بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Туркиянинг Сурия ва Ироқ шимолидаги ҳарбий операцияларидан қандай мақсад кўзланган?!
2022 йил 20 ноябрда Туркия Сурия ва Ироқ шимолидаги курд сепаратист партиялари объектларига ҳаво зарбаларини бергандан сўнг, Сурияда қуруқлик операцияси ўтказиш билан таҳдид қила бошлади. Бу ҳақда президент Эрдоган «Туркия жанубий чегаралар бўйлаб 30 километр узунликда хавфсизлик зонасини қуриб битказиш ва вақти келганда қуруқликдан ҳужум бошлаш ниятида», деди. Айни нуқтаи назарда бирин-кетин Туркия расмийлари баёнотлари янграб, бу борада тайёргарликлар маълум қилинди. Бу АҚШ мудофаа вазири Остин билан турк ҳамкасби Акар ўртасида телефон суҳбати бўлиб ўтгунга қадар давом этди. АҚШ мудофаа вазирлигига кўра, «мудофаа вазири Остин турк ҳамкасбига Туркиянинг Суриядаги янги операциясига кескин қаршилигини билдирган. Остин, шунингдек, Суриядаги вазиятнинг кескинлашганидан хавотирланиб, Акарни кескинликни юмшатишга чақирган». Бир вақтда, Акар ҳам «Туркия билан АҚШнинг муҳим иттифоқчи» эканини таъкидлаб, америкалик ҳамкасбига «Туркиянинг БМТ Низомининг 51-моддасидан келиб чиққан ҳолда, ўз-ўзини мудофаа қилиш ҳуқуқи доирасида турк халқи ва чегараларини кафолатлаш мақсадида терроризмга қарши операцияларни амалга ошираётгани»ни билдирди. (Анадолу, 2022 йил 30 ноябр). Айни телефон суҳбати ортидан Туркия таҳдидлари юмшади. Масалан, Акар «муносиб замони ва макони бўлганда, турк кучлари шу пайтгача қилганидек, зиммасида юкланган ишни амалга ошириши»ни таъкидлади. (Анадолу, 2022 йил 2 декабр).
Туркия ўзининг мусулмонларга қарши тинимсиз уруш очган ва улардан Ироқ, Афғонистон, Сурия, Сомалида жуда кўпчилигини қирғин қилиб, миллионлабини қочқинга айлантириб, уй-жойларини вайрон этган, Фаластинда яҳудий вужудини чексиз қўллаб-қувватлаётган Американинг иттифоқчиси эканини таъкидламоқда. У Сурияда Американинг розилигисиз ҳеч қандай ҳарбий операция ўтказмайди. АҚШ мудофаа вазирининг мазкур баёноти Туркиянинг ташқи сиёсатига тўғридан-тўғри аралашиш ҳисобланади. У гўё – Туркия Американинг манфаатларига зид келадиган ёки у рози бўлмайдиган бирорта ҳам ташқи фаолият қилишга ҳаққи йўқ, демоқда. Бу эса, Туркиянинг Америка атрофида айланувчи давлат эканининг яна бир бор тасдиқидир.
Туркия ташқи ишлар вазири Човушўғли бундай деди: «Биз минтақани террорчилардан тозаламагунимизча операцияларни давом эттиришимиз керак… Биз Сурия режими билан разведка даражасида алоқадамиз. Чунки курд террорчи ташкилотининг мақсади юртни бўлиб ташлашдир ва бу Сурияга ҳам таъсир қилади». (Анадолу, 2022 йил 2 декабр). Террор таҳдидларини тўхтатишни ҳамда курд сепаратист ташкилотларининг Сурияни бўлиб ташлашига ва Туркияга таҳдид солувчи бўлгинчи курд давлатини қуришларига йўл қўймасликни баҳона қилиб, Эрдоган тоғут Башар Асад билан учрашмоқчи! Зеро, у Асад билан учрашмоқчилигини бир неча марта айтиб ўтган.
