بسـم الله الرحمن الرحيم
Тақводорга ким танбеҳ беришининг аҳамияти йўқ
Қайси уммат бўлишидан қатъий назар, ҳар бир умматнинг сақофати унинг мавжуд бўлиши ва ҳаётийлигининг умуртқа поғонасидир. Чунки уммат ҳазорати шу сақофат устига қурилади, унинг ғоя ва мақсадлари шу сақофат асосида белгиланади, турмуш тарзи ҳам шу сақофат билан ажралиб туради. Уммат аъзолари битта «қозон»да шу сақофат билан пишиб етилади. Натижада уммат бошқа умматлардан ажралиб турадиган умматга айланади. Уммат ақидаси, шу ақидадан келиб чиққан ҳукмлар, ечимлар, низомлар, шу ақида асосидаги илму маърифатлар, шу ақидага боғлиқ ҳодисалар – ҳамма-ҳаммаси шу умматнинг таржимаи ҳоли ва тарихи сифатида ана шу сақофатда мужассамдир. Бу сақофат тугаб битса, уммат ҳам тугаб битади, унинг мумтозлигидан асар ҳам қолмайди, ғояси, яшаш тарзи ўзгариб кетади, дўст-душманни танимай қолади, ўзлигини бой бериб, бошқа умматлар сақофати ортидан тентираб юрадиган бўлиб қолади.
Исломий сақофат Исломий ақида асосида тадқиқ этиладиган билимлар мажмуидир. Тавҳид илми каби Исломий ақидага алоқадор билимлар ҳам, фиқҳ, тафсир, ҳадис каби Исломий ақидага асосланган билимлар ҳам, Исломий ақидадан келиб чиққан ҳукмларни тушуниб олишда керакли бўлган, масалан, Исломдаги ижтиҳод тақозо этадиган араб тили ҳадис истилоҳлари, усул илми каби билимлар ҳам Исломий сақофат жумласидандир. Чунки буларнинг барчаси Исломий ақида асосида тадқиқ этилади. Ислом Умматининг тарихи ҳам сақофатининг бир бўлагидир. Зеро унда Умматнинг ҳазорати, таниқли кишилари, етакчилари, саркардалари ва уламолари ҳақида сўз юритилади. Арабларнинг Исломдан аввалги тарихи эса Исломий сақофатдан ҳисобланмайди. Фақат Исломдан аввалги араб шеъриятини шу сақофат жумласига киритиш мумкин. Чунки бу шеъриятда араб тили лафзлари ва таркибларини тушунишга, бинобарин ижтиҳод қилишга, Қуръонни тафсир қилишга ва ҳадисларни тушунишга ёрдам берувчи омиллар мавжуд.
Уммат сақофати шу Уммат аъзоларида шахсияни пайдо қилувчи омилдир. Зеро, у шахснинг ақлиятини, нарсалар, сўзлар ва ишларга баҳо бериш тарзини шакллантиради. Шунингдек, у унинг майл-истакларини ҳам шакллантиради. Демак, унинг ақлиятига, нафсиятига ва турмуш тарзига таъсир ўтказади. Шунга кўра, Умматнинг сақофатини муҳофаза этиш ва уни жамиятда кенг ёйиш давлатнинг асосий вазифаларидандир. Собиқ Совет иттифоқи ўз фарзандларига коммунистик сақофатни сингдирди. Ўзининг сақофатига капиталистик ёки Исломий сақофатдан бир томчи ҳам киритмасликка ҳаракат қилди. Бутун Ғарб эса фарзандларини динни ҳаётдан ажратиш устига қурилган капиталистик сақофат асосида тарбиялаб, яшаш тарзини ҳам шу асосда шакллантириб, ўз ақидаси ва сақофатига Исломий сақофатдан бирор қатра сизиб кириб қолмаслиги учун урушлар уюштирди ва уюштирмоқда. Ислом давлати ҳам ўз фарзандларига Исломий сақофатни сингдириб, давлат ичида Исломий ақидага асосланмаган фикрга даъват этишни ман қилди ҳамда ўз сақофатини даъват ва жиҳод орқали бошқа давлатлар ва умматларга ёйиб келди, то Аллоҳ ерни яна қайтариб олгунига қадар ёйиб боради ҳам.
