Қирғиз ҳукумати смог муаммоси билан курашиш учун БМТдан 6,7 млрд доллар сўради
Хабар: Табиий ресурслар, экология ва техник назорат вазирлиги Бишкекдаги ҳаво ифлосланиши (смог) муаммосини ҳал қилиш учун БМТдан 6,7 миллиард доллар грант сўрамоқда. Бу ҳақда парламент қўмитаси йиғилишида бошқарма бошлиғи Динара Қутманова билдирди.
Қутманованинг айтишича, грант ҳисобидан 23 та кўмир билан иситилган қозонхонани газга ўтказиб, аҳоли хонадонларида муқобил энергия манбаларини жорий этиш режалаштирилган.
“Бизга муқобил энергия манбаларини кенгроқ жорий қилиш керак. Бу йўналишларда лойиҳалар ишлаб чиқилган”, – деди Қутманова.
Шу билан бирга, у БМТ қошидаги Яшил иқлим жамғармаси бундай маблағлар учун аризаларни уч йил давомида кўриб чиқишини таъкидлади. Шу боис, Қутманова Бишкекдаги смог муаммосини эртароқ ҳал қилишга ваъда берди.
Бундан ташқари, табиий ресурсларлари вазири бошқарма Жаҳон банкидан 50 миллион доллар фоизсиз кредит олганини айтди. Маблағларни Бишкекнинг ирригация тизими, Қирғизистон гидрометри ва кўмир сифатини текширадиган лабораторияларни жиҳозлашга сарфлаш режалаштирилган.
Қутманова шунингдек, 2022 йилда Молия вазирлиги томонидан атроф-муҳитни муҳофаза қилиш учун бир сом ҳам ажратилмаганини таъкидлади.
“Албатта, грант яхши. Иқлим ва экология жуда яхши молиялаштирилади. Лекин айни пайтда халқаро институтлар ҳам ички сармояни талаб қилади. Бу механизм ишламагунча, мен учун халқаро платформада иқлим бўйича кун тартибига содиқлигимизни исботлаш жуда қийин бўлади”, – деди Қутманова.
Айни пайтда Қирғизистоннинг ташқи қарзи 4,2 миллиард долларни ташкил этади.
Изоҳ: 2014-2017 йиллар мобайнида Бишкек ИЭС Хитойнинг ТВЕА компанияси томонидан, Хитойнинг “Эксимбанк”и ажратган 386 миллион долларлик фоизли кредит ҳисобига модернизация қилинган эди. Аммо, модернизацияланган ИЭС аввал кўмир ва мазут билан қандай ишлатилган бўлса яна шундайлигича қолди. Уни газ ёки бошқа экологик жиҳатдан зарари кам бўлган ёқилғи турларига ўтказиш тўғрисида ўйлаб ҳам кўрилмади. Олинган қарз эса қарз берувчилар ва ўзимизниинг бир гуруҳ амалдорларимиз ўртасида талон-тарож бўлиб кетди. Бу иш ортидан бир қатор амалдорлар жиноий жавобгарликка тортилди, аммо, халқ зиммасидаги қарз камайиб қолмади. Кредит эса 2033-йилга қадар 480 миллион доллар қилиб қайтарилиши керак.
Бишкек ИЭС модернизация қилиш давомида муқобил ёқилғи маҳсулотларидан фойдаланиш ҳам назарда тутилмагани сабабли, мана бир неча йилдирки Бишкек ҳавоси ифосланган шаҳарлар рейтингида “етакчи” бўлиб келмоқда. Айниқса, ҳаво ифлосланиши билан боғлиқ вазият охирги 5-6 йил ичида янада кескинлаша бошлади. Мутахассислар бунга бир неча сабабни келтиришмоқда: биринчидан, Бишкек иссиқлик электр станциясининг сифатсиз реконструкция қилиниши; иккинчидан, шаҳарда шамоллар айланишини ҳисобга олмаган ҳолда кўп қаватли уйларнинг бетартиб қурилиши; учинчидан, автомобилларнинг кўплиги.
Мутахассислар томонидан олиб борилган кўплаб тадқиқотлар натижасига кўра, инсоннинг қониқарсиз сифатга эга ҳаводан нафас олиши юрак-қон томир тизими ва нафас олиш органларининг бир қатор касалликларини келтириб чиқаради. Аҳолининг нисбатан заиф гуруҳига саломатлиги заиф инсонлар, болалар ва катта ёшли кишилар тааллуқлидир. Аниқланишича, нафас олинувчи ҳаводаги заҳарли моддаларнинг таъсири анча кенг ва у асаб тизимида ҳам ўз изларини қолдиради. Расмий ҳукумат оддий халқ зиммасига улкан қарзларни юклагани етмаганидек халқ, келажак авлод соғлигини ҳам хатар остида қўймоқда. Бугунга келиб ҳукумат пойтахт ҳавоси софлигини сақлаш учун яна улкан қарз сўрамоқда. Аммо, Қирғиизстонда чуқур илдиз отган коррупция балоси ортидан бу олинадиган маблағ ҳам бир ҳовуч амалдорлар ўртасида талон-тарож бўлиб кетмаслигига ҳеч қандай кафолат йўқ.
Абдураҳмон Одилов