Россия бу учрашувни ўтказишни мувофиқлаштиряпти. Унинг Суриядаги элчиси Александр Лаврентьев «Россия Башар Асад билан Эрдоган ўртасида учрашувни ташкиллаштиряпти», деди. (Новости, 2022 йил 2 декабр). «Туркия президенти матбуот котиби Иброҳим Калин иккала президентларнинг учрашувига оид разведка сўзлашувлари давом этаётгани, ҳали вақти белгиланмаганини таъкидлади. Исми очиқланмаган турк расмийси ҳам яқин вақтда иккала президент ўртасида учрашув бўлиши кутилаётганини тасдиқлади». (Рейтер, 2022 йил 2 декабр).
Туркия курдлар ҳаракати назорати остидаги ҳудудларнинг Сурия режими томонидан назорат қилинишини таъминламоқда. Шу орқали курдлар ҳаракатининг ўз ҳудудларига бўлган хавфини узоқлаштиришга, Курдистон Ишчилар партияси (PKK) унсурларининг Суриядан сизиб ўтишини олдини олишга уриняпти. Туркия (PKK) унсурларига қарши Ироқ шимолида кураш олиб бормоқда ва Сурияда курд давлати барпо бўлиши хавфини олдини олишдан мақсади бу «инфекция»нинг Туркияга тарқалишига йўл қўймасликдир. Шу сабабдан курд унсурларининг ҳужумларидан ўзини ҳимоя қилиш учун уларни ўз ҳудудларини Асад режимига топширишга мажбур қиляпти. Сурия Демократик кучлари раҳбари Мазлум Абдий бундай деди: «Сурия шимолини Туркия ҳужумларидан мудофаа қилиш Сурия армиясининг вазифаси. Биз Туркия ҳужумларига қарши туриш учун Сурия армияси билан ҳамкорлик қилишни интиқлик билан кутяпмиз». (North press, 2022 йил 26 ноябр). Туркия, шунингдек, суриялик қочқинларнинг «тинч» ҳудудларга қайтишини таъминламоқчи. Бунинг маъноси Сурия режими билан унинг айни ҳудудларга ҳужум қилмаслигига келишиб олишни англатади. Буларнинг барчасини амалга ошириш учун Россиянинг кафолати остида Асад режими билан келишиб олиш керак бўляпти. Бу Россияга ҳам керак. Чунки у шу орқали у ўзини халқаро майдонда нуфузли ўйинчи қилиб кўрсатади.
Эрдоганнинг бу ишларининг барчаси келаси сайловларда унинг фойдасига очко сифатида хизмат қилади. Бу нарса, шунингдек, чегаралар хавфсизлиги таъминланишига, курд сепаратистлари таҳдиди узоқлаштирилишига, қочқинларнинг Сурияга депортация қилинишига ҳисса қўшади. Чунки мухолафат партиялар ўзлари учун овоз тўплашда қочқинлар масаласидан фойдаланишаётганди. Яъни сайловда ғалаба қозонгудек бўлсалар сурияликларни депортация қилишни ўз дастурларига киритишган. Эрдоган эса, айни ҳарбий операция билан мухолафат партияларнинг оёғидан чалган бўлди. Ўзини сурияликлар ҳимоячиси ва Сурияда уларга хавфсиз зона яратиб бераётганлиги тўғрисидаги гаплари билан одамларни лақиллатгани кўриняпти. У Сурия аҳлига ва қўзғолонларига қилган ўз хиёнатларини яширишга уриняпти. Чунки қўзғолончиларни Ҳалабдан чиқариб, кескинликни юмшатиш келишувларини имзолаган ва бу билан уларни ўз ҳудудларидан чиқариб, бу ҳудудларни режимга топширган мана шу Эрдоган бўлади. У, шунингдек, қўзғолончиларни Идлиб ҳудудига тўплаб, қўзғолончиларнинг қонхўр режимга ва Россия базаларига қарши ҳужумлар уюштиришига тўсқинлик қилиш учун 2018 йил ва 2020 йиллари Сочи битимини имзолаган эди. Зотан, Эрдоганнинг Сурия аҳли ва қўзғолонига қарши макр-алдов ишлатиш ва тузоқ қўйиш билан қилган хиёнатлари Россия, Эрон ва Асад режимининг уларга қарши қўллаган қирғинбарот қуроллардан ҳам ёмон бўлди. Америка эса, шу йўл билан ўзининг тоғут Башар Асад раҳбарлигидаги Сурия режимини сақлаб қолишдек мақсадига эришди, унинг ағдарилишини ва Умматнинг Халифаликни барпо этиш лойиҳаси амалга ошишини олдини олди. Ҳолбуки, Халифаликни барпо қилиш лойиҳаси Сурия аҳли билан қўзғолончиларнинг талаби эди, Ислом Уммати туйғуларини қўзғаб, уларда Халифаликни қайта барпо бўлишига умид уйғотганди.
