бойликларига доир лойиҳалар ишлаб чиқиш орқали улардан унумли фойдаланмоқда. Мустамлакачилар минтақа учун қандай лойиҳа ишлаб чиқмасин, унинг фойдаси Марказий Осиё ёки Жанубий Осиё халқларига тегмаган ва тегмайди ҳам. Марказий Осиё ва Жанубий Осиё аҳолиси аввалгидек энергияга муҳтож бўлиб қолаверади.
Мумтоз Мавароуннаҳрий
