بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
«Эътиқод эркинлиги ва диний уюшмалар ҳақида»ги қонундан кўзланган мақсад
Ҳозирги пайтда капитализм бутун дунёга ҳукмини ўтказмоқда. Мустамлакачилар Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ва унинг қошидаги ташкилотлар, шунингдек, улардан келиб чиққан халқаро ташкилотлар орқали дунё халқларини капитализм чангалида ушлаб туришибди. Улар капитализмга муқобил тузум майдонга чиқишини олдини олиш учун профилактик дастурларни амалга оширмоқда. Ҳар бир давлатнинг конституция ва қонунлари юқоридаги ташкилотларнинг талабларидан четга чиқмайди. Бу талабларнинг энг муҳими давлатларнинг «дунёвий-секуляр» бўлиши, яъни дин ҳаётдан ажратилган давлат бўлишидир. Ислом капитализм ўрнини босадиган муқобил ҳаёт низоми бўлганлиги сабабли, мустамлакачи кофирлар унга душман кўзи билан қарашади. Шунинг учун улар Исломнинг ҳаёт майдонига қайтишига қарши – гоҳ очиқ, гоҳ ҳийла-найранг билан – қаттиқ курашадилар. Биз тўхталиб ўтмоқчи бўлган қонун ҳам ана шу кураш доирасида юзага келган.
Қирғизистон ҳам «секуляр» давлат, бу конституцияда ҳам, диний концепцияда ҳам ва ушбу «дин тўғрисидаги қонун»да ҳам ёзиб қўйилган (қирғизчада «ылайык» дейилади). Бошқа секуляр давлатларда бўлгани каби Қирғизистонда ҳам тахтни эгаллаган ҳукуматлар – давлатнинг секуляр асосларини мустаҳкамлаш мақсадида – Исломга қарши қонунлар қабул қилишади.
Қирғизистонда кенг тарқалиб бораётган Исломга қарши курашиш мақсадида илк бор 1991 йил Акаев даврида «Эътиқод эркинлиги ва диний уюшмалар тўғрисида»ги қонун қабул қилинди. Бироқ, бу қонун қабул қилинганига қарамай, мусулмон халқнинг ўз динига интилиши кучайиб бораверди. Шу боис 2006 йил Бакиев даврида махсус диний концепция ишлаб чиқилди, кейин 2008 йилда ушбу концепцияга мослаштирилиб, «эътиқод эркинлиги ва диний уюшмалар тўғрисида»ги қонун янада кучайтирилган шаклда янгидан қабул қилинди. 2011 йил Атамбаев даврида юқоридаги қонунга қўшимчалар киритилган бўлса, 2012 йилда қўшимчалар ва ўзгартириш киритилди. Кейин 2014-2020 йиллар учун диний концепция қабул қилинди. 2019 йил Жеенбеков даврида яна бир ўзгартириш киритилди. Ҳозирги ҳукумат даврида эса, 2002 йилнинг баҳорида юқоридаги қонунга яна бир ўзгартириш киритилиб, сўнгра ўша йилнинг кузида «Қирғизистоннинг 2021-2026-йилларга мўлжалланган диний соҳадаги давлат сиёсати концепцияси» қабул қилинди. Эндиликда мазкур концепция доирасида «Эътиқод эркинлиги ва диний уюшмалар тўғрисида»ги янги қонун таклиф қилиниб, жамоатчилик муҳокамасига қўйилган. Эътибор берган бўлсангиз, бу концепцияларнинг барчасида асосий йўналиш «давлатнинг секуляр асосларини мустаҳкамлаш»га қаратилган. Шунингдек, юқоридаги барча қонунлар Исломга қарши ишлаб чиқилган.
Шу ўринда, бир оз чекиниш қилсак. Капитализмдаги ўлчов – бу манфаатдир. Масалан, капиталистик тушунчага эга бўлган киши қачонки, манфаат келтирсагина ҳақиқатни айтади, зарар келтирса, айтмайди. Агар ёлғон гапириш манфаатли бўлса, у алдашдан чарчамайди. Бу кўриниш бизнинг бугунги дунёни бошидан охиригача қамраб олган. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг уставидан тортиб, бизда мавжуд қонунларгача шундай… Ҳукмдорларнинг «ғамхўрлик билан бошқарамиз» деб, зулм билан бошқариши; «соғлиғингизни ҳимоя қиламиз» деб, медицинани бизнесга айлантириб олиши ва ҳоказо. Буларнинг барчаси «таши ялтироқ, ичи қалтироқ» сўзлардир. Ҳозирда президент бошчилигида муҳокама қилинаётган ушбу «Дин тўғрисидаги қонун» ҳам турли найранглар, алдовлар, кўзбўямачиликлар билан ўралган. Ушбу мақолада имкон қадар ушбу қонунда мавжуд бўлган айрим вазиятлардаги кўзбўямачиликларни фош қилишга ва ундан кўзланган мақсадларни, кутилаётган натижаларни ҳамда унинг ҳаётимизга таъсирини айрим моддалар мисолида содда қилиб ёритиб беришга ҳаракат қиламиз, инша Аллоҳ.
Мазкур қонуннинг айрим моддаларини муҳокама қилсак:
1-боб
4-модда:
2-банднинг охирги абзацида бундай дейилади: «… диний ташкилотларга эргашувчилар… уларни идентификация қилиш (шахсини аниқлаш)га рухсат беради».
Бундан муслималарнинг ниқоб кийишини тақиқлаш назарда тутилган. «Идентификация» баҳонадан бошқа нарса эмас. Масалан, қонун ижро қилинса, мусулмон опа-сингилларимиз кўчада ниқоб кийиб юролмайди. Лекин, айни пайтда, кўчада ҳар қандай одам, исталган мақсадда, шахсини аниқлашга имкон бермайдиган маска тақиб юриши мумкин!
Аслида, ниқоб кийиш ҳам шаръий раъй бўлиб, бу раъйга амал қилган муслималар учун ниқоб кийиш вожибдир. Демак, ушбу модданинг мазмуни исломий кўринишларга қарши курашнинг намунасидир.
Шу модданинг 11-банди, 5-кичик бандида: динни ёйиш ёки танитиш мақсадида турар-жой ва нотурар-жойларга бориш тақиқланади.
