Етакчи гуруҳ, сиёсий доира ва бошқарув системасининг мамлакатдаги ўрни
Қирғизистон иқтисодий кризисдан қутилиш мақсадида яна вазирларни алмаштирмоқчи
Ҳар қандай давлат раҳбари, у доҳий ёки кучли диктатор бўлишидан қатъий назар етакчи гуруҳ қўлловига муҳтож бўлади!
Етакчи гуруҳ давлат раҳбарини ҳокимиятга олиб келади ёки аввал ҳокимиятни қўлга олиб, сўнг раҳбар тайинлайди. Бу инқилобий равишда тузумни ағдариш ёки мавжуд ҳокимиятни куч билан тортиб олиш йўллари билан амалга ошиши мумкин. Ҳар икки ҳолатда ҳам ҳокимият етакчи гуруҳга таянади. Масалан Умар р. а. халифа бўлиб сайланганларида, саҳобалардан ўз атрофида туришларини ва у билан бирга давлат ишларини олиб боришга тўла кўмаклашишларини талаб қилдилар.
Сиёсий доира (сиёсий элита) эса, етакчи гуруҳдан бир қанча жиҳатдан ўзгача бўлиб, унинг ичида ўнлаган етакчи гуруҳ ва партиялар бўлиши мумкин. Улар битта сиёсий доира ичида бўла туриб, бир-бирига қарама-қарши сиёсат олиб боришади. Шунга қарамай, улар сиёсат олиб бориш механизмида, тартиб системасида ва мафкуравий дунёқарашда бир хил тафаккур қилишади. Уларнинг ҳар бирини ўз манфаати, мақсади ва сиёсий кўзқарашлари бўлгани билан, шу дунёқарашларидан келиб чиққан мақсадларини амалга оширишда сиёсий доира чегарасидан чиқа олишмайди.
Бошқарув системаси, мамлакат ичкарисида одамлар ўртасидаги доимий алоқаларни тартибга солиш қонун қоидаларининг асоси, шунингдек давлатнинг ташқи давлатлар билан олиб борадиган дипломатик алоқаларидаги тартиблардан иборатдир. Давлатнинг бошқарув системаси халқаро қонун ва ҳуқуқ нормаларига боғлиқ. Халқаро қонун эса, халқаро сиёсатда таъсир қувватига эга, кучли давлатлар томонидан ишлаб чиқилади, мухофаза қилинади ва амалда ижро этилади.
Қирғизистон сиёсий муҳитида яна бош вазирни алмаштириш ҳақида гап бошланди. Етакчи гуруҳ, ҳокимиятни қўлида сақлаб қолиш мақсадида яна вазирларни алмаштирмоқчи. Янги вазирлик яна бир қанча муддат халқни янги ислоҳотлардан умидвор қилиб, вақтинча бўлса ҳам ҳокимиятни етакчи гуруҳдан тортиб олиши мумкин бўлган бошқа етакчи гуруҳлардан сақлаб туриши умид қилинади.
Қирғизистондаги сиёсий доира эса, халқаро сиёсат таъсири остида бўлган оламий бошқарув системасига тобе ҳолда сиёсат олиб бориш керак, деган тафаккур асосига қурилган. Шунинг учун Қирғизистон қайси бир етакчи гуруҳнинг қўлига ўтмасин, президент ёки ҳар қанча бош вазирлар алмашмасин, улар халқаро глобал бошқарув системаси таъсири остидан чиқиш ҳақида фикрлай олмайди. Улар, фақат халқаро сиёсатга таъсир қувватига эга бир давлатдан қутилиб, ундан бошқа кучлироқ ёки қулайроғига ўтиш ҳақида фикрлашади. Шунинг учун бир сиёсий доира ичидан бир неча йирик давлатлар этагини тутган ҳар турли дунёқараш эгалари бўлган етакчи гуруҳлар пайдо бўлиб боряпти. Натижада улар бир бирлари билан фақат ҳокимият талашиш асосида сиёсат олиб боришади. Аслида улар ўз манфаатларини ўйлаб, қайсидир ташқи қувватларни ўзига жалб қилиш ва уларнинг ёрдами билан ҳокимиятни ўз қўлларига олишни мақсад қилишган. Мазкур “бошқарувсистемаси” остида олиб борилаётган сиёсий курашлар, мамлакатни инқироз ботқоғига ботириб боряпти.
