بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Ҳадиси Шариф билан
Дин енгилликдир
Азиз мухлислар, “Ҳадиси Шариф билан” номли рукнимизнинг янги сонини самимий саломлар билан бошлаймиз. Сизларга Аллоҳ Таолонинг саломи, раҳмати ва баракоти бўлсин.
Ибн Ҳажар ал-Асқалоний “Фатҳул-Барий – шарҳу Саҳиҳул Бухорий” асарида шундай дейди:
حدثنا عبدُ السلام بنُ مُطَهِّرٍ قال حدثنا عمرُ بنُ عليٍّ عن معنِ بنِ محمدٍ الغَفَارِيِّ عن سعيدِ بن أبي سعيدٍ الْمِقْبَرِيِّ، عن أبي هريرةَ عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: إن الدينَ يُسْرٌ ولن يُشَادَّ الدينَ أحدٌ إلا غلبه فسددوا وقاربوا وأبشروا واستعينوا بالغَدْوَةِ والرَّوْحَةِ وشيءٍ من الدُلْجَةِ
Абдул Салом ибн Мутаҳҳир бизга Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: “Дин енгилликдир, кимки уни қаттиқ ушлайман деса, дин уни енгиб қўяди. Демак ўртача бўлинг, яқинини ушланг, хурсанд бўлинг, умр сафарида эрта тонгдан, кечки пайтдан ва кечанинг бир қисмидан унумли фойдаланинг”.
“Дин енгилликдир”, деган сўзнинг маъноси Ислом осон диндир. Диннинг енгиллиги аввалги динларга нисбатан осонлиги билан ўлчанади. Зеро, Аллоҳ бу Умматдан аввалгиларда бўлган оғир юкни олиб ташлади. Бунинг энг ёрқин мисолларидан бири шуки, аввалги умматлардан баъзилари тавба қилиш учун ўз жонига қасд қилиш керак бўларди. Яъни, тавба қилиш ўз жонига қасд қилишдан иборат эди. Бу Умматнинг тавбаси эса, гуноҳни тарк этиш ва афсусланиш билан бўлади.
“Севимли дин” деганда диннинг фазилатлари назарда тутилади. Чунки Исломнинг барча фазилатлари севимлидир. Диндаги енгиллик эса Аллоҳга маҳбубдир.
“Кимки уни қаттиқ ушлайман деса, дин уни енгиб қўяди” деган гапнинг маъноси шундан иборатки, кимки диний ишларга чуқур кетиб, уни қаттиқ ушласа ва енгилликдан воз кечса, вақт ўтиши билан заифлашиб, бошқа амалларини тарк этади ва натижада дин уни енгиб қўяди. Бу гап ибодатни тўлдириш учун изланиш ҳақида айтилган эмас. Бундай изланиш мақтовга сазовор ишлардан биридир. Балки бу нафл намозларда ва ҳаддан ошиб кетадиган нарсалар ҳақидадир. Масалан, тун бўйи намоз ўқиб, сўнг кўзлари юмилиб, бомдод намозига ухлаб қоладиган киши каби. Афзал ишни ташлаб қўйишга ва фарзларни вақтидан кечиктиришга сабаб бўладиган нарсаларни ортиқча қилиш тақиқланади.
“Ўртача бўлинг” дегани, динга риоя қилишда енгиллик тарафини кўрсатиб бериш билан боғлиқ. Бу тўғри нарсани муболағасиз ўртача ушлашдир. Тилшунослар: “(السداد) амалда ўртача бўлишдир” дейишади.
“Яқинини ушланг” дегани, агар сиз бир амални тўлиқ бажара олмасангиз, унга яқинроқ амал қилинг, деган маънони англатади.
“Хурсанд бўлинг” деганда, кичик бўлса ҳам мунтазам қилинган амалларнинг савоблари билан хурсанд бўлиш тушунилади. Амални ниҳоясига етказа олмаган кишининг ожизлиги унинг айби бўлмас экан, демак гўё амални тўлиқ бажаргандек, унинг савоби тўлиқ берилади.
“Эрта тонгдан унумли фойдаланинг” сўзининг маъноси шуки, ибодат узлуксиз давом этиши учун уни чарчаган пайтда эмас, балки кайфият кўтаринки пайтда қилиш фойдалидир. Кўпинча одам эрталаб ва тушдан кейин кайфияти кўтаринки, қувноқ бўлади.
“Кечанинг бир қисми”, кечанинг охирги вақтини билдиради. Кечанинг барча қисмини билдириши ҳам айтилган.
Азиз биродарлар!
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Дин енгилликдир, кимки уни қаттиқ ушлайман деса, дин уни енгиб қўяди”, дедилар. Демак, кимки динни ақли билан қабул қилиб, унга қаттиқ амал қилмоқчи бўлса, заифлик қилиб истагига эриша олмайди. Туни билан ухламай намоз ўқийман ва узлуксиз рўза тутаман деса, бунинг уддасидан чиқа олмайди, қайта-қайта бошлашга тўғри келади. Шунингдек, Қуръон Каримни ҳар куни ёки кунора хатм қилишга ўзини мажбурласа, бора-бора зерика бошлайди. Худди шундай мубоҳ ишларни ўзига ҳаром қилса, ўзига ўзи зулм қилган бўлади. Бу ҳадисда амалларга чуқур кетиш зикр қилинган. Бунда дин уни енгиб қўяди-да, у ўз-ўзидан ортга кетади.
في حديث الرسول – صلى الله عليه وسلم – اكْلَفُوْا من العمل ما تُطيقون فإن الْمُنْبَتَّ لا أرضاً قَطَعَ، ولا ظَهْراً أبقى
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Тоқатингиз етгунча амал қилинг. Зеро, сафарда шерикларидан ажралиб қолган киши ерни кесиб ҳам ўтолмайди, уловини устида ҳам қола олмайди”. Яъни, улови ҳолдан тойиб қолгунича минган одам манзилига ета олмайди. “От кўрмаган отни миниб ўлдиради” деганларидек, узоқ сафарга отланган одам уловига дам бермай, қисқа фурсатда манзилига етиб бормоқчи бўлса, ўрта йўлда уловидан ажралиб қолиб, манзилига етиб боролмайди.
Азиз биродарлар, навбатдаги «Ҳадиси Шариф билан» номли рукнимизгача Аллоҳ Таолонинг паноҳида бўлинг. Сизларга Аллоҳ Таолонинг саломи, раҳмати ва баракоти бўлсин.
08 Ражаб, 1446ҳ йил.
08 январ, 2025м йил.