Бу ерда, аниқ, «Таблиғ» жамоатидаги биродарларнинг даъвати нишонга олинган. Давлат мулозимларининг «биз даъватга қарши эмасмиз» деган гапларида ҳам ушбу даъват эътиборга олинади. Бироқ, уларнинг «қарши эмаслиги» одатий алдовлардан биридир. Бунга протестантларнинг ҳам киритилиши фақат ҳақиқий сабабни яшириш учундир (турар жойларга борадиган протестантлар жуда озчиликни ташкил қилади). Аслида, бир пайтлар Исломнинг ҳаёт низоми сифатида одамларга етиб боришига йўл қўймаслик ҳамда одамларни шахсий ибодат ва ахлоқ каби амаллар билан чалғитиш мақсадида Қирғизистонда «Таблиғ» жамоатининг фаолият юритишига рухсат берилган эди. Вақт ўтиши билан бу рухсат этилган жиҳатдан кўплаб исломий кўринишлар халқ орасида тарқалгач, кофирлар «Таблиғ»ни ҳам тақиқлаш ҳақида ўйлаб қолишди ва Қирғизистон ҳукуматидан уни тақиқлашни талаб қилишди. Бироқ, ҳозиргача уни тақиқлаш бўйича қилинган ҳаракатлар натижа бермади. Шунинг учун унинг кучини парчалаш мақсадида «Яқин инкор» ўйлаб топилиб, ана ўша гуруҳ тақиқланди. Эндиликда халқда салбий кайфият уйғотадиган «Таблиғ ёки даъват тақиқланади» деган гап-сўзлардан қочиб, сўз ўйинлари ишлатилган моддалар орқали «Таблиғ» тарафдорларининг фаолиятига чеклов қўймоқчи бўлишяпти. Бундай чекловчи бандлар нафақат ушбу моддада, балки қонуннинг бошқа жойларида ҳам мавжуд. Бу ҳақда ҳам ўз ўрнида айтиб ўтамиз. Бу усул қушнинг қаноти ва думини кесиб, «мана энди учавер» деган эртакга ўхшайди.
5-модда:
Мазкур модданинг 3-бандида: «Диний ташкилотларнинг фаолияти қонунларга зид бўлмаса, давлат унга аралашмайди» дейилган. Бу «диний ташкилотлар капиталистик қонунлар қафасига қамалган», деган маънони англатади. «Давлат динга аралашмайди» деган гап ҳам уларнинг одатдаги ёлғонларидан биридир. Бу тузумда дин мана шундай қонунлар билан бутунлай назоратга олинади.
Ушбу модданинг 7-бандининг 1-4 барча кичик бандлари «анъанавий Ислом»ни сақлаб қолиш ва «мўътадил Ислом»га тўсиқ қўйишга қаратилган. Шу ўринда юқоридаги атамаларнинг маъноларига қисқача тўхталиб ўтамиз.
Бу «анъанавий Ислом» (traditional islam, ор. традиционный ислам) дегани қуйидагича: Капиталистик мустамлакачилар мусулмон юртларини босиб олгач, Ислом динининг шахсларга оид айрим жиҳатларини урф-одат сифатида бажаришга рухсат берган. Масалан, никоҳ, жаноза, намоз, рўза каби. Кейинчалик ушбу «анъанавий Ислом»га амал қилган мусулмонлар кўплаган кураш ва фидойилик билан сиёсатга аралашишга ҳаракат қила бошлади. Жамиятда уларнинг тарафдорлари кўпая бўшлагач, кофирлар одамларни ҳақиқий Исломдан чалғитиб, унинг юзага чиқишини кечиктириш мақсадида «мўътадил Ислом» (modern islam, ор. умеренный ислам, وسطية – васатийя) лойиҳасини ишга солишди. Бу билан намоз ўқиб, рўза тутган мусулмонлар учун исломий шиорларни кўтариш, халқнинг исломий туйғуларини қўзғаш орқали сиёсатга киришиш имконияти очилди. Бошқача айтганда, сайловда иштирок этишга ва у орқали давлат идораларига киришга рухсат берилди. Лекин ўз шартларига кўра, яъни Ислом асосида эмас(!), фақат демократия асосида сиёсат юритишга рухсат берилди. Масалан, ҳокимиятга келмоқчи бўлса, «ҳокимиятнинг уч тармоғи»ни тан олиши керак. Бошқарувда республика низомидан, яъни президентлик ёки парламент бошқарувидан бошқасини танлай олмайди. Қонун чиқаришда парламентдан, суд тизимида эса, демократик суд тизимидан бошқа танлов йўқ. Шу йўл билан ҳокимиятга эришгач, уларини сайлаган халқни ҳам мана шундай демократик ҳаётдан рози бўлишга чорлаб, унга бўйсундиришади. Булар мустамлакачилар атамасида «мўътадил исломчилар» деб аталади, Исломнинг кўпроқ қисмини талаб қилаётганлар эса уларнинг назарида «радикал» бўлишади. Ундан ҳам кўпроғини ёки тўлиқ Исломни татбиқ этишни талаб қилганларга «террорчи» ёки «экстремист» тамғаси босилади.
Ҳозирда «анъанавий Ислом»нинг бош ҳомийси Россия ҳисобланади. «Мўътадил Ислом»ники эса Америкадир. Қўшма Штатлар бошқа кучлар билан нуфуз талашишда бир неча бор ушбу лойиҳадан фойдаланиб, муваффақиятни қўлга кирита олди. Бунинг энг ёрқин мисоли Туркиядаги Эрдоган режимидир. АҚШ исломий шиорларни кўтарган, аммо демократик асосда ҳаракат қилган Эрдоган ва унинг партиясини ҳокимиятга олиб келиш орқали Британиянинг Туркиядаги таъсирини заифлаштирди ва Туркияни ўз ўқи атрофида айланишга мажбур қилди.