Демак Қирғизистон давлатининг кундан-кунга инқирозга юз тутиб боришининг асоси, унинг бош вазири ёки етакчи гуруҳининг заифлигига бориб тақалмайди. Балки, халқаро сиёсатни мамлакатимиз ички сиёсатига аралашишига имкон берган оламий бошқарув системасининг нотўғри асосларга қурилгани, шунингдек, Қирғиз сиёсий доираси шу оламий бошқарув системасини жон жаҳди билан ҳимоя қилаётгани боис Қирғизистон шу аҳволга тушиб бормоқда.
Ваҳоланки бу глобал бошқарув системаси, оламни уч тоифага бўлди.
1. Етакчи давлатлар: Улар оғир ва ҳарбий саноатига эга бўлган мустамлакачи давлатлардир. (АҚШ, Англия, Хитой… каби).
2. Бой давлатлар: Улар оғир саноати ривожланган бой давлатлардир. (Япония, Канада, Германия… каби).
3. Аграр давлатлар: Улар хом ашё, чорва ва қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етказиб берувчи давлатлардир.
Қирғизистон учинчи тоифадаги, яъни аграр саноатга мослаштирилган давлат туркумидан бўлиб, сиёсий доираси ҳам сиёсий муҳитни ва халқни шу заиф аграр ҳолатига мослаштириш асосига қурилган. Бу сиёсий доира ҳеч қачон халқаро сиёсатнинг юқоридаги зулмига қарши исён қила олмайди. Бу сиёсий доира ичидан чиқиб келаётган сиёсатчи ва етакчи гуруҳлар, оламий бошқарув системаси томонидан чизиб берилган чегарадан ташқарига чиқа олмайди. Натижада улар доим тор доира ичида дами қайтиб, ҳеч қандай мувоффаққият қозона олмаган ижроий органларни айбдор қилиб, уларни бирини иккинчиси билан алмаштиришдан нарига ўта олишмайди.
Хулоса қилиб айтганда, Қирғизистон сингари аграр давлатларда ҳукумат бошига ҳатто Америка сенатини олиб келиб қўйилганда ҳам, шу бошқарув системаси ва унга тобе сиёсий доира ўзгармас экан, вазият ижобий томонга ўзгармайди! Чунки давлат иқтисоди фақат енгил саноат ривожланиши билан ривожланади. Енгил саноат эса, фақат оғир саноат билан яъни станоксозлик, мошинасозлик каби тармоқларни йўлга қўйиш билан ривожланади! Қирғизистон сиёсий доираси эса, халқаро глобал бузуқи системага қарши, мамлакатда оғир саноатни ривожлантириш ҳақида ҳатто фикрлашдан ҳам қўрқади!
Демак халқаро бошқарув системаси бизнинг устимизда олиб бораётган зулмлари оқибатида Қирғизистонда сиёсий ва иқтисодий муаммолар келиб чиқмоқда. Халқаро сиёсий аҳволни ўнгламай туриб, ёки унинг бузуқ чангалидан қутулмай туриб, аграр мамлакатлар сиёсий ва иқтисодий жиҳатдан ривожлана олишмайди. Бунинг учун аввало бизни оламий бузуқ система асоси таъсири остида ушлаб келаётган мавжуд сиёсий доирани ўзгартиришимиз керак. Бунинг ягона йўли, оламий бошқарув системасининг асоси бўлган демократия ақидасидан келиб чиққан капиталистик мабдага таянган сиёсий доирадан воз кечиб, исломий мабдаий сиёсий доирани қўллаб-қувватлаш ва уни жамиятга олиб киришдир! Бундан бошқа йўлларнинг барчаси яна бошланғич нуқтага олиб бораверади! Чунки мавжуд сиёсий доира ичида олиб бориладиган ҳар қандай ислоҳотлар, фақат халқаро сиёсатга таъсир қиладиган қувватга эга давлатлар манфаати ва нуфузи остида олиб борилади.
Абдурраззоқ.