Туркистон:
“Америка овози” сайти 1 апрел куни АҚШ давлат котиби муовини Энтони Блинкиннинг сўзларини чоп этди. Блинкин Вашингтонда бўлиб ўтган конференцияда “Марказий Осиёда исломий экстремизмни кучайиб бориши АҚШни безовта қилмоқда”, деб айтиб ўтди. Унинг сўзларига кўра, сиёсий барқарор бўлган Марказий Осиёга беқарор Афғонистон ва Покистон сингари мамлакатларнинг салбий таъсири тегади. Блинкин буни олдини олиш учун Шимолий Альянс (НАТО) билан ҳамкорлик қилишни таклиф қилди. Бу ҳамкорликнинг натижали эканлигига НАТОнинг поссовет республикалар билан “Тинчлик учун ҳамкорлик” ҳарбий дастурини мисол сифатида келтириб ўтди. 1994 йили тузилган мазкур дастур доирасида ҳарбий машғулотлар ва мутахассисларни тайёрлаш амалга оширилади.
Блинкеннинг айтишича, АҚШнинг Марказий Осиё билан ҳамкорлиги икки асосга таянади. Биринчиси, халқаро хавфисизлик тизимига боғлиқ бўлса, иккинчиси, минтақада иқтисодни ривожлантириш натижасида барқарорликни ўрнатиш.
АҚШ Қирғизистонда беқарорликни вужудга келтириш учун жиддий ҳаракат олиб бормоқда
Халқаро сиёсий майдонда Қирғизистон давлат сифатида эътибор қилинмайдиган даражага тушиб бормоқда. Давлат тизимининг ҳар бир соҳаси ўз билганича ташқи давлат ёки қувватлар билан ҳамкорлик қилиш бўйича келишувлар тузиш ёки бу қувватлар билан ҳамкорликда ҳаракат олиб бора бошлади.
Ўзбекистон хавфсизлик қўмиталари томонидан, Шайх Рошод қори Камоловни ҳибсга олиниши, ўзлари бошчилигида ва уларнинг Қирғизистондаги агентлари орқали олиб борилгани ҳақида хабарлар тарқатила бошланди. Аслида ҳам бу ҳақиқатга яқин маълумот. Лекин улар бу яширин амалиётларини ошкор этиш билан нимага эришишмоқчи?
Аввал 2006 йил 7 августда Қирғизистоннинг Ўш шахрида Муҳаммад Рофиқ Камолов ўз автомашинасида отиб ўлдирилган ва бу қотиллик ҳам Ўзбекистон хавфсизлик тизими ва ўша пайтдаги оилавий ҳукмдорлик қилиб турган Бакиевлар томонидан уюштирилган эди. Ўзбекистон ҳукумати ўша вақтда ҳам ҳозиргидек бир қанча қувват эгаларини пул билан сотиб олиб, уларнинг розилиги билан Рофиқ Камоловни отиб ўлдиришган. Энди уни ўрнини эгаллаган ва халқ ичида катта хурматга эга бўлган ўғли Рошод Камоловга навбат етиб келди.
Бизга етиб келаётган хабарларга кўра, Тошкент нафақат куч органларини сотиб олиш, қўрқитиш ёки бошқа ваъдалар бериш орқали ўзига тобе қилиб олган, балки бир қатор диний вазнга эга бўлган таниқли шахсларни ва миллий қарашдаги ўзбек миллатига мансуб шубҳалик шахсларни ҳам ўз манфаатлари йўлида олиб бораётган амалиётида иштирок этишга мажбурламоқда. Айни вақтда 2010 йилги миллий низолар оқибатида қочишга мажбур бўлган бир қатор шахслар Қирғизистон жанубига қайтиб кела бошлаган.
Бундан ташқари, бир неча йиллар мобайнида ўзбекистонлик эканини яширмаган бир қатор ёш, бақувват шахслардан тузилган гуруҳ Қирғизистоннинг жанубий қисмининг деярли барча шаҳар ва қишлоқ маҳаллаларида арзимас Хитой буюмларини сотиш баҳонаси билан изғиб юришибди. Улар ҳатто қаердан келганларини ва қайси милиция ходими уларнинг ҳимоячиси эканини ҳам яширишаётгани йўқ.