Қирғизистонда «мўътадил Ислом»нинг кўринишлари аллақачон қайд этилган. Унда ўзининг шахсий мусулмончилигида – бошқа бефарқ мусулмонларга нисбатан – Исломга яхшироқ амал қилган кишилар президентликка номзод бўлиб, парламентга депутат бўлишди, баъзилари эса давлат мулозимларига айланишди. Кейинги сайловларда ҳам иштирок этишга имкон берилса, уларнинг сони албатта ортиши аниқ. Албатта, бу тенденция ҳозирги ҳукуматни хавфсиратмай қўймайди. Зеро, сайловчилар сафида исломий туйғуга эга инсонлар тобора оммалашиб бормоқда. Ҳукуматнинг ўзига келсак, у ҳатто «анъанавий Ислом»дан ҳам узоқлашиб бормоқда, демак «мўътадил Ислом»дан анча йироқлашиб қолган. Қолаверса, Америка ҳокимиятни алмаштиришда «мўътадил Ислом»дан фойдалангани боис, ҳозирги ҳукумат буни ҳам олдини олишга ҳаракат қилмоқда. Бошқача айтганда, улар бир тош билан икки қушни урмоқчи бўлишяпти: биринчиси, исломий кўринишлар тарқалишининг олдини олиш; иккинчиси, АҚШнинг фойдаланиб қолишига йўл қўймаслик. Аммо шуни айтиш керакки, Америка ҳам Исломнинг душмани, у ҳам исломий кўринишларнинг тарқалишини истамайди. У «мўътадил Ислом»ни «анъанавий Ислом»дан кейин келишини ва ҳақиқий Исломга яқинлаштирадиган кейинги қадам эканлигини билади, шунинг учун у мусулмонларнинг «анъанавий Ислом»да қотиб қолишини ёки керак бўлса, Исломнинг бутунлай йўқ бўлиб кетишини истайди. Бироқ улар мусулмонларнинг ҳақиқий Исломга талпинишини бошқа тарафга буриш учун ўзлари истамасаларда «анъанавий Ислом»га, ундан кейин «мўътадил Ислом»га йўл беришга мажбур. Американинг Исломга душманлигини мана шу қонунга қараб ҳам билиб олиш мумкин. Бундан аввалги «Хорижий вакил» ва «ОАВ ҳақидаги» қонунлар бўйича Америка бошчилигидаги ғарбликлар ҳеч қандай шовқин кўтармади, ҳокимиятга ҳам ҳеч қандай босим ўтказмади. Ҳозир эса «дин ҳақидаги қонун» бўйича ҳам бирорта ғарблик лом-мим дегани йўқ. Агар эртага қайғуриб чиқсалар ҳам, протестантларни ҳимоя қилиш учун чиқишади.
(Эслатиб ўтамиз, «мўътадил Ислом»нинг айрим унсурлари ҳозирги ҳукуматнинг тахтга келишида ҳам кўзга ташланган. Янги ҳукуматнинг фаол тарафдорларининг аксарияти митинг майдонида исломий шиорлар кўтариб, жума намозини ўқишган эди).
Ушбу модданинг 9 кичик бандида: депутатлар, муниципал ва давлат хизматчилари томонидан сиёсий мақсадларга эришиш учун диний риторикадан фойдаланиши тақиқланади, дейилади. Бу эса, халққа сўзи ўтадиган таъсирли одамлар динга битта бўлса ҳам ҳисса қўшмаслиги керак, деган маънони англатади. Уларга дин ҳақида оғиз очиш ҳам мумкин эмас. «Сиёсий мақсад» деган гап эса, сўз ўйинидан бошқа нарса эмас. Хуллас, эртага нутқингизга диний сўзларни аралаштириб юборсангиз, бу сўзни сиёсий мақсадда фойдаландинг, деб сизни айблаш ҳеч ҳам қийин бўлмайди.
10-кичик бандда эса: … Дин ва диний қарашлардан фойдаланган ҳолда мамлакатда бошқарув даражасини пасайтиришга қодир бўлган қарорлар қабул қилиш ва ҳаракатларни амалга ошириш тақиқланади, дейилади.
Бунинг маъноси шуки, казино тўғрисидаги қонун қабул қилинганда кўплаб диндор фуқаролар бунга қарши чиқишди. Гарчи, тўхтата олмасалар ҳам, мардлик билан эътироз билдиришди. Энди бундай ишларга қарши чиқиш тақиқланади. Яна бир мисол, қишлоғингизда ароқ заводи қурилмоқчи бўлса-ю, қишлоқ аҳли «Бу ишингизни тўхтатинг, бу шариатда ҳаром» деб чиқса, қонунни бузган бўлади ва жавобгарликка тортилади.
6-модда:
7-банд: Хусусий ва диний мактаблардан ташқарида диний таълимнинг барча босқичларидан дарс ўтиш тақиқланади. Ушбу қисмда назарда тутилган талабларни бузганликда айбланган шахслар Қирғизистон Республикасининг ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги кодексига мувофиқ жавобгарликка тортилади.
Бу Совет Иттифоқи даврида ҳам диннинг сақланиб қолишига ҳисса қўшган «ҳужра» шаклидаги мадрасаларни тақиқлаш демакдир. Ҳатто масжид ва намозхонларда «муаллимус соний»ни ҳам дарс бериш мумкин бўлмай қолади. Шунингдек, қўшниларнинг фарзандларини тўплаб, Ислом асосларини ўрганиш ёки Қуръон ўқиш каби ишлар ҳам тақиқланади. Ва яна, бу модда «Салафий», «Нурчи», «Ихвон», «Хизмет» ва ҳоказолар каби очиқ ёки яширин бўлишидан қатъи назар, барча биродарларнинг дарсларини тақиқлайди. Бу фақат бошланиши. Булардан кейинги кутилаётган қадамлар ҳам бор. Агар биродарлар дарсни давом эттираверишса, уларга аввалига «радикал» тамғаси ёпиштирилади. Сўнгра «экстремистлар» рўйхатига киритилиб, фаолияти чекланади. Юқоридагиларнинг барчаси мусулмон биродарлардир. Улар таълим муассасаларида диний таълим олишга қодир бўлмаган, диний маълумотларга чанқоқ мусулмон биродарларига Ислом тарихи, Исломдаги ибратли кишилар қиссалари ва ҳоказолардан умумий таълим беришади. Энди буларнинг барчаси тақиқланади.
9-банд: Қирғизистон Республикаси фуқаролари у ёки бу хорижий диний таълим муассасаларида фақат Қирғизистон Республикаси фуқароларига оид йўлланма берувчи дин ишлари бўйича ваколатли давлат органи ва марказий бошқарув органи билан келишилган ҳолда диний таълим олишлари мумкин.
Агар келишув бўлмаса, у ердан олиб келган дипломи яроқсиз деб ҳисобланади. Аслида, фуқароларнинг чет элда таълим олишини хусусий ҳомийлар ва ўзлари молиялаштиради. Улар турли хавф-хатарларни бўйнига олиб ўқиб келишади. Энди шуни ҳам дин ишлари комиссияси ва муфтиёт рухсати билан қилиш керак бўлади. Акс ҳолда, ўқишни тамомлагач, диний соҳада хизмат қила олмайди. Чунки унинг дипломи яроқсиз ҳисобланади. Бироқ, ушбу қонуннинг бошқа моддаларининг маъносига кўра (уларни ҳам ўз навбатида муҳокама қиламиз), агар сизнинг дипломингиз яроқсиз бўлса, давлат ичида бирон бир диний фаолият билан шуғуллана олмайсиз.
