Америка Кореяда «THAAD» тизимини жойлаштирмоқда!
Нега Хитой билан Россия бунга норози?
Корея кризисига бир назар солиб ўтсак. АҚШ иккинчи жаҳон урушига кириб, чиққанидан cўнг, узлатдан чиқишга ва қари дунё ишларига аралашишга аҳд қилди. Ғарб дунёсига етакчилик қилиш учун Тинч океани билан Атлантика океани ортидаги давлатлар ишларига аралаша бошлади. У пайтга қадар иккинчи жаҳон урушида Ғарб давлатлари бир-бирининг гўштини ейишганди, капиталистик система даъватчилари бўлган ва дунё минтақаларининг аксар қисмини назорат қилган Британия ва Франциядек йирик давлатларнинг бели синганди. Ана шунда АҚШ Ғарб нуфузи доираси қисқариб қолишидан, коммунистик система дунёни, жумладан Ғарб дунёсини эгаллашидан ва Американинг ўзига ҳам етиб бориши мумкинлигидан қўрқиб қолди. Бу томонда коммунистик система даъватчиси бўлган Хитой ҳам Совет Иттифоқи тарафида туриб, Шарқий ва Жанубий Хитой денгизидаги ўзининг регионал минтақасини, жумладан, Корея минтақасини ўз назорати остига олишга урина бошлади.
Совет Иттифоқи АҚШ билан тузган битимга мувофиқ, Кореянинг шимолий қисмига 1945 йил кирди. Битимга кўра, Россия Кореяни босиб олган Японияга қарши АҚШ урушида иштирок этди ва бунинг муқобилида унинг шимолий қисмига кирди. Америка кучлари эса, Кореянинг шимолий қисмида олдинга силжиш бир мунча мушкул бўлаётгани боис жанубий қисмда қолди. Кореяликлар АҚШ босқинчилигига қарши исён кўтаришди. Шунда Америка ўзи ўрнатган Корея режими билан биргаликда ҳаракат қилиб, исёнчиларни қирғин қилди ва ўзининг демократияни куч билан ўрнатиш одатига мувофиқ юз мингдан ортиқ карисни қириб ташлади… Кейин бутун Корея бўйлаб сайловлар ўтказиш найрангини қўллашга ўтди. Бу билан у одамларни алдашни ва уруш тўхташи ортидан Совет Иттифоқини шимолдан чиқариб юборишни кўзлади. Зеро, Совет Иттифоқига энди эҳтиёжи қолмаганди, шу боис Кореядан коммунизмни узоқлаштиришни ва бу давлатни ўзига тобе демократик давлат қилишни мақсад қилди. Совет Иттифоқи АҚШнинг сайловлар найрангини тушунди ва бунга қарши чиқди. Ана шунда Америка у билан тузган Корея масаласидаги битимидан воз кечди.
Совет Иттифоқи Шимолий Кореяга Ким Ир Сенни президент қилиб тайинлади. У бугунги президентнинг бобоси бўлади. 1949 йил икки Корея ўртасида уруш бошланди, бирининг ортида АҚШ, иккинчисининг ортида Совет турди ва томонлар бир-бирини яксон қилиш учун жанг қилди. Совет Иттифоқи Шимолий Кореянинг «Кореяни бирлаштириш» режасини қўллаб-қувватлашини даъво қилди ва унинг армияси 1950 йил 25 июн куни 38-параллел чизиқни бузиб ўтиб, уч кундаёқ Жанубий Корея пойтахти Сеулгача етиб борди. Бу чизиқ Совет Иттифоқи билан АҚШ ўртасида тузилган битимга мувофиқ тортилган эди. Бундай бўлишини кутмаган Америка дарҳол Хавфсизлик Кенгаши томонидан Совет Иттифоқига норозилик сифатида шимолни жанубдан бўлиш тўғрисида қарор чиқарди ва Корея ишига айни қарорни ижро этиш иддиоси билан аралашди, ўзига Ғарб ва бошқа тобе давлатлардан иттифоқ тузди. Урушнинг келиб чиқиши шундай бўлди ва 1953 йилга келиб тўхтади. Уруш оқибатида шимол жанубдан ажратилди, тақсимлаш давом этди, тинчлик битими имзоланмади… Урушда Шимолий Кореяга ёрдам беришда Хитойнинг алоҳида роли бўлди, Совет Иттифоқи ағдарилгандан сўнг ўрталаридаги алоқа янада мустаҳкамланди.
