Оламни қўрқувда ушлаб туришда пандемиянинг ўрни
Бутун оламни саросимага солган коронавирусдан ҳар бир давлар ўз манфаати устида фойдаланиб қолиш пайига тушди. Қирғизистон, Ўзбекистон, Тожикистон сингари иқтисодий қолоқ давлатлар пандемия баҳонасида халқаро ташкилотлар ва етакчи давлатлардан мумкин қадар кўпроқ қарз ундириб олишни мақсад қилишади. Пандемия оқибати оламга ёки мамлакат фуқороларига етиши мумкин бўлган салбий, балки ҳалокатли асоратлар бу мамлакат раҳбарларини қизиқтирмайди!
АҚШ бошчилигида олиб борилаётган оламий пандемия матбуот кураши Хитойга қарши бир қатор йирик давлатларни бирлаштира бошлади. АҚШ, Италия, Европадаги бир қатор етакчи давлатлар, Англия ҳамда Россия ҳам АҚШнинг бу пандемия ваҳимасига қўшилишди. Бу билан пандемия ваҳимаси оламий тус олди.
АҚШ Хитойни коронавирус Ухан шаҳрида тарқаган вақтида унга жиддий эътибор бериб, оламни пандемия ҳалокатидан сақлаб қолиш учун етарли чоралар-тадбирлар кўрмаганликда ва пандемиянинг оқибатларини олдини олиш учун халқаро ташкилотларга кўмак кўрсатишдан бош тортганликда айблади.
“Америка овози”нинг ёзишича апрел ойида Флоридада яшовчи минглаган одамлар жамоий турда оламда коронавирус пандемияси оқибатида келтирилган зарарларни тўлаб беришини талаб қилиб Хитойни судга беришган. Кейин Невада ва Техасда ҳам фуқоролар худди шу талаблар билан Хитойни судга бера бошлаган.
Халқаро сиёсат ва оламий бошқарув системаси яна ўзгариш арафасида. 2001 йили 11-сентябрда Ню-йоркда уюштирилган қўпорув амалиётидан кейин, бутун дунёда “терроризм ва экстремизм” ваҳимаси кучайтирилган эди. Шу терминлардан фойдаланиб халқаро сиёсатда катта ўзгаришлар пайдо бўлган. АҚШ оламий коалиция тузиб, мусулмон юртларига боқинчилик юришлари уюштирган эди. Ироқ ва Афғонистонни босиб олинишида миллионлаган одамлар қириб юборилди! Шу терминлар ваҳимаси асосида ўзгартирилган халқаро сиёсат Сурияни ер билан яксон қилиб юборди. У ерда ҳам миллионлаган мусулмон қириб юборилди, ҳануз қирилаяпти! Миллионлаган мусулмонлар мажбурий қочқинларга айланиб, Европа, Туркия ва яна бошқа юртларга қочиб, ўта қийин аҳволда яшаб келишяпти.
Энди оламий капиталистик бошқарув тизими вирус пандемияси ваҳимаси асосидаги оламни янгича бошқарув стротегиясини ишлаб чиқишди. Бу усул ҳам худди “терроризм, экстремизм” ваҳимаси сингари одамларни доимий қўрқувда ушлаб туриш асосида ишлаб чиқилди.
Терроризмга ишонмаган ёки етакчи давлар манфаатига юришдан бўйин товлаган мамлакат ёки минтақаларда атайин қўпорув (теракт) амалиёти уюштирилар эди. Бунинг ортидан ҳеч қандай суднинг қарорисиз миллиардлаган доллорлар музлатилар, мусодара қилинар, мамлакатлар босиб олинар, даъватчи гуруҳ ва шахслар жисмонан йўқ қилинар эди.
“Пандемия” ваҳимаси ҳам худди шу услубда яъни одамларни доимий қўрқувда ушлаб туриш орқали бошқариш асосида ишлаб чиқилди. Лекин унда одамларни қўрқувда ушлаб туриш имконияти кенг-қамровли бўлиб, зарари ва оқибати ҳам, “терроризм”га нисбатан анча кучлироқ. Одамлар бир вирусдан қутилса, халқаро сиёсий вазиятга кўра иккинчи ундан ҳам ваҳималироқ вирус ёки унинг қуруқ ваҳимаси тарқатилаверади.
“Терроризм” билан муайян бир мамлакат, гуруҳ ёки шахслар айбланиб, улар малум даражада жамиятдан четлатилинар эди. “Пандемия” эса бутун бир мамлакатлар балки дунёни ваҳимага сола олди. Пандемия ваҳимаси, дунёда биринчи етакчи давлат учун ноқулай мамлакатларни ҳеч қандай урушсиз иқтисодий фалаж аҳволга олиб бориш имкониятини беради. Бутун бир миллат ва мамлакатларни карантин қилиб, уларни оламдан узиб қўйиш учун қонуний имкон беради.
Хулоса қилиб айтганда “пандемия” ҳам, худди “терроризм, экстремизм” сингари, йирик давлатлар учун бошқа одамларнинг эрки, мулки ва имкониятларига тажовуз қилишларига қонуний имконият яратиб беради!
Абдураззоқ Мўъмин.