2-боб
8-модда:
5-бандда: Диний уюшмаларнинг ўз мақомида назарда тутилган ҳудуддан ташқарида ноқонуний диний фаолияти Қирғизистон Республикасининг Жиноят кодексига мувофиқ жавобгарликка тортилишига сабаб бўлади. Диний уюшма ушбу қонун талабларини мунтазам равишда бузган тақдирда, дин ишлари бўйича ваколатли давлат органи уни тарқатиб юбориш тўғрисида қарор қабул қилиш ҳуқуқига эга, – дейилади.
Масалан, бир туман масжидида халққа диний насиҳат қилиш мақсадида диний уюшма ташкил этилган бўлса, бу уюшма бошқа туманлардаги мусулмонларга насиҳат қила олмайди. Агар насиҳат қилса ва диний ишлар комиссияси томонидан огоҳлантирилгандан кейин ҳам давом эттирса, комиссия бу уюшмани тарқатиб юборади. (Мазкур қонун талабларига кўра, диний уюшма тузиш тартиби жуда мураккабдир. Лекин комиссия уни бир зумда тарқатиб юбориши мумкин).
6-бандда (лойиҳада 2-банд деб хато ёзилган): … Дин ишлари бўйича ваколатли давлат органида рўйхатдан ўтган диний ташкилотларнинг вакили бўлмаган дин пешволарига оммавий ахборот воситалари ва интернет тармоқларида чиқиши тақиқланади, – дейилади.
Демак, бу бандга кўра, аввал муфтиётдан рухсат олган ҳолда ташкилот тузиб, сўнг дин ишлари бўйича комиссиянинг текшируви ва рўйхатидан ўтгандан кейингина оммавий ахборот воситалари ёки интернет тармоқларида чиқиш мумкин. Бусиз чиқиш мумкин эмас. Шу ўринда президент иштирок этган қонун муҳокамасига тўхталиб ўтмоқчимиз. Унда президент: «Эл-юртда обрў-эътиборли, ижтимоий тармоқларда миллионлаб иштирокчига эга Садибакас Доолов ва Мақсат ҳожи каби олимларимиз Олимлар кенгашида йўқ экан. Улар ҳам уламолар кенгашига аъзо бўлиб, кейин ишга киришса яхши бўларди», деди. Аслида бу гапнинг остида «ё уламолар кенгашига аъзо бўласизлар ёки комиссия ва муфтиёт рухсати билан ташкилот тузиб, кейин интернет тармоқларида чиқа оласизлар, бошқа йўл йўқ» деган маъно ётади.
12-модда:
12-бандда: Халқ пунктларидаги диний объектлар сони Қирғизистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланган чегарадан ошмаслиги керак – дейилади.
Масалан, бу бандга кўра, қайси ҳудудда масжидлар сони қанча бўлишини ҳукумат чеклаб қўяди. Дин кенг тарқалган ҳудудларда қурилган масжид ва мадрасалар сонини камайтиришга йўл очилади.
16-модда:
Ушбу модда «воизни рўйхатдан ўтказиш (қайта ўтказиш)» деб аталади. Президент иштирокидаги муҳокамада «воиз» сўзини «насиҳатгўй» сўзи билан алмаштирилганига гувоҳ бўлдик. Таъкидлаш жоизки, биз лойиҳанинг халқнинг қўлидаги версиясига қараб ушбу муҳокамани олиб боряпмиз. Негаки, президентнинг секуляр жамоаси ва олимлар иштирокидаги муҳокамадан кейинги версияси бизда йўқ. Бироқ лойиҳанинг асосий мақсадида ва унинг моддаларидан кўзланган мақсадларда ўзгариш бўлиши кутилмайди, муҳокама жараёнида бунга гувоҳ бўлдик. Баъзи атамалар ёки якуний маънолар сўз ўйинлари орқали ўзгартирилиши мумкин. Шунинг учун қўлимиздаги вариант ҳам муҳокама учун яроқлидир.
1-банд: Қирғизистон Республикаси фуқаролари ваъзгўйлик ишларини Қирғизистон Республикаси ҳудудида ёки унинг чегараларидан ташқарида олиб бориш учун қайдномадан ўтишлари шарт.
Олий ва махсус диний маълумотга эга бўлганларгина насиҳатгўй бўла олади.
Насиҳатгўйлар Қирғизистон Республикасида махсус рўйхатдан ўтган диний ташкилот номидан чиқишади. Расмий рўйхатдан ўтмаган диний ташкилот номидан чиққан насиҳатгўйларнинг диний фаолияти тақиқланади, – деб белгиланган.
Аслида, даъват қилиш, шунингдек, яхшиликка буюриб, ёмон ишлардан қайтариш ҳар бир мусулмон зиммасидаги фарздир. Буни тушунган ҳар бир мусулмон бундай амалларни аввалдан бажариб келишган. Энди эса бу ишларга чеклов киритилмоқда. Бу чекловлардан бири олий ва махсус диний маълумотга эга бўлиш бўлса, иккинчиси Қирғизистон Республикасида рўйхатдан ўтган диний ташкилотга аъзо бўлишдир. Агар булар бўлмаса, даъват қилиш ҳам, амру маъруф ва наҳий мункар қилиш ҳам ман қилинади. Ваҳоланки даъват, амру маъруф ва наҳий мункар қилиш ҳар бир мусулмоннинг бўйнидаги фарз бўлиб, уни тарк этган киши – худди намозини тарк этган киши каби – гуноҳкор бўлади.
Масалан, ҳозир сиз кўчада танишингиз билан учрашсангиз, уни даъват қилишингиз мумкин, аммо бу модда буни ман қилади. Ёки сиз маст ҳолдаги дўстингизни учратиб қолсангиз, уни ароқнинг ҳаромлигидан огоҳлантириб, «ароқ ичишни ташлаб, намоз ўқишни бошла» деб, яхшиликка буюриб, ёмон ишлардан қайтаришингиз мумкин. Аммо агар ушбу модда кучга кирса, бу ишларни қилиш жиноят кодексига мувофиқ ҳуқуқбузарлик ҳисобланади. Кўчада қалбида динга адовати бор энг аҳмоқ пасткаш ҳам сизни айблайдиган бўлиб қолади.
