АҚШ полицияси томонидан қора танли кишининг отиб ўлдирилганига қарши намойишлар
Американинг Шимолий Каролина штати Шарлотт шаҳри намойишчиларнинг «қани адолат, қани тинчлик», дея ҳайқиришлари ортидан комендантлик соатига гувоҳ бўлмоқда. Бу норозилик намойишлари 2016 йил 20 сентябрда бошланди. Ўшанда Кейт Ламонт Скотт ўғилларидан бирининг мактабдан чиқишини кутиб, машинасини Шарлотт шаҳрининг бир тинч кварталига тўхтатади. Бахтига қарши, ҳеч қанча вақт ўмай, Скоттга алоқаси бўлмаган бошқа бир шахсни ҳибсга олиш учун ордер билан полиция келади. 43 ёшли Скоттнинг вазияти ёмонлашмаган бўларди, агар у қора танли киши бўлмаганида. Чунки бу юртда таълим олиш, соғлиқни сақлаш, ишга жойлашиш… лар инсон рангига қараб белгиланади. Бу юртда кўпчиликка нисбатан, полицияга рўпара келганда танининг қора ё оқлиги унинг ҳалок бўлиши ё тирик қолиши учун муҳим омил саналади. Шу боис Скоттга нисбатан ҳам ҳалок бўлиш насиб қилди ҳамда хотинини бева, етти фарзандини етим қилиб ташлаб кетишига тўғри келди.
Скоттнинг даҳшатда қолган хотини ҳодисани қўл телефони орқали видеога тушира бошлади: эрини ўраб олган бир неча полиция машиналари, машиналар ортидан қурол кўтариб турган полиция зобитлари, эрига уят гаплар билан қичқириб, унда тўппонча бўлмаганига қарамай, тўппончасини ташлашга буйруқ беришларини видеога туширади… Илгари ҳеч қандай жиноятга аралашмаган Скотт атрофини ўраб олган бундай даҳшатдан гангиб нима қилишни билмай қолади, лекин полиция буйруғига бўйсуниб, машинасидан тушади, ана шунда полициячилардан бири унга қарата ўқ узади… У ўзининг машинаси олдига йиқилиб ҳаётдан кўз юмади, полиция хотинига эри олдига боришига йўл қўймайди. Ваҳоланки, у ҳам қора танли аёл бўлгани боис, мабодо полициячиларга итоат қилмаса, уни ҳам эри сингари осонгина отиб ташлашлари мумкин эди… эрининг жон таслим қилаётган сўнги лаҳзасида олдида бўлишни истади… У пайтда полиция эри жасадини тинтув қила бошлади… аёл бу ҳолни кузатиб, видеога туширишдан бошқа ҳеч нарса қилолмади…
Бу ҳодиса ортидан норозилик намойишлари бошланиб кетди, дарҳол полиция кучлари ёрдамга чақирилиб, шаҳарда комендантлик соати ўрнатилди. Шаҳардаги қора танли аҳоли гувоҳи бўлган манзара, худди АҚШнинг дунёдаги бошқа бир неча шаҳарларда ўрнатган жанговар босқинчилиги манзараси билан бир хил бўлди. Армия қуршови бошланган иккинчи тунда «CNN» каналига намойишчилардан бири бундай деди: «Ирқий сабаб уришиш, тенглик сабаб уришиш бизда тез учраяпти, кўп одамлар шунга рўпара келяпти, бу жуда оғир ҳолат, ҳамма ҳолат оғир, биз ҳаётимизни бемалол давом эттиролмай қолдик». У айни қора танли кишининг ўлдирилиши ҳодисасидан ташқари, америкалик қора танлилар бошдан кечираётган тенгсизликдан тўйиб кетганини билдирди. Ундан «CNN» канали иш топишга оид кўрилаётган зарарлар ҳақида сўраган эди, «ишлар биздан бутунлай узоққа қурилган», деди. Кейин сўзини давом эттирди: «Нима учун ҳаммангиз бизга ошириб юборяпсиз, ҳаммаларингиз бой-бадавлатсиз, дайди юрганлар сони қанчага етганини тасаввур қилиб бўлмайди, бирортангиз бу ҳолга эътибор бермайсиз, аммо синган бир парча деразангизга эътибор берасиз, тўғри-да, наҳотки, бир парча деразачалик аҳамиятим йўқ бўлса? Ҳа, Йўқ! Анави раҳбарлар, сиёсатчилар, ҳукумат, полиция… шулар муҳим. Буларнинг ҳаммасини ўзгартириш керак, бу кечаги ҳодиса мана шуларга мисол бўлади».
