بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Константинополнинг ҳижрий 857, милодий 1453 йилда фатҳ этилгани хотираси муносабати билан Ҳизб ут-Таҳрир амири улуғ олим Ато ибн Халил Абу Рошта қилган нутқнинг матни
Аллоҳга берган неъматлари учун ҳамд бўлсин. Росулуллоҳ ﷺга ҳамда ул зотнинг оилаларига, асҳобларига ва ул зотни дўст тутганларга салоту саломлар ёғилсин, аммо баъд:
Инсонлар учун чиқарилган энг яхши Умматга,
Даъватни кўтарувчи ахёр ва аброр йигитларга,
Ушбу саҳифанинг муҳтарам зиёратчиларига
Ассалому алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ.
Умматлар тарихида уларнинг ўзларига хос ёрқин кунлари бор бўлиб, улар мана шу кунлари билан фахрланадилар. Аммо бундай кунлар Росулуллоҳ ﷺнинг башоратлари рўёбга чиққан кунлар бўлсачи?! Шубҳасиз, бундай ҳолатда самода чарақлаган юлдуз нафақат юлдуз, балки бутун дунёни ёритувчи ва Умматни кўкларга кўтарувчи қуёш бўлади.
Шундай улуғ кунларимиздан бири Константинопол фатҳ этилган кундир… Дарҳақиқат, ҳижрий 857, милодий 1453 йил йигирма олтинчи робиул-аввалдан бошлаб Муҳаммад Фотиҳ шаҳарни қамал қилди ва ниҳоят, биз хотиралаб турган айни шу кунда, аниқроқ айтганда, йигирма учинчи жумодул-аввал эрта тонгда шаҳарни фатҳ қилишга муваффақ бўлди. Яъни, қамал икки ойга яқин давом этди. Муҳаммад Фотиҳ шаҳарга зафар билан кириб боргач, тулпоридан тушиб, шу ишга музаффар ва муваффақ айлагани учун Аллоҳга шукр саждасини қилди. Сўнг Аё София черковига борди. Византия халқи ва роҳиблари черковга тўпланиб олишган эди. Муҳаммад Фотиҳ уларга омонлик берди ва Аё София черковини масжидга айлантиришга амр қилди. Шунингдек, улуғ саҳоба Абу Айюб ансорийнинг қабри олдига бир масжид бино этишга фармон берди. Зеро, марҳум Абу Айюб розияллоҳу анҳу шаҳар фатҳи учун қилинган илк ҳамлада иштирок этиб, ҳалок бўлган ва ўша ерга дафн этилган эди.
Шаҳар фатҳидан кейин фотиҳ тахаллусини олган Муҳаммад Фотиҳ Канстантинополни ўз давлатининг пойтахти қилишга қарор қилди (аввал унинг пойтахти Эдирне шаҳри эди) ва Канстантинопол номини Ислом шаҳри, Ислом диёри маъноларини англатувчи Исломбул номига ўзгартирди. Сўнг Истанбул номи билан шуҳрат қозонди. Муҳаммад Фотиҳ шаҳарга кирган пайтда, Аё Софияга борди ва у ерда намоз ўқиди ва Аллоҳнинг фазли ва неъмати ила у масжидга айланди. Ушбу масжид аср жиноятчиси Мустафо Камол келиб, у ерда намоз ўқишни тақиқлаб, уни сайёҳлар учун музейга айлантиргунга қадар покиза ва мўминлар томонидан обод нурафшон даргоҳ бўлиб турди!