Ушбу бандда яна бундай дейилади: «Оммавий ахборот воситалари ва турли интернет ресурслари, ижтимоий тармоқлар ва мобил иловалар орқали насиҳат қилаётган диний пешволар ва дин ходимлари диний ташкилотнинг марказий бошқарув органларида аккредитациядан ўтиши ҳамда дин ишлари бўйича ваколатли органнинг ҳисоб қайдномасидан ўтиши шарт».
Эслатиб ўтамиз, мутасаддилар «Биз даъватга қарши эмасмиз, фақат уйма-уй кириб даъват қилиш усулига қаршимиз. Уйма-уй айланиб даъват қилиш бошқа фуқароларнинг ҳуқуқларини бузиш бўлади, шунинг учун бошқа усуллар билан, масалан, ижтимоий тармоқлар орқали даъват қилаверинг», – дейишган эди. Ушбу банддан уларнинг қандай қилиб халқни алдаганликлари аниқ кўриниб турибди. Бу бандга кўра, энди даъват қилишни истаган ҳар бир фуқаро аввалгидек ижтимоий тармоқ орқали даъват қила олмайди. Бунинг учун у олий ва махсус диний маълумотга эга бўлиши керак ва бунинг ортидан муфтиётнинг аккредитациясидан ҳамда диний комиссиянинг рўйхатидан ўтган ташкилотнинг аъзоси бўлиши керак.
Худди шу бандда яна: диний эҳтиёжларни қондириш жараёнида юзага келадиган диндорларнинг саволларига фақат диний ташкилотларнинг марказий бошқарув органларининг махсус ваколатига эга мутахассислар жавоб беришга ҳақлидир – дейилади.
Мисол учун, агар сиз аккредитациядан ва рўйхатдан ўтган ташкилотнинг аъзоси бўлсангиз ва интернетда онлайн дарс ўтаётган бўлсангиз, шу пайтда сизга савол келиб қолса, гарчи сиз билган масала бўлса ҳам, саволларга жавоб беришингиз тақиқланади. Чунки сиз муфтий томонидан саволларга жавоб бериш учун тайинланган одам эмассиз. Фатволарда ҳам худди шундай. Аслида, шариатга кўра, ўзингиз яхши билган масалада олим саналасиз, уни билмаганларга етказиш ва ўргатиш сизнинг зиммангизда вожибдир.
Ушбу модданинг 2 бандига биноан, сиз даъватчи сифатида бир йилдан кейин яна қайта рўйхатдан ўтишингиз керак. Бошқача айтганда сиз ҳар йили қайта рўйхатдан ўтишингиз шарт. Бинобарин, интернетга кириш учун рухсат олганингиздан кейин ҳам ҳукумат манфаатларига қарши гапирадиган бўлсангиз, рухсатингиз Диний комиссия томонидан тезда бекор қилинади ёки келгуси йилда даъват қилиш сизга тақиқланади.
Қонун ташаббускорларининг уни мустаҳкамлаш ва асослашга қаратилган айрим баёнотлари ҳақида
Бу қонун Дин ишлари бўйича комиссия томонидан таклиф қилинган. Бу эса, қонунни ҳукумат жорий қилганлигини англатади. Юқорида биз ушбу қонуннинг мақсадини айрим моддалар мисолида тушунтирдик. Бу қонун Исломга қарши курашнинг бир қисми сифатида қабул қилинаётгани аниқ кўриниб турибди. Бироқ, шунга қарамай, ушбу қонуннинг ташаббускорлари, яъни ҳукумат вакиллари ҳали ҳам бу ҳақда усти ялтироқ сўзлар билан мақташдан тўхтамаяпти. Улар халқнинг исломий туйғуларини салбий маънода қўзғатмаслик учун шундай қиляпти. Масалан, улар: биз динга қарши эмасмиз, аксинча, динга ёрдам бермоқчимиз. Диний соҳада чалкашлик борлигини кўриб, уни тартибга солмоқчимиз. Бунинг учун барча мусулмонларни бир марказга-муфтиётга бўйсундиришга келишдик, – дейишмоқда. Бу сўз ҳам навбатдаги ёлғондан бошқа нарса эмас. Аслида, нафақат ҳозир, балки аввалдан мусулмонларни муфтиётга бўйсундириш бўйича ишлар бўлиб келмоқда. Муфтиётнинг келиб чиқиш тарихи ҳам шуни таъкидлаб турибди. Мустамлакачилар мусулмон юртларни босиб олгач, мусулмонларни мустамлакачилар қонунларига бўйсундирадиган, уларга қарши чиқмайдиган, мустамлакачиларнинг ҳар қандай қарорларига шариатдан йўл топиб берадиган, мусулмонларнинг туйғусини баъзи индивидуал исломий амаллар билан тинчлантириб турадиган бир ташкилот туздилар. Бу ташкилот – айнан мана шу муфтиётдир. Уни тузишдан кўзланган мақсад ҳамон бир хил. Муфтиёт устида турган ҳукуматнинг ҳам, ҳукуматнинг устида турган мустамлакачиларнинг ҳам мақсадлари ўша-ўша, ўзгаргани йўқ.
Шу ўринда айтиб ўтиш лозимки, ҳукумат «бу қонун Қирғизистондаги Исломдан бошқа яна барча динларга ҳам қаратилган» деб, бу қонуннинг Исломга зид эканлигини яширмоқчи бўляпти. Масалан, «диний соҳада тартибсизликлар жуда кўп, шунинг учун уларнинг барчаси учун марказий бошқарув органи бўлиши керак», деб муфтиётга алоҳида эътибор бериб, барча мусулмонларни унинг ҳукми остига киргизмоқчи бўляпти. Айни пайтда, христиан динининг бир қисми бўлган православ черкови ва ҳар бир протестант ташкилотига алоҳида конфессия сифатида қаралади, уларнинг барчаси бўйсунадиган марказий орган йўқ, уларнинг ҳар бири алоҳида. (Аслида мустамлакачилар протестантларни жамиятни бўлиб ташлаш мақсадида мамлакатга киритишган, улардан ҳар бирининг алоҳидалиги ҳам шу мақсадга хизмат қилади).
