Қозоғистон БРИКСга аъзо бўлишдан бош тортди
Қозоғистон БРИКСга аъзо бўлишдан бош тортди. “Қозоғистон ҳозирча БРИКСга қўшилиш учун ариза бера олмайди. Чунки Токаев “универсал ташкилот” сифатида БМТни афзал кўради”, деди Қозоғистон президентининг матбуот котиби. Унинг қўшимча қилишича, Токаев шу каби таклифларга “Қозоғистон миллий манфаатлари”ни ҳимоя қилиш нуқтаи назаридан келиб чиқиб ёндашади. Шу билан бирга, Токаев Қозонда бўлиб ўтадиган БРИКС саммитида иштирок этиш таклифини ҳам рад этмади.
Бунинг ортидан Россия унга жазо сифатида жавоб қайтарди. Аниқроғи, Қозоғистондан Россияга сабзавот олиб кириш тақиқланди. Росселхознадзор фитосанитария талаблари баҳонасида, Қозоғистондан помидор, қалампир, қовун, буғдой, зиғир уруғи ва ясмиқ каби маҳсулотларни олиб киришни тақиқлаб қўйди.
Кремлнинг Оқ Ўрда позициясига жавоб сифатида бундай муносабат билдириши мантиққа тўғри келмайди ҳамда бу Путиннинг иқтисодиётдаги ўзаро ҳурмат ва стратегик ҳамкорлик ҳақида айтиб келаётган баёнотларига ҳам зиддир. Бинобарин, бунга Россиянинг мустамлакачилик сиёсатига қарши бўлган ҳар қандай ҳаракатларга нисбатан реаксияси сифатида қараш керак. Аниқроғи, буни Россиянинг босқинчилик мақсадларини амалга оширишдаги иккиюзламачилик сиёсати доирасидаги ғазаби сифатида кўриш керак. Айни пайтда, Россия озиқ-овқат маҳсулотларини импорт қилишни тақиқлаш бўйича ҳаракатни узайтириш воситаларига ҳам эга эмас. Бу унинг бачкана ва паст даражадаги сиёсатининг кўринишидир. Шунинг учун Кремл аввалдан Марказий Осиё давлатларини товламачилик билан қўрқитиб, уларни Божхона иттифоқи, ЕОИИ каби иттифоқлар таркибида ушлаб келмоқда. Вақт шуни кўрсатдики, юқоридаги иттифоқларга аъзо бўлган, Россиядан бошқа давлатлар бундай иттифоқлардан фақат зарар кўриб келмоқда.
Бундай иттифоқлар фақат Кремлнинг нуфузи ва манфаатларини ҳимоя қилувчи восита эканлигини ҳисобга олганда, Қозоғистон Ғарб билан муносабатларига путур етказадиган ишдан бош тортиши табиийдир.
Шуни ёдда тутиш керакки, БМТ ва БРИКС бир-биридан фарқли икки хил ташкилотдир. БМТ ғарбпараст ташкилот бўлиб, ўзини дунё бўйлаб тинчлик ва хавфсизлик ҳимоячиси сифатида кўрсатишга эътибор қаратади. БРИКС эса, биринчи навбатда иқтисодий иттифоқдир. Албатта, у сиёсий мақсадларни ҳам ўз ичига олади ва бу ташкилотда Хитойнинг қўли устун туради. Бир қарашда бу икки ташкилотнинг тузилиши ва мақсадлари турлича бўлгани учун уларни солиштириб бўлмайдиганга ўхшайди. Аммо, чуқурроқ назар ташласак, БРИКС маълум даражада Ғарбнинг Халқаро Валюта Жамғармаси, Жаҳон банки, G7 каби иқтисодий ва сиёсий ташкилотларига қарши шаклланганини кўриш мумкин.
БРИКС глобал иқтисодда ва сиёсатда Ғарбнинг ҳукмронлигига қарши чиқиш ва кўп қутбли дунё яратишга интилади. Иттифоқ Ғарб институтларига қарамликни камайтириш орқали ўзининг молиявий тизимларини ривожлантиради. Шунингдек ўзини ривожланиб келаётган мамлакатлар манфаатларининг ҳимоячиси сифатида намоён қилади. БРИКС аъзолари кўпинча халқаро масалаларда Ғарбдан алоҳида мустақил позицияни эгаллайди. Кўп давлатлар Ғарб дунёси моделидан мустақил бўлиш учун ушбу ташкилотга қўшилишди. Айрим давлатлар эса ўзларини босиб олишларидан ҳимояланиш учун мустамлакачи давлатлар клубига қўшилиб, унинг бир қисми бўлишни исташади. БРИКС таркибидаги давлатларнинг ва умуман бу иттифоқнинг муваффақиятсизлиги шундаки, уларни бир-бирига боғлаб турган нарса ўз-ўзини сақлаб қолиш ва вақтинчалик манфаатларга таяниш инстинктидир. Улар ягона, кучли ғоя остида бирлашган эмас. Масалан, Хитой ва Россия Американинг тажовузи ва унинг таъсиридан ҳимояланиш учун бирлашди. Ҳиндистон, Бразилия ва Жанубий Африка эса АҚШнинг иттифоқчиларидир. Шунинг учун БРИКС ёрдамида Американинг ҳукмронлигидан қутулиш мақсади амалга ошмайдиган орзудир. Аксинча, Американинг таъсири остидаги мамлакатларнинг БРИКСга қўшилиши ташкилот мақсадларини амалга оширишга тўсқинлик қилади. Ҳатто АҚШ ўз мақсадларини амалга оширишда БРИКСдан фойдаланишга муваффақ бўлмоқда.