Ҳолат шундай давом этди. Ниҳоят 1994 йил Шимолий Корея ядровий қуролларни тарқатмасликка ва бунинг эвазига АҚШдан ёрдамлар олишга доир шартнома имзолади, АҚШ, Россия, Хитой, Япония ва иккала Корея дохил олтилик комиссияси тузилди. Бироқ Америка имзолаган шартларига Буш даврида риоя қилмади. Натижада, Шимолий Корея 2003 йил мазкур шартномадан чиқиб олди ва ядровий дастурини қайта бошлаб, ҳатто 2006 йилдан бери ядровий синовлар ўтказишга, ракета тизимини ривожлантиришга муваффақ бўлмоқда. Айни ракета тизими билан Жанубий Кореяга, Японияга ва Американинг Гавайи оролига таҳдид сола бошлади. АҚШ эса Шимолий Кореянинг ўз чегараларига яқин жойда йилига икки марта ўтказадиган айни машқларини атайлаб провокация қила бошлади. Дарҳақиқат, АҚШ айни провокацияси билан ўзининг Шарқий ва Жанубий денгизларини ўз назорати остига олишга ҳаракат қилаётган Хитойни энг аввало нишонга олгани яққол намоён бўлди. 2014 йил АҚШ Шимолий Кореянинг ракеталарига қарши кураш, деган баҳона билан Хитой океанига ракетага қарши мудофаа тизимини ўрнатишга қарор қилди. Яқинда у дунёда энг ривожланган ракеталарга қарши мудофаа «THAAD» тизимини ўрнатишга қарор қилганини очиқлади.
Бу ҳақдаги гап жорий йил феврал ойи ўрталарида чиқа бошлади ва бунга Хитой билан Россия эътироз билдириб, буни ўз хавфсизликларига таҳдид ўлароқ баҳолашди. Масалан, 2016 йил 15 февралда Хитой ташқи ишлар вазири матбуот воизи Хун Лэй бундай деди: «Биз АҚШнинг Корея Ярим оролида «THAAD» тизимини жойлаштириши эҳтимолидан хавотирдамиз. Чунки бу тизимнинг кўлами жуда катта бўлиб, фақат Корея Ярим ороли мудофаасига қаратилмаган. Шунинг учун биз миллий хавфсизлик манфаатларимизга зарар етишига ҳеч қачон йўл қўймаймиз. Чунки хавфсизлик билан боғлиқ манфаатларимизни таъминлаш бизнинг бурчимиздир… Хитой Корея Ярим оролини ядровий қуроллардан холи қилишга ҳамда айни муаммони музокара ва мулоқотлар орқали ҳал этишга бўлган чақириғини давом эттиради». Бу ўринда Хитойнинг қўлидан келадиган бирдан-бир иш музокаралар, холос!
2016 йил 30 июнда Россиянинг Жанубий Кореядаги элчиси Александр Тимонин бундай баёнот берди: «Жанубий Корея томони ҳам, америкалик ҳамкасбларимиз ҳам Россия позициясини яхши биладилар, зотан, бу ракеталарга қарши мудофаа «THAAD» тизимини Жанубий Кореяга жойлаштирилишига қатъий норозилик позицияси бўлиб, биз буни ўз хавфсизлигимизга таҳдид, деб ҳисоблаймиз. АҚШнинг ракеталарга қарши мудофаа тизимининг жойлаштириш режаси Жанубий Кореяни Шомолий Корея ракеталари таҳдидидан мудофаа қилишга қаратилган, дея дастакланмоқда. Аммо бу режа бизнинг қаттиқ хавотирланишимизга сабаб бўлмоқда, чунки унинг амалга оширилиши, бутун Шимолий Шарқий Осиёдаги вазиятга салбий таъсир кўрсатади ва биз бу жойлаштирувни минтақадаги вазиятни нормаллаштирилишига асло ҳисса қўшмаслигига ишонамиз». Бу ўринда Россиянинг ҳам қўлидан келадиган бирдан-бир иши, норозилик билдириш ва хавотир изҳор этиш, холос!