Қирғизистон социализмдан капитализмга ўтганидан бери давлат динни диний комиссия орқали назорат қилиб, муфтиётнинг қўли билан уни «жиловлаб» келмоқда. Лекин бундай тўсиқларга қарамай, мусулмон халқимизнинг ўз динига интилиши ортиб бормоқда. Шунинг учун ҳозирги ҳукумат ва уларнинг хўжайинлари дин устидан назоратни янада кучайтириш ва ундан ҳам катта тўсиқларни қўйиш мақсадида ушбу қонун орқали диний комиссия ва муфтиётни аввалгидан кўра яна-да кучайтиришга ҳаракат қилмоқда. Бироқ, бу ваколат ҳам турли хил ялтироқ сўзлар билан оқланмоқда.
Президент ва унинг дунёвий жамоаси, шунингдек, олимлар иштирок этган мазкур қонун муҳокамасида «Ҳизб ут-Таҳрир, Яқин инкор каби радикал ташкилотларга қарши ҳибслар билан курашиш яхши натижа бермас экан. Энди муфтиёт тушунтириш ишлари орқали улар билан курашади», деган гаплар айтилди. Бу ҳам ёлғон-яшиқ гапдан бошқа нарса эмас. Бу ташкилотларга нисбатан Жиноят кодексидаги жазолар бекор қилиниб, кейин шундай дейилса, ярашарди. Яна, мазкур қонун жамоатчилик муҳокамасига қўйилган бир вақтда, ички ишлар вазирлиги «экстремистлар»га нисбатан жазони кучайтириш тўғрисидаги қонун лойиҳасини таклиф қилмоқда.
Шунингдек расмийлар «давлатга хавф туғдирмаслиги учун диний соҳани мана шундай тарзда назорат қилиш керак», дейишмоқда.
Аслида Қирғизистондаги дин соҳасида мусулмонлар тарафидан ҳеч қандай таҳдид йўқ. Агар мустамлакачилар нуфуз учун курашида ёки ҳукуматлар тахт учун курашида баъзи мусулмонларнинг мазҳабпарастлигидан фойдаланмаса, мусулмонлар томонидан – Ислом табиатига кўра – бундай таҳдидлар бўлмайди. Масалан, мустамлакачилик ўзаро мустамлака низоларида маҳаллий ҳукуматлар эса ўз низоларида сепаратизм, миллатчилик, минтақавийлик омилларини махсус ташкил қилиб, низолар келтириб чиқаради. Мана шулар орасида мазҳабпарастликдан ҳам фойдаланадилар. Яна улар мустамлакачилик мақсадида олиб бораётган урушларини минтақавий ёки маҳаллий мазҳаб урушлари деб кўрсатиб, одамларнинг кўзини бўяшади. Масалан, АҚШ ва Британия нуфуз талашишидан келиб чиққан Эрон-Ироқ можароси шиа-сунний уруши сифатида кўрсатилгани каби. Ёки Афғонистондаги Толибон билан ИШИД-Хуросон ўртасидаги зиддиятларнинг сўфий-салафий келишмовчилиги сифатида кўрсатилиши каби ва ҳоказо.
Ҳозирги пайтда дунёни БМТ орқали империализм назорат қилмоқда, дедик. Шу сабабли, дунёдаги барча таълим муассасаларининг дастурлари уларнинг сиёсатига мувофиқ ва ЮНЕСКО назорати остида тузилади. Шулар қаторида барча мамлакатлардаги барча диний мактабларнинг дастурлари шу тарзда тузилган. Масалан, ўша таълим муассасаларидаги таълим мазҳабчилик йўналишида берилади. Шунинг учун ўша таълим муассасаларида таҳсил олган «уламолар» ва уларнинг издошлари ўзаро мазҳабчилик асосида баҳслашаётганини кўрасиз. Масалан, Қирғизистонда «пайпоққа масҳ тортиш» масаласи салафий биродарлар билан бошқалар орасида охири кўринмас мавзу бўлиб қолмоқда. Дарҳақиқат, агар бу мавзуга ҳақиқий исломий нуқтаи назардан ёндашиладиган бўлса, бу масала мусулмонлар учун умуман муҳокама мавзуси бўлмас эди. Зеро, Исломдаги раъй тушунчасига кўра, кимки қайси раъйга эргашса, унинг учун ўша ечим шаръий ҳукмга айланади. (Бир шарт биланки, бу ечим мужтаҳид томонидан ижтиҳод қилинган шаръий раъй бўлиши керак). Бошқача айтганда кимки пайпоққа масҳ тортиш мумкин, деган раъйга эргашса, бу унинг учун шаръий ҳукмга айланади ва агар шундай қилса, гуноҳкор бўлмайди. Бошқа мусулмонлар эса, унинг шаръий ҳукмга амал қилаётганини ҳисобга олиб, унга ҳурмат билан қарашлари керак. Пайпоқда масҳ тортиш мумкинми ёки йўқми, деган масала мужтаҳидлар ўртасида оқилона муҳокама билан, яъни шаръий далиллар билан муҳокама қилинади. Бу мустамлакачилар тиқиштирган мазҳабчилик эмас, балки мазҳаб ушлашга мос келадиган Ислом талабларидан биридир.
Агар мустамлакачилар ёки уларга хизмат қилаётган ҳукмдорларимиз мазҳабпарастликдан ўз манфаатлари йўлида фойдаланиш мақсадида уни қўзғамасалар, бу борада мусулмонлар ўртасида низолар бўлмайди. Ҳатто атайлаб ўзаро ихтилофни қўзғатаётганларида ҳам мусулмонлар бу борада эҳтиёт бўлиб, катта можаролардан узоқлашишга ҳаракат қиладилар. Қирғизистон ҳукуматининг ва муфтиётнинг «ҳанафий мазҳаби»га тарафкашлик қилиши мустамлакачилар тиқиштирган мазҳабпарастликни амалга оширишдан бошқа нарса эмас.
Бундан фарқли равишда мустамлакачилар ва маҳаллий ҳукуматлар мусулмонларни «анъанавий исломчилар», «мўътадил исломчилар», «радикаллар», «экстремистлар»га бўлиб, бир-бирига қарши гижгижламоқда. Кейин уларни «диндорлар ўзаро тафриқага бўлинмоқда, деб айбламоқда. Масалан, Қирғизистонда «Таблиғ» жамоати ҳаракат олиб борар эди. Биз у жамоат тарафдорлари ўртасида ҳеч қандай низо чиққанини кўрмаганмиз. Кейинчалик давлат баъзи чекловлар киритиб, унга бўйсунмаганларни ажратиб, уларга «Яқин инкор» деб ном берди. Шундан сўнг авваллари бир сафда бўлган биродарлари уларни калтаклайдиган бўлишди. Кўпчилик имомлар масжидлардан ҳайдалди.
