Анас ибн молик ривоят қиладики, Расулуллоҳ (с.а.в) бундай дедилар:
مَنْ كَانَتِ الآخِرَةُ هَمَّهُ جَعَلَ اللَّهُ غِنَاهُ فِى قَلْبِهِ وَجَمَعَ لَهُ شَمْلَهُ وَأَتَتْهُ الدُّنْيَا وَهِىَ رَاغِمَةٌ وَمَنْ كَانَتِ الدُّنْيَا هَمَّهُ جَعَلَ اللَّهُ فَقْرَهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ وَفَرَّقَ عَلَيْهِ شَمْلَهَ وَلَمْ يَأْتِهِ مِنَ الدُّنْيَا إِلاَّ مَا قُدِّرَ لَهُ
“Кимнинг ташвиши охират бўлса, Аллоҳ унинг қалбини бой – беҳожат қилиб қўяди, ишларини жамул-жам қилиб беради, дунё бўйсундирилган ҳолда унга келаверади. Кимнинг ташвиши дунё бўлса, Аллоҳ унинг кўзларига фақат қашшоқликни кўрсатиб қўяди, ишларини тарқоқ қилиб қўяди ва дунёдан унга ўлчанганидан бошқаси келмайди”. Бу ҳадис “Туҳфатул Аҳвазий”да “ЖомиутТермизий” шарҳи билан келган. ҳадисдаги ” هَمَّهُ” дегани – мақсади, нияти, деганидир. “Мушкот”да “Кимнинг нияти охиратни талаб қилиш бўлса”, дейилган. ” جَعَلَ اللَّهُ غِنَاهُ فِى قَلْبِهِ- Аллоҳ унинг қалбини бой беҳожат қилиб қўяди“, дегани – токи кўп нарсани талаб қилиб қийналмасин учун берилганига қаноатланган қилиб қўяди, деганни англатади. “َجَمَعَ لَهُ شَمْلَهُ ишларини жамулжам қилиб беради“, дегани – унинг ўзи ҳам сезмайдиган тарзда сабабларини муҳайё қилиш билан тарқоқ ишларини йиғиб, хотирини жам қилиб қўяди, деганни англатади. ” وَأَتَتْهُ الدُّنْيَا дунё унга келаверади“, дегани дунёдан унга ўлчаниб, тақсимлангани келади, деганни англатади.” وَهِىَ رَاغِمَةٌ дунё бўйсундирилган қолда“, дегани – дунё унга ҳақир ҳолда, бўйсундирилиб берилади, уни талаб қилишда кўп сай-ҳаракатга муҳтож бўлмайди, балки дунёнинг ва дунёпарастларнинг ихтиёрисиз, дунё унга осон ва қулай ҳолда келаверади, демакдир. ” وَمَنْ كَانَتِ الدُّنْيَا هَمَّهُ Кимнинг ташвиши дунё бўлса“, дегани; фикри-ҳаёли дунё бўлса, ҳар бир нарсани фақат дунё асосида кўрса – деганидир . ” جَعَلَ اللَّهُ فَقْرَهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ Аллоҳ унинг кўзларига фақат қашшоқликни кўрсатиб қўяди“, дегани – бир нарсани пайдо қилишга бўлган муҳтожликни унинг кўз ўнгида худди бахциз нарсага ўхшатиб қўяди, деганидир. ” وَفَرَّقَ عَلَيْهِ شَمْلَهَ ишларини тарқоқ қилиб қўяди“, дегани – жамулжам ишларини тарқоққа айлантириб қўяди, деганидир. ” وَلَمْ يَأْتِهِ مِنَ الدُّنْيَا إِلاَّ مَا قُدِّرَ لَهُ ва дунёдан унга ўлчанганидан бошқаси келмайди“, дегани – дунё унга мажбур қилинган ҳолда берилади, демакдир. Яъни унинг ва дўстларининг ихтиёрларига қарамай, дунёдаги талаб қилган нарса унга келмайди. Имом Ибн Қойюм раҳимаҳуллоҳ бундай дедилар: “Агар банда Аллоҳдан ўзга ташвишидан ҳоли ҳолда ётса ва турса, Аллоҳ Субҳанаҳу унинг елкасидаги барча ҳожатларидан фориғ қилади ҳамда уни ташвишлантираётган нарсалардан халос қилади. Ўзига муҳаббат қилсин учун қалбини, Ўзига итоат қилсин учун тили ва аъзоларини холи қилиб қўяди. Агар у дунё ташвиши билан ётиб- турса, Аллоҳ унинг елкасига дунё ташвишларини, ғамларини, оғирликларини юклаб қўйиб, ўзи билан ўзини овора қилиб қўйди”. Дарҳақиқат, инсонлар Аллоҳ Азза ва Жаллага тоат – ибодат қилиш ўрнига дунёга муҳаббат қўйиб, у билан машғул бўлиб қолган эдилар. Шунда бирин кетин қатор ояти карималар ва ҳадиси шарифлар келди, жумладан, бугун зикр қилганимиз ҳадиси шариф ҳам келди. Мақсад, унутган нарсаларимизни ёдимизга солиш, ичимизда ундовчи қувватни пайдо қилиб, қалбимизни хотиржам қилиш ҳамда бизни дунёни ташлаш томон, шунингдек, бизни Аллоҳнинг даргоҳидаги бу дунё розилиги ва охират неъматини умид қилиб, дунёда зоҳид бўлиш томон етаклашдир. Сўзимизни Аллоҳ Таолонинг ушбу каломи ила тамомлаймиз:
زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنْ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنْ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ
– “Инсонларга аёллар, болалар, туганмас олтин-кумуш бойликлар, қимматбаҳо отлар, чорва ва екин-тикинлардан иборат шаҳватларга муҳаббат қилиш зийнатланди. Бу нарсалар дунё ҳаётининг матосидир. Аллоҳнинг ҳузурида эса энг гўзал қайтар жой бор”. [Оли Имрон, 14].