Туркия Ироқ шимолида ўтган апрел ойидан буён «Тирноқ-Қалъа операцияси» номи остида ҳаво ҳужумларини давом эттирар экан, қуруқликдан ҳарбий операция ўтказиш билан таҳдид қилмади. Ҳозирда у ҳаво зарбаларини кучайтириб, айниқса, Истанбулдаги «Истиқлол» кўчасида содир этилган портлаш ортидан юқоридаги ном остида Сурия шимолида ҳам ҳаво зарбаларини бошлади. Бу билан, ушбу операция Сурияга қаратилган бўлди.
Эрдоган Туркиясининг Сурия шимолидаги ҳарбий операциядан кўзлаган мақсадларини қуйидаги пунктларда кўриш мумкин:
а) Американинг ўз малайи бўлган Сурия режими билан муносабатларни нормаллаштириш талабини қондириш. Бу Эрдоган Туркияси учун Суриядаги ҳарбий операциялари оқибатларидан қутулишига ва у ердан чиқиб кетиб, Американинг сиёсий ечим ижросини енгиллаштиришига муқаддами бўлади.
б) Умматнинг Халифаликни барпо этиш лойиҳасига зарба бериш борасидаги Америка ва Ғарб талабларини қондириш. Бу Суриядаги илмоний режимни мустаҳкамлаш ва унга қонунийлик бериб, жиноятларини унутиш билан бўлади.
в) Қонхўр режим ҳукмронлигини мустаҳкамлаш. Бу қочқинларни Суриядаги турли ҳудудларга қайтариш, сўнг бу ҳудудларни келажакда Россия кафолатлари билан режимга топшириш билан бўлади, худди Даръада бўлгани каби.
г) Миллионлаб сурияликларни депорт қилиш билан мухолафатнинг қочқинлар масаласидан овоз кўпайтиришда фойдаланишига зарба бериш.
д) Сепаратист курд гуруҳларига шиддатли зарба бериш. Бу Эрдоганнинг кучлилигини ва уларни аяб ўтирмаслигини намойиш этиб, халқчиллигини оширади.
е) Сурия режимига курд жамоалари назоратидаги ҳудудларни эгаллашига ёрдам бериш, шу орқали айни жамоаларнинг хавфига ва сепаратчилик таҳдидларига чек қўйиш.
ё) Эрдоганнинг Туркияда бўлиб ўтадиган президентлик сайловларида ғалаба қозониши учун овоз тўплаш.
Ҳа, Эрдоган Сурия аҳлига ва Фаластин каби давлатлардаги унга ишонган мусулмонларга қарши душман билан тил бириктирди, уларнинг умидларини пучга чиқариб, алдади, бу билан ўзининг барча айбларини фош этди… У яҳудий вужуди билан ярашди ва минтақадаги жиноятчи режимлар билан тил бириктирди… Буларнинг барчаси шояд мусулмонларни Халифаликка даъват қилаётган холис инсонларга нусрат-ёрдам беришларига васила бўлса.
Роя газетасининг 2022 йил 7 декабр чоршанба кунги 420-сонидан