Шундай қилиб, Америка бу икки давлат томонидан тийиб қўя оладиган реал таҳдидни кўрмагач, «THAAD» тизимини жойлаштириш режасини ривожлантирди ва 2016 йил 7 августда Жанубий Корея билан бу борада битим имзолади. 2016 йил 19 октярбда АҚШ ташқи ишлар вазири Жон Керри «Американинг яқинда ракеталарга қарши мудофаа «THAAD» тизимини Жанубий Кореяга жойлаштиражаги ва АҚШ ўзининг ҳам, иттифоқчиларининг ҳам мудофаалари учун нима зарур бўлса, албатта амалга оширажаги»ни маълум қилди.
Россия билан Хитой АҚШга қарши тийиб қўя оладиган бирор реал иш қилишмаяпти. Чунки Американи тийиб қўйиш норозилик билдириш ва қоралаш билан амалга ошмайди, балки унга жиддий тарзда таъсир ўтказа олувчи қадамларни ташлаш билан амалга ошади. Бу албатта, АҚШ ҳукмронлиги ва манфаатларига қарши фаол таҳдид қилиб, унга қарши турли кучларни сафарбар қилиш қадамидир. Шундай кучлар билан унинг нуфузи остидаги минтақаларга бостириб кириб, унга муаммолар туғдириш, унинг нуфузи остидаги давлатлар билан алоқа боғлаб, бу давлатларни ундан тортиб олиш, у билан бўлган Суриядаги ҳамкорлик алоқасини ва текинга хизмат қилишни, режаларини ижро этишни бас қилиш қадамидир. Европа давлатларига бориб, улар билан биргаликда Америкага қарши ҳаракат қилиш, унинг доллари билан муомала қилишдан воз кечиб, Осиё Банки билан иш бошлаш… ва бошқа сиёсий, иқтисодий, ҳатто ҳарбий ишларни амалга ошириш, жамоатчилик фикрини ички ва ташқи масалаларда унга қарши қўзғаш, биринчи даражадаги халқаро масалалар билан, яъни Обаманинг сочини оқартириб юборган, ташқи ишлар вазири Керри режаларини чиппакка чиқарган масалалар билан банд қилиб қўйиш қадамларидир.
Америка Шимолий Корея таҳдидлари ҳамда унинг ядровий ва ракеталарга оид қуролларни ривожлантириши мавзусидан фойдаланмоқда. Бундан Хитойни ўзининг регионал минтақасини назорат остига олишига йўл қўймасликда, шу муаммо билан ўралаштириб, ундан чиқармасликда ва одатда бошқа йирик давлатлар қилгани каби, ҳар жойда ўзи билан рақобатлашишини олдини олишда фойдаланмоқда. Чунки йирик давлат, халқаро сиёсат борасида таъсир ўтказишга ҳаракат қилувчи давлатдир. У ҳар бир халқаро масалада ва ҳар жойда ўз таъсир кучига эга бўлишга ҳаракат қилади, ҳар бир давлатга ўз таъсирини ўтказишга уринади, агар у дунёнинг биринчи давлати бўлмаса, шундай бўлиш учун курашади ва шулар орқали ўз манфаатларини рўёбга чиқариш ва халқаро ўрнини ҳимоя қилишга муваффақ бўлади. Йирик давлат жиддий ишлар қилади, биринчи давлатга айланиш йўлида фаол-таъсирли таҳдидлар қўллайди… акс ҳолда, унинг кураши ҳеч қандай самара бермайди. Шубҳасиз, бу ишларнинг барчасини, Аллоҳнинг изни ила, Пайғамбарлик минҳожи асосидаги рошид Халифалик давлати қилади, бу ишлар билан илк барпо бўлган кунидан бошлабоқ шуғулланади, йирик давлатларни, хусусан, биринчи давлатни нафақага чиқариб қўяди, Тинч океани ортига қайта равона қилади.
Асъад Мансур