بسـم الله الرحمن الرحيم
ҚУЛЛАРГА БУЙРУҚ КЕРАК – ҲУРЛАРГА ФИКР
Қул – эрки ва ихтиёри ўз қўлида бўлмаган инсон. У хоҳ фикрларида бўлсин, хоҳ қилаётган ишларида бўлсин эркин эмас. Балки ҳар бир нарсада ўз ҳожасига бўйсунади. Унинг буйруқларини ҳеч иккиланмай амалга оширади. Эътироз билдиришга, маслаҳатлашишга ёки ўз райини билдиришга ҳеч қандай ҳаққи йўқ. Уни ҳаракатга келтириш учун ёки йўналишини ўзгартириш учун унга ҳожаси томонидан буйруқ берилиши керак.
Ҳур эса, унинг акси бўлиб, ҳеч бир нарсада бошқа бировга қарам эмас, балки айтаётган сўзларида ҳам, қилаётган ишларида ҳам тўлақонли ихтиёрли. Ҳар бир сўзни айтганда ўз фикридан келиб чиқиб айтади ва ҳар бир ишни қилаётганда ҳам ўзининг тўла ихтиёри асосида амалга оширади. У ҳар бир воқеъликка нисбатан шахсий фикрига ва тушунчасига эга. У тушунмай қолган ўриндагина ҳаракатдан ёки ўз райини билдиришдан тўҳтаб қолади. Уни ҳаракатга келтириш учун ёки ҳатосини тўғрилаш учун унга тушунтириш ва тўғри фикрни беришнинг ўзи етарли.
Инсон ўз воқеълик ҳаётига кўникиб қолганлигининг натижасида ўз ҳолига тўғри келмайдиган ишларни қилиб қўйиши одатий ҳол. Масалан; бир инсон ҳурликдан қулликка айланганда, эски давридек, ҳурларча, ўз фикрини айтишга ёки ҳожасининг райига қарши чиқиб, эътироз билдиришга кетиб қолади. Буни ҳожаси аста секин тарбиялаб, ўзига бўйсундириб олади. Шунингдек, қуллик ҳаётида узоқ муддат яшаган инсонга ҳуррият берилса, у ҳам қуллардек, ўз фикрини билдира олмайди, ўзича бирор ишни қилиб юборишдан қўрқади. Чунки у гапирган сўзларида ҳам, қилган ишларида ҳам масъулиятни олмаган, балки ҳожасининг топшириқларини бажаришга одатланган. Унда қилган ишидан ҳам, айтган сўзидан ҳам мусъул бўлмаган. У ўз одатига кўра масъулиятдан қочади.
70 йиллик коммунистлар раҳбарлигида бизлар ҳам қуллардек муомилага кўникиб қолиб, нима қилиш, қандай қилиш кераклигини, ҳатто айтадиган сўзимизгача Москвадан сўрашга мажбурланган сиёсат натижасида ўз райимизни ҳам айта олмайдиган бўлиб қолдикми? 25 йил муқаддам “сизлар ўз ҳолларингча, мустақил яшанглар” деб берган буйруғидан кейин ҳам биз на ташқи сиёсатда ва на ички сиёсатда ўзимиздан келиб чиқиб иш қилолмайдиган қулларга айланиб қолганмизми? Нега ҳар бир ишимизни ё Россиядан, ё бошқалардан руҳсат олиб қиламиз? Ҳар бир гапимизни ҳам уларнинг хоҳиш-истакларига мослаштириб гапирамиз? Ўз райимизни, эътиқодимизни айтиш қачонгача жиноят ҳисобланади? Қачонгача ички ва ташқи сиёсатимизни бошқалар белгилаб беради?
Тарихда шу каби бир иш содир бўлган: АҚШнинг 16-чи президенти Авраам Линкольн(1861-1865) қулларни озод қилганда кўпчилик қуллар ҳурликдан яна қул қилишини талаб қилиб ҳожаларига келганлар. Чунки улар, фақат қулларча яшашни тушунишар, ҳурлик ҳаётини билишмас эди. Ислом эса, келган илк даврларда, қулларга ҳурлардек муомила қилишга қаттиқ аҳамият берган. Ўз доирасида уларга ҳам ҳақ-ҳуқуқлар белгилаган. Яъни уларни ҳар бир ишнинг масъулиятини олишга қодир қилиш билан бир қаторда қулликни йўқ қилишга олиб борадиган қонунларни чиқарган.(тафсилоти учун “исломий шахсия” иккинчи китобининг 2 қисмидаги “Исломнинг қулликка ва қул қилишга бўлган муносабати”га қаранг).