Шундай қилиб, Росулуллоҳ ﷺнинг Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос ривоят қилган ушбу ҳадиси шарифларидаги башорат рўёбга чиқди:
«Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос айтади: Биз Росулуллоҳ ﷺнинг олдиларида ёзиб ўтиргандик, ул зотдан – қайси шаҳар биринчи бўлиб фатҳ этилади, Константинополми ёки Римми? дея сўралди. Ул зот
«مَدِينَةُ هِرَقْلَ تُفْتَحُ أَوَّلاً، يَعْنِي قُسْطَنْطِينِيَّةَ»
«Ираклининг шаҳри, яъни Константинопол биринчи фатҳ қилинади», дея марҳамат қилдилар». Ушбу ҳадисни Аҳмад Ўзининг «Муснад»ида ва Ҳоким «Мустадрак»ида ривоят қилган ва Ҳоким «бу ҳадис икки шайх шарти билан саҳиҳдир, икки шайх уни ишлаб чиқмаганлар», деб айтган. Заҳабий «Талхис»да бу ҳадисга «Бухорий ва Муслим шарти билан саҳиҳдир», дея изоҳ берган.
Яна бир ҳадиси шарифда «Абдуллоҳ ибн Бишр Хасъамий отасидан ривоят қиладики, отаси Набий ﷺнинг бундай деганларини эшитган экан:
«لَتُفْتَحَنَّ الْقُسْطَنْطِينِيَّةُ فَلَنِعْمَ الْأَمِيرُ أَمِيرُهَا وَلَنِعْمَ الْجَيْشُ ذَلِكَ الْجَيْشُ»
«Албатта Константинопол фатҳ этилади. Унинг амири нақадар яхши амир, ўша қўшин нақадар яхши қўшин». Яна Бишр айтади: Мени Маслама ибн Абдулмалик чақириб, сўраган эди, мен унга ҳадисни айтиб бердим, шунда у Константинополга ғазот қилди». (Аҳмад ривояти). «Мажмауз завоид»да бу ҳадисга «уни Аҳмад, Баззор, Табароний ривоят қилганлар ва унинг ровийлари ишончлидир», деб шарҳ берилган.
Шундай қилиб, ушбу башорат ҳали йигирма бир ёшдан ҳам ошмаган йигит Муҳаммад Фотиҳнинг қўли билан рўёбга чиқди. Лекин у ёшлигиданоқ бу ишга обдан тайёрланган эди. Зеро, унинг отаси султон Мурод II унга астойдил эътибор берган эди. Шу боис, Муҳаммад Фотиҳ ўз замонасининг энг яхши устозлари қўлида таҳсил олган эди. Улардан бири, Аҳмад ибн Исмоил Гуроний бўлиб, Суютийга кўра, у киши Муҳаммад Фотиҳнинг биринчи муаллими ҳисобланади. Суютий бу ҳақда бундай дейди: «Гуроний фақиҳ олим эди. Ўз замонаси олимлари уни устунлиги ва моҳирлигига гувоҳлик берганлар. Ҳатто Гуронийни ўз замонасининг Абу Ҳанифаси, деб атаганлар». Росулуллоҳ ﷺнинг Константинополнинг фатҳ этилиши ҳақидаги ҳадисларини Муҳаммад Фотиҳнинг ёшлигидан миясига қуйган биринчи зот шайх Оқ Шамсиддиндир. Йигит улғаяр экан, айни фатҳ унинг қўллари билан амалга ошишига интилди. Оқ Шамсиддин Муҳаммад Фотиҳга Қуръон, Ҳадис, Суннати Набавия ва фиқҳ каби асосий илмлар билан бирга, араб, форс ва турк тилларидан ҳам таълим берди. Шунингдек, математика, астраномия, тарих каби бошқа фанлардан ҳам таълим берди. Бундан ташқари Муҳаммад Фотиҳ жанг санъатини пухта ўзлаштирган шижоатли чавандоз эди… Алалоқибат, Аллоҳ ўзининг фазлу марҳамати ила, Росули ﷺнинг мақтовларини шу йигит қўли билан рўёбга чиқарди. Ҳақиқатдан ҳам, Муҳаммад Фотиҳ нақадар яхши саркарда, унинг қўшини нақадар яхши қўшин бўлди… Чунки улар қалблари имонга тўла, жисмонан чиниққан, сидқидилдан жиҳодга тайёрланган кишилар эди. Улар Аллоҳга ёрдам бердилар ва Аллоҳ ҳам уларга шундай буюк фатҳ билан нусрат-ёрдам берди… Бунинг учун бутун оламлар Роббиси Аллоҳга ҳамд бўлсин.
