Халифалик давлатида соғлиқни сақлаш сиёсати
Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм
Соғлиқни сақлашнинг ночорлиги бутун дунёни бошқараётган капиталистик ҳазоротнинг бузуқлигидандир
Капиталистик тузумнинг инсоннинг психологик, жисмоний ва ижтимоий саломатлигига жуда катта салбий таъсири бор. Негаки бу тузумнинг динни ҳаётдан ажратадиган, ўртача ечимга қуриладиган ақидаси бузукдир. Шунинг учун у инсондаги катта ечимни ақлни қаноатлантирадиган ва инсон фитратига мос келадиган даражада тўғри ечиб бера олмайди. У эркинликларга катта йўл очади. Бу тузумда руҳий, ахлоқий ва инсоний қийматларга ўрин йўқ. У фақат моддий қийматларга асосланади. Бу эса, ўз ўзидан руҳий бўшлик ва психологик изтиробларга олиб келади. Ғам-ғусса, одамохун-ёлғизлик, беҳаловатлик каби оммавий психлогик касалликларни келтириб чиқаради. Ялқовлик, мажнунлик ва ҳатто ўз жонига қасд қилишгача олиб келадиган чукур психологик офатларнинг тарқалишига сабаб бўлади.
Шунингдек, капитализмнинг тарқалиши иқтисодий муаммоларни хал килишда судхўрлик ва монополиянинг ёйилишига, бойларнинг хаддан ошиқ даражада бойиб кетишига ва камбағалларнинг эса, ўта қаттик қашшоқлашиб кетишига олиб келди. Халқ бойликларини тақсимлашдаги адолатсизлик, молларни айланмасдан айрим шахсларнинг кўлларида қотиб туриб қолиши, вертуал молларнинг кўпайиши, ботил мол ширкатлар, ишсизларнинг кўпайиши вужудга келди. Мана булардан эса, инсоний ҳаёт изтироби ва инсонни ўзининг яшашдаги энг оддий хуқуқларидан ҳам маҳрум этиш келиб чиқди. Кўзбуямачилик, алдамчилик, фирибгарлик, ҳамда озиқ-овқат, дори-дармон ва сув каби инсон ҳаётига бевосита боғлиқ бўлган ишлаб чиқариш турларидаги алдовлар кўпайди. Бунинг натижасида очарчилик тарқалди, нотўғри озиқланиш ва бундан келиб чиқадиган касалликлар пайдо бўлди. Семириб кетиш ва унинг офатлари юзага келди. Ишлаб чиқарувчи саноат корхоналарининг атроф муҳитни булғаган чиқиндилари ва уларнинг қолдиқлари кўпайди.
Умуман, дунёдаги соғлиқни сақлаш ва унинг барча тармоқлари, даволашнинг барча соҳалари башариятга лойиқ бўлган даражадан анча тубанлаб кетди. Ҳатто соғлиқни сақлаш соҳасида техник ва маданий қулайликлардан айрим тараққиётга эришган Ғарбда ҳам шу аҳволда. Бу ерларда ҳам соғлиқни сақлаш тармоғи моддий касбга чекланган. Катта катта маблағлар сарфланадиган илмий баҳс ва илмий изланишлар ҳам, соғлиқни таъминлаш тизимлари, унинг ширкатлари, дори-дармон ва тиббий ускуналар ишлаб чиқариш ширкатлари ҳам фақат моддий иш ва моддий манафаатга асосланиб қолган. Капитализмнинг бузуқлиги соясида соғлиқни сақлаш муаммоси ҳам нефт ва қурол-яроқ ширкатлари, оммавий ахборот технологияси каби фойда топишнинг энг улкан манбаъларига айланди. Перу давлатининг соғлиқни сақлаш собиқ вазираси Патриша Жарсия(Patricia García Funegra)нинг 2019-йили ноябрь ойида машхур «Лансайт»(Британиянинг The Lancet) тиббий мажалласида; «Бутун жаҳон соғлиқни сақлашдаги бузуқлик: фош бўлган сир», сарлавҳаси остида қайд этган сўзлари капитализм оламидаги соғлиқни сақлашнинг бузуқлигини яна бир бор кўрсатиб беради. У мақолада жумладан шундай дейди:
«Фасод-бузуқлик соғлиқни сақлаш тизимидан ажралмас бир қисмдир. Омма соғлиги учун изланган ва бу йўлда хизмат қилган ҳамда соғлиқни сақлаш вазири сифатидаги ҳаётим давомида бу соҳадаги алдов ва фирибгарликларга гувоҳ бўлдим. Мен бу суҳбатда шу соҳадаги бузуқлик муаммосининг ҳажмини, унинг қандай бошланганлигини ва бугун нималар бўлаётганини қисқача айтиб бермоқчиман. Бу ҳақда одамлар гапиришдан қўрқишларини ҳам айтиб қўяй. Ушбу бузуқликни даволаш учун нима қилиш кераклигини ҳам айтаман. Шунда, бутун жаҳон соғлиқни сақлашдаги бузуқлик очилган сирлигича қолмайди. Фасод-бузуқлик жаҳон миқёсида соғлиқни сақлаш келажи учун энг катта таҳдиддир».