Асосан мусулмонлар орасидаги Ҳизб, Ихвон, Нурчи, Таблиғ ва шулар каби бошқа жамоалар мусулмонлар орасида бўлинишни акс эттирмайди. Шунинг учун, бутун дунё мамлакатларида Ҳизб аъзолари бор, Ихвон ҳам, бошқалари ҳам шундай. Улар Исломга асосланган партиялар ёки жамоалардир. Мусулмонларнинг Саудия Арабистони, Миср, Туркия, Покистон, Ўзбекистон, Қирғизистон ва бошқа давлатларга бўлиниши – мана шу ҳақиқий бўлинишнинг кўринишидир. У ердаги мусулмонлар мустамлакачилар чизиб берган чегаралар учун бир-бирларига қарши жанг қилишади, бу чегараларнинг ташқарисидаги мусулмонларга ҳақиқий биродар сифатида ёрдам бермайди, масалан, Ғазодаги вазиятга бир қаранг…
Хулоса ўрнида
Бу қонун лойиҳаси Қирғизистон мусулмонлари учун Аллоҳнинг синовларидан биридир.
Аллоҳ Таоло айтади:
﴿أَمۡ حَسِبۡتُمۡ أَن تَدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ وَلَمَّا يَأۡتِكُم مَّثَلُ ٱلَّذِينَ خَلَوۡاْ مِن قَبۡلِكُمۖ مَّسَّتۡهُمُ ٱلۡبَأۡسَآءُ وَٱلضَّرَّآءُ وَزُلۡزِلُواْ حَتَّىٰ يَقُولَ ٱلرَّسُولُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ مَتَىٰ نَصۡرُ ٱللَّهِۗ أَلَآ إِنَّ نَصۡرَ ٱللَّهِ قَرِيبٞ﴾
«Ёки (эй мўминлар), сизлардан илгари ўтган зотлар ибрати сизларга келмай туриб жаннатга киришни ўйладингизми? Уларга бало ва мусибатлар (устма-уст) келиб, шундай ларзага тушган эдиларки, ҳатто пайғамбар ва иймонли кишилар: «Ахир қачон Аллоҳнинг нусрати келади?» дейишган эди. (Шунда) уларга бундай жавоб бўлган эди: «Огоҳ бўлингизким, Аллоҳнинг нусрати яқиндир» [2:214]
Бу имтиҳонда ҳар ким ва ҳар бир тараф Аллоҳ олдида ўз имконияти ва қобилиятига кўра жавобгардир.
Баъзилар «Ҳукумат расмийларини ҳам кофир хўжайинлари мажбурлашяпти-да», дейишади. Ҳа, эҳтимол шундайдир. Бироқ бу, мажбурласа шундай қилаверса бўлади, дегани эмас. Шариатга мурожаат қилиши керак. Бундай даъват, амру маъруф ва наҳий мункарни тақиқлаш каби ишларни атайлаб қилган киши, куфр ишини қилган бўлади. Бошқаларнинг мажбурлашига бўйсуниб қилса, фосиқлик қилган бўлади. Мажбурлашга қарши туриб, бундай мункар ишларни қилишдан бош тортса, улуғ ажрларга эришади, инша Аллоҳ.
﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ قَالُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱسۡتَقَٰمُواْ تَتَنَزَّلُ عَلَيۡهِمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ أَلَّا تَخَافُواْ وَلَا تَحۡزَنُواْ وَأَبۡشِرُواْ بِٱلۡجَنَّةِ ٱلَّتِي كُنتُمۡ تُوعَدُونَ + نَحۡنُ أَوۡلِيَآؤُكُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِۖ وَلَكُمۡ فِيهَا مَا تَشۡتَهِيٓ أَنفُسُكُمۡ وَلَكُمۡ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ﴾
«Албатта: «Парвардигоримиз Аллоҳдир», деб, сўнгра (ёлғиз Аллоҳга тоат-ибодат қилишда) тўғри-устувор бўлган зотларнинг олдиларига (ўлим пайтида) фаришталар тушиб, (дерлар): «Қўрқманглар ва ғамгин бўлманглар. Сизларга ваъда қилинган жаннат хушхабари билан шодланинглар! Бизлар ҳаёти дунёда ҳам, охиратда ҳам сизларнинг дўстларингиздирмиз. Сизлар учун (жаннатда) кўнгилларингиз тилаган нарсаларингиз бордир ва сизлар учун у жойда истаган нарсаларингиз бордир» [41:30-31]
Бундай мункар амалларни қилаётганларни наҳий мункар қилиб, маъруфга буюриш барча мўминларга, хусусан, уламоларга фарздир. Мана шунда улар Пайғамбарларнинг ворислари бўладилар.
«وَإِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ، وَإِنَّ الْأَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَارًا وَلَا دِرْهَمًا، وَإِنَّمَا وَرَّثُوا الْعِلْمَ، فَمَنْ أَخَذَهُ أَخَذَ بِحَظٍّ وَافِرٍ»
«Уламолар Пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Пайғамбарлар динор ҳам, дирҳам мерос қолдирмаганлар. Балки илмни мерос қолдирганлар. Ким уни олса, тўла насибасини олибди».
Юқорида муфтиёт ҳақида айтиб ўтган эдик. Бироқ, бу муфтиётда фақат фосиқлар ўтиради, дегани эмас. Ўша мақомдан фойдаланиб, динга хизмат қилиб қолайлик, деганлар ҳам бор. Марҳум устоз Чубак ҳожи муфтиётда ишлаб юрганида кўп ҳақиқатларни гапирди, тик туриб мункарга қарши курашди. Аллоҳ устозни раҳматига олсин, охиратда Пайгамбарлар ва Сиддиқлар билан бирга қилсин. Ҳозирги муфтийлар ҳам устоз Чубак ҳожи каби ҳақиқатни айта олсалар мансабларини яхшиликка ишлатгани учун ажр-савобларини оладилар инша Аллоҳ.