Уммат сақофатини муҳофаза этишнинг энг муҳим кафолатларидан бири унинг Уммат фарзандлари қалбидан жой олиши, китобларда битилиши ҳамда умматнинг шу сақофат ақидасидан келиб чиқадиган ҳукмлар ва қонунлар асосида ишларни бошқарадиган бир давлатга эга бўлишдир.
Уммат сақофатининг фарзандлар қалбидан жой олиши, китоб саҳифаларида ўз аксини топиши программа (манҳаж) асосида ёки программасиз бўлишидан қатъий назар, таълим билан амалга ошади.(“Халифалик давлатида манҳажий таълим асослари” китобидан).
“Сақофатни ўрганиш таълимсиз ҳам бўлади” деб билиш Аллоҳ Таолонинг амрига хилофдир. Чунки Аллоҳ Таоло “Қуръон”ни араб тилининг усталарига муаммоларини ечиб берувчи қилиб, араб тилида нозил қилиши билан бирга Росулуллоҳ(с.а.в)ни уларга Қуръонни таълим бериши ва баён қилиб беришини зиммасига юклади ва бу вазифа Росулуллоҳ(с.а.в)дан кейин меросҳўрларига қолган:
وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ
– „Одамларга нозил қилинган нарсаларни баён қилиб беришингиз учун Сизга бу эслатмани – Қуръонни нозил қилдик“. [16:44]
Сақофатни ўрганишдаги таълим ишига бепарво бўлиб қолмасликлари учун саҳобаларга қарата Аллоҳ Таоло ушбу Оятни нозил қилган:
– “Мўминларнинг барчаси бирданига жиҳодга чиқишлари жоиз эмас. Улардаги ҳар бир гуруҳдан бир тоифа жиҳодга чиқиб, қолганлари динни ўрганиб, жиҳодга кетганлар қайтганда ўзлари ўрганган нарсаларни уларга ҳам ўргатсалар бўлмайдими? Шояд улар ҳам Аллоҳдан қўрқарлар”. [9:122]
Эй, уламолар! Эй, Росулуллоҳ(с.а.в)нинг меросҳўрлари!
Зиммангиздаги вазифангизни вақт ўтмасдан мукаммал адо қилишга шошилинг. Ҳато қилишдан эҳтиёт бўлинглар, кофирларнинг мақсадига мувофиқ қилиб Умматни чалғитманг, чунки Олимнинг залолати Оламнинг залолатидир. Аллоҳ Таоло айтади:
وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ
Ҳақни ботилга аралаштирманглар ва билган ҳолингизда ҳақни беркитманглар. [2:42]
Юз йиллар Исломни тушунмаган ҳолда яшаб келган, Ислом тадбиқини кўрмаган, Қуръон тилидан, оятлар қайси воқеликка ечим бўлганидан бехабар халқимизга “ўзлари билиб олишади ёки сўрашса айтаман” қабилида иш тутиб, ўз вазифангизни адо қилмасангиз бунинг жавобгарлиги жуда оғирдир, чунки “ҳақ”ни беркитган малъундир. Аллоҳ Таоло айтади:
إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنْ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُوْلَئِكَ يَلْعَنُهُمْ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمْ اللَّاعِنُونَ
Биз нозил қилган ҳужжатлар ва ҳидоятдан иборат нарсаларни одамларга Китобда равшан қилиб берганимиздан кейин беркитган кимсаларни шубҳасиз Аллоҳ лаънатлагай ва лаънатловчи зотлар лаънатлагайлар. [2:159]
Абу Ҳанифа(раҳимаҳуллоҳ) бир болакайни қоқилиб, йиқилганида уни туришига ёрдам бериб, – “эй, болакай, йўлингда эҳтиёт бўл, майиб бўлиб қолишинг мумкин” – деганда, у бола жавоб қилибди: – Эй, Шайҳ! Эй, Устоз! Йўлингизда, гап-сўзингизда, чиқарган ҳукмингизда, амалингизда сиз эҳтиёт бўлишингиз жуда зарур. Мени бепарволигимдан қоқилишим оқибатида фақат ўзим йиқиламан, аммо сиз қоқилсангиз бутун Уммат йиқилади! Бу танбеҳни эшитган буюк устоз Абу Ҳанифа(раҳимаҳуллоҳ) масъулиятини хис қилганидан, болакайни танбеҳидан уч кунгача ўзига келолмаган, кечаларни бедорликда ўтказган.
Ғариб.