Дарҳақиқат, Муҳаммад Фотиҳ узоқни кўра биладиган, зийрак ва доно киши эди. Бирор муаммони кўриши билан, Аллоҳнинг изни ила, уни дарҳол ҳал этар ва бирор тўсиқни пайқаши билан, уни олиб ташларди. Унинг қаршисида учта тўсиқ бўлган ва – Аллоҳнинг мадади ила – ўзининг ўткир заковати ва зийраклигини ишга солиб, бу тўсиқларни олиб ташлаган. Ушбу диққатга сазовор уч ҳолат қуйидагича:
- Муҳаммад Фотиҳга аскарларининг Константинопол деворлари олдида очиқликда совқотганликлари хабари келади. Ана шунда Муҳаммад Фотиҳ уларга зарур бўлган вақтда исиниб туришлари учун бир қўрғон қуриб беради. Чунки у киши мабодо вақт чўзилиб кетадиган бўлса, аскарларининг – худди Константинополга ғазот қилган аввалги мусулмон қўшинлари каби – қамални тўхтатиб, орқага қайтиб кетишларини асло хоҳламаганлар. Балки Аллоҳнинг изни ила, Константинопол фатҳ этилмагунча орқага қайтиш йўқ, деган фикрида қаттиқ турганлар.
- Константинопол деворлари уч қатор бўлиб, уларнинг оралиғи бир неча метрни ташкил қилар эди. Шу боис, айни масалада Муҳаммад Фотиҳнинг боши қотди. Унинг замонида вайрон қилувчи қуроллар йўқ эди. Қўлларидаги энг кучли қурол тош отар манжаниқ қуроли эди, холос. Тошнинг ҳажми кичик бўлмаса-да, аммо деворни теша оладиган даражада эмасди. Муҳаммад Фотиҳ дунёнинг ҳарбий имкониятларини кузатиб борарди. Шунда, у кишининг бу билими венгриялик муҳандислардан бири Орбанга етаклайди. Яъни, Орбаннинг деворларни вайрон қила оладиган кучли тўплар ясаш ғояси Муҳаммад Фотиҳнинг қулоғига чалиниб қолади. Зеро, Орбан бу хизматини илгари Константинопол императорига таклиф қилганда, у бунга эътибор бермаган эди. Муҳаммад Фотиҳ эса, Орбаннинг айни хизматини чиройли қарши олиб, унга катта миқдорда маблағ тўлайди ва ихтиросини охирига етказиши учун керакли барча нарсаларни муҳайё қилиб беради. Орбан замбарак ясашга киришади. Унга Усмоний давлатдаги муҳандислар ёрдамлашадилар. Уларни Муҳаммад Фотиҳнинг ўзи назорат қилиб туради. Ва ниҳоят, орадан уч ой ўтмай, Орбан бир ярим тонналик тўпларни отиш имкониятига эга бўлган учта катта замбарак ясашга муваффақ бўлади. Муҳаммад Фотиҳ замбаракларни ўша деворда синовдан ўтказишни истамайди. Чунки у кутилган натижани бермай қолса, буни девор ортидаги румликлар кўришлари ва мусулмонлар кучига салбий таъсир этиши мумкинлигидан хавотирланади. Шу боис, синовни Эдирнеда ўтказишга қарор қилади ва алҳамду лиллаҳ натижа муваффақиятли чиқади. Шундан сўнг, Муҳаммад Фотиҳ Константинопол деворларини вайрон этиб, румликларни таслим қилиш учун учала замбаракни Эдирнедан олиб келиб, девор яқинига ўрнатади.