Шундай қилиб, БРИКС Ғарбга қанчалик қаршилик кўрсатмасин ва ўз ҳаракатлари билан глобал мувозанат яратишга интилмасин, вақт ўтган сайин у ўз таъсирини йўқотиб бормоқда. Ғарб билан зиддиятга тушиб, яккаланиб қолган Россия ташкилотдаги энг заиф позицияни эгаллаб турибди. Россия ҳозирда қудратли мустамлакачи давлат мақомини йўқотиш хавфи остида қолмоқда. БРИКС иштирокчиларининг навбатдаги йиғилиши Қозонда ўтказилиши Путиннинг ҳибсга олинишидан чўчиётганини кўрсатади. Чунки Гаагадаги Халқаро жиноят суди уни Украинада содир этган ҳарбий жиноятлари учун ҳибсга олишга ордер берган.
Остона эса сиёсий вазиятни сезиб, ташкилотга аъзо бўлишдан ўзини тиймоқда. У Ғарб ва Россия ўртасидаги “мувозанат” сиёсатига содиқ қолган ҳолда, бир тарафдан Россия билан товар айрибошлашда энг йирик ҳамкорларидан бири бўлиб қолаётган бўлса, иккинчи тарафдан БМТ қадриятларини қўллаб-қувватлаб, Ғарб сармояларини жалб қилиш учун эшикларини очиқ тутмоқда.
БРИКСнинг асосий ўйинчилари бўлмиш Россия ва Хитой Ғарбга қарши иқтисодий ва сиёсий таъсирини кучайтириш учун уларга Қозоғистон зарурдир. Қозоғистон ҳозирда Хитой ва Россия етакчилик қилаётган ЕОИИ, ШҲТ ташкилотларнинг аъзосидир. Шу боис у Ғарбдан узоқлашмаслик учун Хитой ва Россия асос солган бошқа бир ташкилотга қўшилишни хоҳламаяпти.
БМТ ва умуман Ғарб олами Қозоғистонни халқаро можароларни ҳал қилишда, шунингдек, Марказий Осиёдаги саъй-ҳаракатларда асосий вазифани бажарувчи “кўприк” деб ҳисоблайди. Ғарбнинг минтақа бойликларини ташиб кетишга қаратилган манфаатларини ҳам ҳисобга олиш керак. Улардан энг муҳими урандир.
Қозоғистон бу бойликлардан манфаатдор давлатлар ва иттифоқлар учун ўзининг муҳим ролини яхши англаб етмоқда. Шунинг учун унинг кўп векторли сиёсат олиб боришга ишончи ортиб, ўз позициясини аниқ ифодаламоқда. Бу вазиятдан иқтисодий фойда олишга ва сиёсий мустақилликка эришишга интилади. Бироқ, айни пайтда у Ғарб билан Россиянинг ўртасидаги зиддиятга аралашишни ҳам истамайди. Қозоғистон миллий манфаатлардан келиб чиққан ҳолда Россияга қарши санкцияларга қўшилмади ва шу билан бирга Украинанинг айрим вилоятларининг Кремл томонидан аннексия қилинишини ҳам очиқ қўллаб-қувватламади. Охир оқибат, Қозоғистон ўзининг хавфсизлиги ва Ғарб билан иқтисодий алоқаларини сақлаб қолиш умидида барча томонларни қаноатлантиришга ҳаракат қилмоқда. Лекин уни ҳар икки томон ҳам ишлатиши ёки жазолаши мумкин.
Ҳозирги мустамлакачилик халқаро тизимидан қутилишдан ожиз ва шу тизимга қул бўлган давлатлар ишончли, инсон табиатига мос келадиган, турли халқларни бир жамиятга бирлаштиришга қодир тўғри ғоя атрофида бирлашмас экан, ҳеч қандай ўзгаришларга эриша олмайди.
Шундай экан, Ғарб ёки Россия билан Хитойнинг босқинчилик ҳукмронлигидан қутулиш фақат Исломга амал қилиш билангина амалга ошади. Ислом ҳаётий, реал ва таъсир кучига эга мафкурадир. У ақлни қоноатлантиради ва инсоннинг табиатига мос келади. У бутун инсоният муаммоларини тўғри ҳал қиладиган самарали мафкурадир. Ислом ҳақиқатни ўрнатади, ботилни йўқ қилади, ер юзини адолат ва нурга тўлдиради. У мустамлакачилик қарамлигидан халос қиладиган адолатли ҳукумат ўрнатади ва халқнинг ҳаётини иқтисодий фаровонликка олиб чиқади!
هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللهِ شَهِيداً
“У (Аллоҳ) Ўз пайғамбари (Муҳаммад алайҳис-салом)ни ҳидоят ва Ҳақ дин (Ислом) билан, у (дин)ни барча (дин)ларга ғолиб-устун қилиш учун юборган зотдир. Аллоҳнинг Ўзи (ушбу ваъдасининг рўёбга чиқишига) етарли гувохдир”. (48:28).
Ҳужат Жамия