«بَدَأَ الْإِسْلاَمُ غَرِيبًا وَسَيَعُودُ غَرِيبًا كَمَا بَدَأَ فَطُوبَى لِلْغُرَبَاءْ. قِيلَ يَا رَسُولَ اللهِ مَنْ الْغُرَبَاءُ؟ قَالَ: اَلَّذِينَ يُصْلِحُونَ إِذَا فَسَدَ النَّاسُ. وَفِي لَفْظٍ: يُصْلِحُونَ مَا أَفْسَدَ النَّاسُ مِنْ سُنَّتِي. وَفِي لَفْظٍ: يُحْيُونَ مَا أَمَاتَ النَّاسُ مِنْ سُنَّتِي»
«Ислом ғариб бўлиб бошланди, яна ўша бошланган пайтдагидек ғарибликка қайтади. Ғарибларга Тубо (жаннат) бўлсин. Ё Росулуллоҳ, ғариблар кимлар? – деб сўралди. Пайғамбаримиз: одамлар бузилган пайтда ислоҳ қиладиган кишилар, деб жавоб бердилар». Бошқа лафзда «Одамлар бузган суннатимни ислоҳ қиладиган-ўнглайдиган кишилар», деб келади. Яна бир бошқа лафзда эса «Одамлар ўлдирган суннатимни тирилтирган кишилар», деб келади. (Муслим ривояти).
Аллоҳдан ҳақиқатни тан олмаган муфтиёт ходимларининг ёмонликларидан паноҳ сўрашимиз керак.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ривоятда Росулуллоҳ ﷺ шундай марҳамат қилдилар: «Охир замонда қориларнинг қуртлари бўлади. Ким ўша замонга етиб борса, тошбўрон қилинган шайтондан ва ўшалардан паноҳ сўрасин. Улар сассиқдирлар. Кейин салла-чопонлар пайдо бўлади. У кунда риёдан уялинмайди. У кунда динни маҳкам ушлаган одам чўғни ушлаган билан баб-баробар бўлади. Динини маҳкам ушлаганнинг савоби эллик кишининг савобидек бўлади». Саҳобалар: Ё Росулуллоҳ, биздан эллик кишининг ажрими ёки уларданми? деб сўрашди. У зот ﷺ «Сизлардан», деб жавоб бердилар.
Суҳбатимиз якунида тарихдан бир ривоятга эътиборингизни қаратмоқчимиз.
Аббосий Халифа Мансур даврида Дамашқ Умавийлардан тортиб олинди. Унга халифанинг амакиси Абдуллоҳ бошчилик қилиб, қирғин қилди. Сўнг Абдуллоҳ халқ олдига чиқиб «Менга эътироз билдирадиганлар борми?», деб сўради. Шунда ёнидагилар «Йўқ, билдирса ҳам, Авзоий билдиради», дейишди. Авзоий ўша даврнинг машҳур олимларидан эди. Султон Авзоийни чақиртирди. Аскарлар Авзоийни келтиргани боришганда, Авзоий «Ҳасбуналлоҳ ва неъмал вакил (бизга Аллоҳнинг Ўзи кифоя, У қандай ҳам ажойиб вакилдир), мени бир оз кутиб туринг», деди. Кейин бориб, ғусл қилди, кийимларини ичидан кафанини ҳам кийиб, султон ҳузурига жўнади. Йўлда ўзига-ўзи «эй Авзоий, ҳозир сенга ҳақ сўзни айтмоқ они келди, Аллоҳнинг йўлида маломатчининг маломатидан қўрқма», деди. У султон ҳузурига киргач, забардаст аскарлар икки саф бўлиб туришар эди. Улар қиличларини суғургандилар, Авзоий султон олдига етгунича қиличлар остида кириб борди. Султон тахтда ўтирганди, қўлида калтак, пешонасида ғазаб тугуни бор эди. Авзоий бу ҳақда шундай дейди: «Хаёлимга аҳли оилам ҳам, молим ҳам, аёлим ҳам келгани йўқ, балки Раҳмоннинг аршини, ҳисоб кунида одамлар билан яккама-якка туришини эсладим». Султон юзида ғазаб билан «Эй Авзоий, биз тўккан ва оқизган қонлар тўғрисида нима дейсан?», деб сўради. Авзоий бундай деди: «Ибн Масъуд Росулуллоҳ ﷺнинг бундай деганларини ривоят қилади:
«لاَ يَحِلُّ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ يَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَأَنِّي رَسُولُ اللهِ إلاَّ بِإِحْدَى ثَلاَثٍ: الثَّيِّبُ الزَّانِي، وَالنَّفْسُ بِالنَّفْسِ، وَالتَّارِكُ لِدِينِهِ الْمُفَارِقُ لِلْجَمَاعَةِ»
«Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқлигига, менинг Аллоҳнинг Росули эканлигимга гувоҳлик келтирган мусулмон кишининг қони ҳалол эмас. Магар уч кимсаники бундан мустасно: турмуш қурган зинокор эркак ёки аёл, жонга жон (қасосда), (мусулмонлар) жамоасидан ажралиб чиқиб, диндан чиққан бўлса». Агар сен ўлдирган кишилар шулардан бўлса, тўғри қилибсан. Агар улардан бўлмаса, уларнинг қони сенинг бўйнингдадир». Шунда султон жаҳли чиқиб, қўлидаги таёғини улоқтирди. Шунда Авзоий бўйнига қилич келишини кутиб, салласини қўлига олди. Атрофида турган вазирлар ҳам қон сачрамаслиги учун кийимларини йиғиштириб, шимариб олишди. Султон яна «Биз тортиб олган мол-мулк тўғрисида нима дейсан?», деб сўради. Авзоий «моллар агар ҳалол бўлса – ҳисоб, ҳаром бўлса – жазодир!!» деди. Султон «мана бу бадра (олтин тўла қопча)ни ол, деди. шунда Авзоий қопчани олиб, чиқиб кетар экан, саф тортган ўша аскарлар бошлари узра олтинларни сочиб кетди, кейин бўшаган қопчани улоқтириб чиқиб кетди. Ташқарига чиққач «Ҳасбуналлоҳ ва неъмал вакил, биз буни кираётиб ҳам айтдик, чиқаётиб ҳам», деди.
Аллоҳ Таоло айтади:
﴿فَٱنقَلَبُواْ بِنِعۡمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَفَضۡلٖ لَّمۡ يَمۡسَسۡهُمۡ سُوٓءٞ وَٱتَّبَعُواْ رِضۡوَٰنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ ذُو فَضۡلٍ عَظِيمٍ﴾
«Уларга Аллоҳнинг неъмати ва фазли ила, ёмонлик етмасдан қайтдилар, Аллоҳнинг ризолигини истадилар, Аллоҳ улуғ фазл-марҳамат соҳибидир» [3:174]
Ҳизб ут-Таҳрир
18 жумодулаввал 1446ҳ
Қирғизстон
20 ноябр 2024м
