АҚШ давлат котибининг Марказий Осиё масалалари бўйича ўринбосари Даниэл Розенблюм расмий ташриф билан Қирғизистонга келади.
Бишкекдаги АҚШ элчихонасининг 10 октябр куни хабар қилишича, Розенблюм АҚШ халқаро тараққиёт агентлигининг (USAID) янги дастурларининг расмий очилиш маросимида иштирок этади.
Бундан ташқари Даниэл Розенблюм фуқаровий жамият фаоллари ва журналистлар билан учрашиши режалаштирилган.
АҚШ давлат котиби ўринбосарининг Қирғизистонга уюштирадиган ташрифи арафасида Қирғизистонда фаолият олиб бораётган 190га яқин нодавлат ташкилотлар 10 октябр куни депутатлар Турсинбой Бакр ўғли, Н.Мамадалиев ва Н. Норматовалар томонидан илгари сурилган “Хорижий жосуслар тўғрисида”ги қонунни қабул қилмасликни сўраб президент, бош вазир ва омбудсменга мурожаат йўллашди.
Мурожаатномада ёзилишича, мазкур қонун лойиҳаси асосий демократик тамойилларга зид равишда камситувчи (дискриминацион) меъёрларни ўз ичига олган бўлиб, бу қонун қабул қилингудек бўлса Қирғизистонда фаолият олиб бораётган хорижий нотижорат ташкилотлари имкониятларини сезиларли равишда чеклаб қўяди.
Бугунги кунда дунёнинг 100дан ортиқ мамлакатларида фаолият олиб бораётган АҚШ халқаро тараққиёт агентлигини (USAID) ташкил этиш тўғрисидаги ҳужжат 1961 йили АҚШ президенти Жон Кеннеди томонидан имзоланган эди. Ташкилот низомига мувофиқ, унинг асосий йўналишлари савдо-сотиқ, қишлоқ хўжалиги, иқтисодий ўсиш, соғлиқни сақлаш, зиддиятларнинг олдини олишда кўмак кўрсатиш ва демократияни қўллаб-қувватлашдан иборат бўлсада, аслида эса нодавлат ва нотижорат ташкилотларни қўллаб-қувватлаш орқали амалдаги ҳукуматларни “рангли инқилоб”лар орқали ўзгартиришдан иборат ҳисобланади. “ВикипедиЯ”да берилган маълумотларга кўра, USAID 1960-1970 йиллари АҚШ Марказий разведка бошқармаси (ЦРУ) билан яқин ҳамкорлик қилган. АҚШ разведкачилари кўп ҳолларда хорижда USAID ходимлари ниқоби остида фаолият олиб боришади. Шунинг учун ҳам Россия Федерацияси 2012 йил сентябр ойида АҚШ ҳукуматини Россия ҳудудида USAID фаолиятини тўхтатиши ҳақида огоҳлантирди ва бу ташкилотни Россиядан чиқариб ташлади.
Қирғизистонда фаолият олиб бораётган нодавлат-нотижорат ташкилотларининг Даниэл Розенблюм ташрифи олдидан жонланиб қолишлари ҳам бежизга эмас.
Туркистон:
Лекин Қирғизистон Россия эмас. Бу беъчора давлатнинг халқаро сиёсатдаги ўрни деярли йўқ хисобида. Қирғизистонга АҚШ ва бошқа катта давлатлар томонидан босим бериш ричаглари ўта кўп. Атамбаев босимлар остида ўта қийин ахволда қолди. Хақиқатдан хам нодавлат ташкилотларнинг деярли барчаси Ғарбнинг хоссатан АҚШнинг хусусий қуроли бўлиб қолган. Россия Қирғизистонни, уларни имкон қадар тахқирлашга чақириши аниқ. Лекин шу ишларнинг эвазига Ғарб томонидан Қирғизистонга бериладиган хар қандай босимлардан қутулиш харакатларида, ёрдам бера олмайди. Бунга Украина мисол бўла олади.
Қирғизистонда аввалги уюштирилган давлат тўнкарилишлар Россия томонидан амалга оширилди. Атамбаевнинг Россияга тобеъ бўлиб бораётгани хам, шуларни билганида ва қўрққанидан. Энди Ўзбекистонда таъсир қувватини кучайтириб олган АҚШ, Қирғизистонда ва Тожикистонда фаолиятини кучайтиришга киришди.
Бу харакатлар икки мақсатни биратўла амалга оширишга қаратилган бўлиши мумкин. Биринчиси Афғонистондаги НАТО кучларини олиб чиқишда суний тўсиқлар пайдо қилиш мақсадида, харбий техника чиқиш йўлларида нотинчликлар пайдо қилиш. Бунинг билан Афғонистондаги харбий базаларида имкон қадар кўпроқ аскар ва техника олиб қолишмоқчи бўлади. Иккинчи томондан, Қирғизистонда рангли инқилоб амалга оширилса, Ўзбекистонни иқтисодий қамалдан сақлаб қолиш мумкин. Қирғизистоннинг “бож иттифоқи”га қўшилиши Ўбекистонни қийин ахволга солиб қўйиши мумкин. Охирги пайтларда Каримовнинг Путин билан муносабатларини илиқлаштираётгани беъжиз эмас. Каримовни яна Ислом ва Мусулмонлар билан хам яқинлик қилишга интилиб бораётгани сезилди. Бу Қирғизистон билан алоқалар таранглашганида ёки Россиянинг ихтиёрига ўтиб кетганида, Афғонистон ягона дунё билан алоқа қилиш йўналиши бўлиб қолишига боғлиқ.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак Қирғизистон, ўз манфаатларидан келиб чиқиб харакат олиб бориш имконига эга бўлмай бораяпти. Роземблюмнинг ташрифи хам, Атамбаев беъчорага босим бериш, нодавлат ташкилотларни ундан химоя қилиш ва янги кўрсатмалар беришдан иборат. Акаев, Бакиевлар шу ишлардан қўрқиб Россиянин хар қанча берган босимларига қарамай ГАНСИ авиабазасини Қирғизистондан чиқариб юборишга журъат қила олишмаган эди.