Дарҳақиқат, АҚШ дискриминация қилиш ва эксплуатация қилишга бино бўлган. Бир пайтлар қизил танли индейцлар ва Скотт сингари қора танлилар қатли ом қилинганлар. Улар, қулдорлик бекор қилингандан сўнг, оқ танли америкаликлар қўлида хорлик ва зулм остида ишлатилган қора танлиларнинг авлодлари ҳисобланади. Бу боболари тенглик учун узоқ аср курашишларига тўғри келган. 1960 йилдан бери миллатчиликка оид қонунларга ўзгартиш киритилишига қарамай ҳамда сўнгги президент қора танли бўлишига қарамай, қора танли америкаликларнинг 99 %ига нисбатан бундай инсоний ва иқтисодий вазият ўзгаргани йўқ.
Скотт ҳодисаси каби ҳодисалар кўп маротаба юз беради. Бунга ўхшаш қотилликлар видео орқали кўп марта ҳужжатлаштирилади. Масалан, Скотт ҳодисасидан атиги бир неча кун аввал 40 ёшли Терренс Кратчер Тулса шаҳри полициячи томонидан ўқ отар қурол билан ўтиб ўлдирилди. Ўшанда полиция йўлдан четга чиқиб кетган бир машина тўғрисида маълумот олади. Полициячи машинасидаги видеокамерада Кратчернинг ўзига қарата ўқ узилмасидан олдин қўллари кўтарилган ҳолда ўзининг машинаси томон юраётгани яққол акс этган. 28 июлда полиция камераларида 18 ёшли Пол Аунилнинг кўкрагига отилган ўқдан қон кетиб ётгани, полициячилар уни шу аҳволида оёқлари билан эзиб, қўлларини орқасига қайриб, кишан уришаётгани экс этган!
Шу йилда шу пайтга қадар 708 шахсга ўқ отилган ва полиция қўлида ҳалок бўлишган. 24.4 % шахс қора танли қурбонлар бўлган. Полициянинг одатда оқ танлиларга нисбатан қора танлиларга кўпроқ ўқ узаётгани тўғрисида шикоятлар бўлади, аммо бунга қора танлилар орасида жиноят содир этиш кўпроқ учраши сабаб қилиб келтирилади. Полиция бўлими бу иддиони ҳужжатлаштириш ниятида Скотт ёнида гўё тўппонча бўлганини акс этувчи видео ҳам тарқатди. Аммо бу видеодан анча илгари худди ўша ерда Скоттда тўппонча бўлмагани акс этган видео тарқалиб бўлганди. Полиция бўлимининг ёлғонлари ва ўлдирилган америкалик қора танлилар ёнига тўппонча ташлаб қўйишлари худди Фаластиндаги ҳодисаларнинг давоми бўлмоқда. Яҳудий аскарлари у ерда бегуноҳ фаластинликларни ўлдириб, ўз жиноятларини дастаклаш учун жасадлар ёнларига пичоқ ташлаб қўйиш орқали АҚШ полицияси билан жиноятда пойга ўйнашмоқда. Скотт оиласи ва шарлоттлик бошқа қора танлилар маҳаллий полиция бўлимидан, Фаластин аҳли эса яҳудийлар аскарларидан адолатга эришишлари амри маҳол, албатта.
Абдуллоҳ Рубин қаламига мансуб