- Муҳаммад Фотиҳни ўйлантирган яна бир масала бўлган. У ҳам бўлса, Константинопол деворларининг Халиж тарафдаги (кўрфаз тарафдаги) қисми заифлиги эди. Румликлар ҳам буни билишарди. Лекин улар кўрфазга кириш жойининг улкан занжирлар билан беркитилгани сабабли, мусулмонлар кемаларининг ёриб ўтолмаслигидан кўнгиллари хотиржам эди. Лекин Аллоҳнинг фатҳига лойиқ бўлган Муҳаммад Фотиҳ кемаларни қуруқликдан судраб олиб ўтишга қарор қилди. У Константинополнинг кўрфаз тарафдаги деворларининг рўпарасидаги, яъни, нариги қирғоқдаги тепаликка (Галата тепалигига) қалин ёғоч-тахталарни ётқизиб, уларга катта миқдорда ёғ ва мой тўктирди. Сўнг ёғоч-тахталар устидан кемаларни судраб олиб ўтказди… Бир кечанинг ўзида 70та Усмонийлар кемаси Халижга ўтишга муваффақ бўлди. Бу ҳолат румликларни эсанкиратиб қўйди. Улар эрта тонгда мусулмонларнинг кемаларини Халижда кўриб, юраклари қўрқувдан ўйнаб кетди… Шу билан, бутун олам Роббиси Аллоҳга ҳамд бўлсинки, нусрат ва фатҳ келди.
Қадрли биродарлар! Мен учта сабабга кўра, сизларга Константинополнинг фатҳ этилиши ҳақида сўз юритишни истадим:
Биринчи сабаб: Ушбу хотирани жонлантириш. Токи, Ислом татбиқ этилган пайтда Ислом ва мусулмонларнинг нақадар буюк бўлганини, куфр аҳли буткул мағлуб бўлиб, ҳақ ғолиб келганини ҳамда самони азон такбирлари (Аллоҳу Акбар садолари) тўлдиришини ҳар бир ақлирасо инсон кўрсин. Ҳақиқатда, шундай бўлган. Зеро, Форс билан Византия ҳақ қаршисида бўйин эгди… Энди, Росулуллоҳ ﷺнинг Римнинг фатҳ бўлиши тўғрисидаги башоратларининг тасдиқи сифатида, Византия шериги бўлган Рим ҳам яқинда инша Аллоҳ фатҳ қилинади.
Иккинчи сабаб: Росулуллоҳ ﷺнинг биринчи башоратлари рўёбга чиққани каби, кейинги учта башоратлари ҳам албатта рўёбга чиқишини эслатиб, қалбларингизни хотиржам қилиш. Дарҳақиқат, сарвари олам ﷺ бизга Константинопол фатҳ бўлажагини, ундан сўнг Рим фатҳ бўлажагини, шунингдек, Пайғамбарлик минҳожи асосидаги рошид Халифалик барпо этилишини ҳамда яҳудийларга қарши жанг қилиб, уларни ер тишлатишимизни башорат қилганлар. Зеро, Росули акрам ﷺ нафс-ҳаводан гапирмайдилар, фақат ваҳидан гапирадилар. Росулуллоҳ ﷺнинг қолган учта башоратлари ҳам, Аллоҳнинг изни ила, албатта амалга ошади. Бироқ уни самодан фаришталар тушиб, бизга амалга ошириб бермайдилар. Аксинча, Аллоҳнинг суннат-қонуни бўйича, биз Унга ёрдам бериб (зеро, шунда Аллоҳ ҳам бизга ёрдам беради), шариатини қоим қилишимиз, имконимиз борича кучларни тайёрлаб қўйишимиз ва буюк давлатини барпо этиб, У зотнинг йўлида жиҳод қилишимиз даркор. Ана шунда, бутун ер курраси устидан учала башорат қуёши порлайди, қайта Халифалик нури таралади.