Аллоҳ Таоло деди:«…қўлларингиздаги қулларингизга яхшилик қилингиз!».[3:36] Пайғамбаримиз (с.а.в) бундай дедилар: «Қўлингиз остидаги қулларингиз борасида Аллоҳдан тақво қилинглар. Улар биродарларингиздир. Аллоҳ уларни қўл остингизда қилиб қўйди. Уларга ўзингиз ейдиган нарсалардан едиринглар, ўзингиз киядиган либослардан кийдиринглар, уларга кучлари етмайдиган нарсани буюрманглар, агар буюрсангизлар ўзингиз ҳам ёрдам беринглар». Муслим ривояти. Абу Ҳурайранинг шундай дегани ҳам ривоят қилинган: Пайғамбар u дедилар:«Биронтангиз ҳаргиз менинг қулим ва менинг чўрим демасин. Ҳаммангиз Аллоҳнинг қулисиз ва ҳамма аёлларингиз Аллоҳнинг чўриларидир. Лекин менинг ғуломим, жориям, ўғлим ва қизим деб айтсин».
Дарҳақиқат шариат қул даражасини юксакка кўтарди ва уни озод инсондек қилиб қўйди. Зеро шариат қулнинг қонини дахлсиз қилиб қўйди. Шунинг учун агар озод одам уни ўлдирадиган бўлса ўзи ҳам ўлдирилади. Чунки Аллоҳ Таоло бундай деди: «Эй мўминлар, сизларга ўлдирилган кишилар учун қасос олиш фарз қилинди». [2:178]
Қасос – қандай зиён етказилса шундай ўч олиш ва жиноятчини жазолашдир. Қасос сўзи жиноятга бериладиган жазога нисбатан ва жиноятчи нима қилган бўлса, унга ҳам шундай жазо беришга нисбатан қўлланилади. «Сизларга ўлдирилган кишилар учун қасос олиш фарз қилинди», деган гапнинг маъноси ўлдириш жиноятининг жазоси сифатида қотилни ўлдириш сизларга фарз қилинди демакдир. Бу ҳукм умумий бўлиб, эркак, аёл, озод ва қулни ўз ичига олади. Буни Ибн Можа Ибн Аббос орқали ривоят қилган Пайғамбаримиз(с.а.в)нинг ушбу сўзлари қувватлайди: «Мусулмонларнинг қонлари ўзаро тенгдир». Шунинг учун бу ҳукм умумийдир. Демак қон дахлсизлиги борасида озод одам билан қул тенгдир. Қулни ўлдириш ҳаром бўлиб, уни ўлдирган қотил ким бўлмасин ўлдирилади. Шунга асосланиб айта оламизки Ислом қулнинг жони билан озод одамнинг жонини тенг қилиб қўйди, қулнинг қонини озод одамнинг қони каби дахлсиз қилиб қўйди. Пайғамбаримиз(с.а.в) дедилар: «Ким қулини ўлдирса унинг ўзини ҳам ўлдирамиз». Абу Довуд ривояти.
Бизнинг устимиздан ўз ҳукмини мажбурлаб ўрнатиб келаётган сиёсатда, лоақал, Исломда қулларга қилинадигандек муомила ҳам қилинмайди. Зўр доимо бегуноҳ, заиф эса, хоҳланган вақтда жиноятчи?! Ҳатто бу сиёсатга қарши ўз фикрини, эътирозини билдирган инсон терроризм ёки экстремизмда айибланиб, жиноятчига айланади. Масалан: “демократия ҳаёт ва давлат асоси”, “дин сиёсатдан ажратилиши керак”, “чегараларимизни ҳимоя қилмасак душманлар ҳаётимизни издан чиқаради” ёки “«мўътадил Ислом»дан бошқаси ғойриқонуний” кабилар асли йўқ асоссиз чўпчаклар бўлиб, ҳаётимизни қийинлаштираётган ва охиратимизни вайрон қилаётган аҳмақона фикрлар ёки мустамлакачи кофирларнинг манфаатлари асосидаги бизларни қулликда давом эттириш учун зўрлаб, ҳукмрон қилаётган “фикрлар”дир. Буларни қачон ошкора қиламиз?! Ё уларни хам Россия: «биз капитализмдан ҳам воз кечдик, энг тўғриси Ислом экан. Демократияни улоқтириб ташлаб, Исломни қилинглар» – деб буйруқ бергунларигача ўзимизни ўзимиз алдаб, халқнинг айтгани бўлаяпди, халқ сайлаган “депутатлар” ва “раҳбарлар” хаётимизни бошқаряпди деб вақтдан бой берамизми?! Ўзингни ҳур инсон деб билсанг ўз фикрингни ошкора айт: сен “хозирги хаёт имкон қадартўғри асосда ва ҳаққоний бўляпти”- деб ишонасанми? Ҳаётимиз учун тўғри асос ватўғри программани биласанми ё сенга ҳам “буйруқ” керакми?
Абу Зоҳид.