2016-йили АКШда тиббиёт миллий академиясига аъзо бўлиб сайланган собиқ вазира соғлиқни сақлаш тизимидаги бузуқликларнинг бир нечасини айтиб ўтган. Хозир уларнинг айримларига тўхталиб ўтамиз:
– дунёдаги давлатларнинг учдан биридан кўпроги халқаро шаффофлик ташкилотига кўра эндемик (маълум бир жойда бўладиган касалликлар) шаклда бузуқ деб эътиборга олинади.
– бузуқлик фақир ва заиф кишиларга кўпроқ таъсир кўрсатади. Соғлиқни сақлаш соҳасидаги бузуқлик бошқа соҳалардагидан хатарлироқ. Чунки бу тўғри маънода халок қилувчи бузуқликдир.
– смета(ҳисоб-китоб)лар шунга ишора қиладики, соғлиқни сақлашдаги бузуқлик ҳар йили 140 миндан кам бўлмаган гўдаклар ҳаётига зомин бўлади.
– сметалар яна шунга ишора қиладики, бутун олам соғлиқни сақлаш хизматларига 7 триллион АКШ доллори ажратади. Ушбу ажратилган маблағларнинг 10-25 % и бузуқлик ортидан бевосита йўқолиб кетади. Бу йил сайин юзлаб миллиард долларнинг йўқолиб кетишини англатади.
– соғлиқни сақлашдаги бузуқлик конституциянинг бир неча бобларида ҳам кўзга ташланади: тиббий ва бошқа соғлиқни сақлаш соҳалари томонидан хизматларни такдим этишда, дори-дармонларни сотишда, тиббий ускуналарга хос бўлган зарурий ашёларни сотишда, уларни тақсимлаш ва ишлатишда, ишлаб чиқариш ва хизматлардаги олий сифатни тартиблашда, инсоний имкониятларни ишга солишда ва саломатликка доир иншоатлар қуришда фасод кўзга ташланади.
Олий таълимни Қўшма Штатларда олган бу вазира аёл соғлиқни сақлаш тизимидаги бузуқликлар ҳақида гапирар экан шундай дейди:
« Соғлиқни сақлаш тармоғидаги бузуқлик – қонунга энг оз амал қилган, жавобгарлик механизми ишламайдиган ҳамда шаффоф бўлмаган жамиятларда ҳукмронлик қилади».
Лекин у аёл ҳар томонга томир отган, серқирра бу бузуқликнинг ҳақиқий сабабидан тамоман ғафлатда қолмоқда. Соғлиқни сақлашдаги бузуқликнинг асосий сабаби капиталистик тузумдир. Капиталистик давлатларнинг бу соҳадаги давлат масъулиятини ўз елкаларига олишдан ожизлиги ҳамда соғлиқни сақлашдек муҳим масалани очкўз хусусий муассасалар қўлига топшириб қўйганлигидир.