Мени Константинополнинг фатҳ этилиши ҳақида сўз юритишга ундаган учинчи сабаб, кофир Ғарбнинг арабу турк хоинлари ёрдамида ҳижрий 1342, милодий 1924 йилда Халифаликни ағдаришга муваффақ бўлгани ҳамда Халифалик ағдарилишини Константинополнинг фатҳ қилинишига параллел равишда бўлди, деб ҳисоблагани бўлди. Ғарб бунга муваффақ бўлгач, унга йўқотган кучи қайтиб келди. Уни яна қайта йўқотмаслик учун Халифаликнинг қайта барпо этилмаслиги йўлида бор кучини сарфлаб келмоқда. Шунинг учун ҳам, мусулмон юртларини мустамлака қилиб олди. Шунинг учун ҳам, у ердаги исломий ҳаракатларни кузатиб келмоқда. Ҳижрий 1327, милодий 1953 йил Ҳизб ут-Таҳрир ташкил топгач эса, Ҳизбнинг фаолияти ва тақдирий масаласи Халифаликни қайта барпо қилиш эканини ва айни фаолиятда унинг жуда жиддийлигини Ғарб англаб етди. Шундан сўнг, ўзига малай ҳукмдорларга Ҳизбни тақиқлашни буюрди. Унинг буйруғи билан Ҳизб аъзолари қамоққа ташланадиган, қийноқларга солинадиган, ҳатто баъзи минтақаларда шаҳид қилинадиган, яна баъзиларида узоқ муддатга ёки умрбод қамоққа, ҳукм қилинадиган бўлди. Сўнг улар ҳеч уялмай, ҳеч бир хижолат чекмай, бошқа услубларни ишга солишга, яъни, ёлғон ва уйдирма гапларни тарқатиш, ҳақиқатларни бўяб кўрсатиш йўлига ўтишди. Улар айни туҳматларнинг таъсири бўлади, деб ўйлаб, бу ишни қилаётган кимсаларга мусулмонлар исмини бериб, мусулмонча тус беришди. Сўнг, уларнинг бу уйдирмаларига аввал Ҳизб сафида бўлиб, кейинчалик уни тарк қилган, жазо олган ва қасамини бузган қасамхўрлар ишониб, эргашишди… Уларнинг ҳаммаси бир бўлиб, туҳмат ва уйдирмалар қўллашди, қорани оқ, оқни қора қилиб кўрсатишди. Бунда уларнинг ҳар бирини ўйнайдиган ўзига хос роли бўлди. Кофирлар, мунофиқлар, мишмишчилар, сўнг бир нечта тарк қилганлар, жазо олганлар, қасамхўрлар ва ичи маразлар, ҳамма-ҳаммаси Ҳизб ут-Таҳрирга тузоқ қўйиш ва у ҳақда бўҳтон тарқатишда иштирок этишди… Шундай заҳар сочилган ифлос йўлдан юришни ўзларига раво кўришди. Ҳар сафар уйдирмалари иш бермаса, бошқасини ўйлаб топишди… Аммо улар Ҳизб аъзоларининг ақлиялари тоза, топқир ва заковатли инсон эканликларини унутишди ёки ўзларини билмаганга солишди. Шундан келиб чиқиб, ифлос нарсани тоза-покиза нарсага қориштириб, ҳар қандай ёлғонни кўрди дегунча, албатта ишга солишди… Улар шунча уйдирмаларни ишга солишларига ва ҳақиқатларни тинмай бузиб кўрсатишларига қарамай, Ҳизб аъзолари орасидан ҳам, оддий ақлирасо мусулмонлар орасидан ҳам уларнинг гапларига қулоқ соладиганларни тополмадилар. Аксинча, уринишлари ташна одам сув деб ўйлаган саҳродаги сароб бўлиб чиқаверди?
كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ حَتَّى إِذَا جَاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئًا
«… Саҳродаги саробга ўхшайди, ташна одам уни сув деб ўйлайди. Унинг олдига келганда эса, ҳеч нарса топа олмайди» [Нур 39]
Улар Ҳизб ва унинг раҳбариятига таъсир ўтказа оламиз, деган гумон билан қанча макр ва нопокликларни ўйлаб топиб, уни ишга солишмасин, гумонлари ўзларига ураверди. Улар ёлғон, макр ва бўҳтонларини ҳар қанча узоқ вақт давом эттиришмасин, инша Аллоҳ, бундан кейин ҳам омадсизликка юз тутаверадилар:
وَلَا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ
«Ёмон ҳийла-макр фақат ўз аҳлини ўраб-ҳалок қилур» [Фотир 42]
Қилмишлари оқибатини қанча макр ва адоватларини кучайтиришмасин, эртага Аллоҳнинг ҳузуридан топадилар:
وَقَدْ مَكَرُوا مَكْرَهُمْ وَعِنْدَ اللَّهِ مَكْرُهُمْ وَإِنْ كَانَ مَكْرُهُمْ لِتَزُولَ مِنْهُ الْجِبَالُ
«Дарҳақиқат, улар ўз макр-ҳийлаларини қилдилар. (Лекин) агар уларнинг макрлари сабабли тоғлар емирилиб кетадиган бўлса-да, уларнинг (бу) макр-ҳийлалари Аллоҳ ҳузурида (маълумдир)» [Иброҳим 46]
Охирида шуни айтаманки, қадрли биродарлар, сизларнинг ҳақ даъвати қаршисидаги узлуксиз ҳамлалар қаршисида тутган мустаҳкам, беғубор, кучли ва ҳақда собит позициянгиз бизга саҳоба розияллоҳу анҳулар позициясини эслатмоқда. Зеро, саҳобалар Росулуллоҳ ﷺнинг машаққатларни енгиб ўтишда тутган мислсиз доно позицияларига эргашганлар. Сизларнинг позициянгиз ҳам шундай… Сизлар кулфатларда сустлашмайдиган, фитналарда титрамайдиган, пўлатдек мустаҳкам позициядасизлар. Шунинг учун сизнинг аҳду паймонингиз янада кучаймоқда, бўғзингиздан ҳақ сўзлар тобора шиддат билан отилмоқда, бу дунёга бир бора, охиратга минг бора назар солмоқдасизлар. Бас, сизларга шундай Ҳизб муборак бўлсин, Ҳизбга сиздек аъзолар қутлуғ бўлсин:
رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ + لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
«… Кишилар бордирки, уларни на тижорат ва на олди-сотди Аллоҳни зикр қилишдан, намозни тўкис адо этишдан ва закотни (ҳақдорларга) беришдан машғул қила олмас. Улар диллар ва кўзлар изтиробга тушиб қоладиган (қиёмат) кунидан қўрқурлар. Улар Аллоҳ ўзларини қилган амалларининг энг гўзаллари сабабли мукофотлаши ва яна уларга Ўз фазлу-карами билан зиёда (савоблар ато) қилиши учун (эртаю кеч Аллоҳни поклаб ибодат қилурлар). Аллоҳ Ўзи хоҳлаган кишиларга беҳисоб ризқ берур» [Нур 37-38]
Сўзимни якунлар эканман, Аллоҳ Субҳанаҳуга тазарру қилиб, ёлвориб сўрайман: Росулуллоҳ ﷺнинг башоратлари рўёбга чиқиб, Умматга Халифалик қайтиб келишига, сўнг Қуддус озод этилишига, Росули ﷺ башоратларининг тасдиқи сифатида, Константинопол каби Рим ҳам фатҳ этилишига Ўзи ёрдамчи бўлсин. Шунингдек, У Зотдан барчамизга ўз даргоҳидан мадад беришини, шу мадади ила, биз чиройли амаллар қилиб, Аллоҳу Азизур Роҳимнинг нусратига лойиқ бўлишимизни сўраб қоламиз.
وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ + بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ
«Ўша кунда мўминлар Аллоҳнинг нусрати сабабли шодланурлар. (Аллоҳ) Ўзи хоҳлаган кишини ғолиб қилур. У қудрат ва раҳм-шафқат эгасидир» [Рум 4-5]
Вассаламу алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ
Биродарингиз Ато ибн Халил Абу Рошта, Ҳизб ут-Таҳрир амири
7 жумодул-аввал 1441ҳ
2 январ 2020м