Америка фуқароси Умар Фаррухни ҳибсга олишга журъат қилган хавфсизлик хизмати ходимлари, Ўзбекистондан ўтаётган бу гуруҳ вакиллари ва пул учун уларни ҳимоя қилаётган милиция ходимларини ҳеч нарса қила олишмайди. Бундан ташқари, Қирғизистонда генерал Худойбердиевнинг Ўзбекистондаги махсус айғоқчилари изғиб юришади. Ўзбекистонда 2000дан зиёд 2010 йилги воқеаларда Қирғизистондан аламзада бўлиб қочиб юрган шахслар бор.
Қирғиз милицияси ўз мутахассислиги жуда заиф эканлигидан, Рошод қори Камоловга алоқадор амалиётнинг андозасини тўлалигича ўзбек хавфсизлик тизимидан олиб қўя қолишди. Булар ҳатто ҳозир ҳам ўзбек ходимлари тавсия этаётган махсус материалларни улардан олишаётиб, ўз давлати ичидаги бунчалик маълумотни улар қаердан ва қандай қилиб олишаётгани ҳақида ўйлаб ҳам кўришаётгани йўқ. Қирғизистон ИИВ вазири Мелис Турганбаев фақат президент олдида унга берган ваъдасининг устидан чиқиш ҳақида ўйлайди халос. Бу йўлда ҳатто Қирғизистон хавфсизлик тизими издан чиқиб кетишининг унга қизиғи йўқ. Чунки миллий ва давлат хавфсизлиги унинг бевосита вазифаси эмас.
АҚШ давлат котиби муовини Энтони Блинкеннинг берган баёнотига мувофиқ АҚШ лойиҳаси Қирғизистонни НАТОга яқинлаштиришга қаратилади. Мақсад Афғонистондаги ҳарбий базаларини ўз жойида сақлаб туриш билан бирга, уларни қўллаб турувчи янги базаларни Марказий Осиё бўйлаб кўпайтириш. Бунинг учун улар Қирғизистонда бир қанча исломий хавфга асосланган ваҳималар пайдо қилади. Ваҳимадан саросимага тушиб бораётган хавфсизлик тизимлари эса, бир неча тоифага бўлиниб кетишди. Бунга уларнинг давлат ва фуқоролар хавфсизликларини таъминлай олиш қувватларининг етишмаслиги сабаб бўлди. Уларнинг салмоқли қисми Россия таъсирида қолиб кетди. Иккинчи қисми, ИИВ тизими эса АҚШ манфаатлари томон йўналтирилган асосда иш олиб боришмоқда. АҚШ айнан мана шу томонни Ўзбекистон билан ҳамкорлик қилишга йўналтириб бормоқда.
Лекин Ўзбекистон билан олиб борилаётган бу ҳамкорлик ҳам Қирғизистоннинг ички кескинликларини янада кучайтириш ва авж олдиришга қаратилади. Қирғизистоннинг Ўзбекистон билан олиб борган 2006 йилдаги ҳамкорлиги халқ мухаббатини қозона олган имом Муҳаммад Рофиқ Камоловнинг ўлдирилиши ва Ҳизб ут-Таҳрирга қарши қаттиқ тазйиқлар олиб бориш билан якунига етган эди. Бу эса 2010 йили бакиевлар режимининг қулашида Ўш ва Жалолобод вилоятларида исломий туйғуси баланд бўлган ўзбек миллатидан мадад кутиб қочиб келган Бакиевни қўлламай қўйишига сабаб бўлган эди.
Рошод қори Камолов устида бораётган ҳамкорлик амалиётлари ҳам Қирғиз ҳукумати учун манфаат келтирмайди. АҚШ учун эса Рошод Камолов ўзининг улкан вазни билан у олиб кириб келаётган бузуқчиликларни тўсиб қолиши мумкин бўлган шахсларнинг бири. Ўзбекистон эса Каримов қўрқадиган исломий шахсларни бирин кетин четлатиб бориш орқали Марказий Осиёдаги таъсир қувватини Қирғизистон томонга кенгайтириб олмоқчи.
05.04.2015
