Остонада Жапаров, Путин ва Раҳмон учрашди
Хабар: 13-октябр куни Қозоғистон пойтахти Остона шаҳрида Қирғизистон, Росссия ва Тожикистон президентлари Садир Жапаров, Владимир Путин ва Имомали Раҳмоннинг уч томонлама учрашуви бўлиб ўтди. Владимир Путин уч томонлама музокараларда ўзига тортадиган вазият йўқлигини, аммо учрашув катта аҳамиятга эга эканлигини қўшимча қилди.
Музокараларнинг давоми ёпиқ эшиклар ортида бўлиб ўтди.
Изоҳ: 2021-йил март ойида Тошкентга сафар қилган Садир Жапаров Ўзбекистон билан чегара масалалари 100 фоиз ҳал қилингани, икки давлат ўртасида келишилмаган ҳудудлар қолмаганини айтган эди. Унинг бу баёноти ортидан апрел ойи охирида Тожикистон пойтахти Душанбе шаҳрида КХШТга аъзо давлатлар хавфсизлик кенгаши котибларининг кенгаши бўлиб ўтган бир вақтда қирғиз-тожик чегарасида қуролли тўқнашувлар бўлиб ўтди. Тўқнашувлар тўхтаб, ҳар икки томондан ўнлаб тинч аҳоли вакиллари қурбон бўлгани ортидан Путин Имомали Раҳмонни “икки давлат ўртасидаги дўстлик, ўзаро тушуниш ва ҳамкорликка қўшган ҳиссаси учун” ордени билан мукофотлади. Жорий йилнинг 15-16- сентябр кунлари Самарқанд шаҳрида ШҲТнинг навбатдаги саммити бўлиб ўтди. Ушбу саммитда “Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон” темир йўл лойиҳасини имзоланиши керак эди. Саммит бошланиши арафасида одатдагидек, қирғиз-тожик чегарасида яна қонли можаро содир бўлди ва юздан зиёд инсон қурбон бўлди. Бу сафар ҳам Путин Раҳмонни “Ватанга хизматлари учун” III даражадаги ордени билан тақдирлади. Имомали Раҳмон “икки давлат ўртасидаги дўстлик, ўзаро тушуниш”га қандай ҳисса қўшдики Путини уни орден билан мукофотлади ёки қайси ватанга қандай хизмати кўрсатдики Путин яна уни тақдирлади?
Ҳар икки қуролли можародан кейин Путин ва рус расмийлари чегарадаги муаммоларни ҳал этишда “ёрдам қўлини чўзишга” тайёр эканликларини айтиб чиқишди. Ўтган йилнинг май ойи охирида Сочидаги учрашувда Путин Жапаровга қирғиз-тожик чегараси билан боғлиқ муаммоларни ҳал қилишда ёрдам бериш учун барча саъй-ҳаракатларни кўришини маълум қилган бўлса, бу сафар Россиянинг Ташқи ишлар вазирлиги расмий вакили Мария Захарова Россия Қирғизистон ва Тожикистон ўртасидаги чегара масалаларини ҳал қилишда ёрдам беришга тайёр эканини билдирди. Мана яна Путин “ўртамчи” бўлиб чегара муаммоларини ҳал этишда ёрдам кўрсатмоқчи бўляпти.
Маълумки, Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги чегаралар тўлиқ Россия томонидан назорат қилинади. У чегара муаммоларидан давлатларига босим ўтказиш қуроли сифатида фойдаланади. Россия минтақа давлатлари ўртасида имкон қадар нотинчлик ва келишмовчиликлар келтириб чиқариш орқали минтақада ўзининг ҳарбий иштирокини кучайтиришга интиляпти, чунки, Россиянинг минтақа давлатларни ўз таъсири остида ушлаб қолишда суянадиган ҳарбий қувватидан бошқа нарсаси қолмади ҳисоб. Минтақанинг малай режимлари эса унинг бу режаси амалга оширишда камарбаста бўлишмоқда. Гўёки бу малайлар чагараларни делимитация ва демаркация қилиш орқали муаммони ҳал қилмоқчи бўлаётгандек кўринишса-да, аслида бу ишлари орқали қардош халқлар ўртасидаги сунъий чегараларини янада мустаҳкамлашга хизмат қилишмоқда. Россия чегара муаммоларини тинч йўл билан ҳал қилишга ҳеч қачон йўл қўймайди. Россия чегара муаммоси у истаган вақтда фойдаланиши мумкин бўлган “бомба” бўлиб қолишидан манфаатдордир.
Абдураҳмон Одилов
