Халифалик давлатида соғлиқни сақлаш сиёсати
Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм
Жисмоний шахсларнинг саломатлигини сақлаш профилактикаси
Юқумли бўлмаган касалликлар учун топографик текширувлар – иккиламчи профилактика
Топографик текширув (топографик анатомия – анатомиянинг одам органларининг қандай жойлашганлигини ҳамда қон томирларига, нервларга алоқасини ўрганадиган бўлими) – бу касалликнинг аломатлари ёки белгилари бўлмаган шахсларда касалликни аниқлаш мақсадида ялпи аҳоли учун олиб бориладиган текширувдир. Одатдаги тиббий кўриклардан фарқли ўлароқ, топографик текширув ҳеч қандай касаллик белгилари бўлмаган шахсларда ўтказилади. Бироқ, бу текширув ваколатли соғлиқни сақлаш бўлими томонидан ушбу текширув яширин касалликларни кашф этишга ёрдам беради, деб кўрилган ҳолатдагина амалга оширилади.
Аммо, топографик текширувларнинг мақсадига келсак, у жамиятдаги касалликни эрта аниқлашдан иборат бўлиб, бу касалликдан азият чекишни озайтириш ва даволанишнинг муваффақият даражасини ошириш имкониятини беради. Мисол тариқасида оладиган бўлсак, янги туғилган чақалоқлар мунтазам равишда feniketonuriya (PKU) учун синовдан ўтказиладилар. Бу озуқавий аралашувсиз ақлий заифликка олиб келадиган ҳолатдир. Бу билан кўплаб янги туғилган чақалоқларнинг ҳаётини сақлаб қолиш имконияти туғилади.
Халифа соғлиқни сақлаш бошқармаси мутахассислари билан маслахатлашган ҳолда ушбу топографик текширув дастурларини ихтиёрий ёки мажбурий бўлиши ҳақида қарор қабул қилади. Аҳоли бундай текширувдан ўтишга мажбур қилинмайди. Фақат, агар аҳоли шахсларининг текширувдан ўтишни рад этишлари оқибатида бошқа шахсларга ҳам зарар етиши хавфи бўлса, бундай ҳолатда
لا ضرر و لا ضرار
“Зарар бериш ҳам, зарар кўриш ҳам йўқ”, деган ҳадисга, шаръий қоидага асосан зарарни бартараф этиш учун шахслар кўрикдан ўтишга мажбур қилинадилар.
Оғиз ва тишларнинг саломатлиги
Оғиз бўшлиғи саломатлигининг оламий дастурлари шуни таъкидлайдиларки, оғиз бўшлиғи саломатлиги умумий саломатликнинг ажралмас бир қисми бўлиб, у ҳаёт сифатини белгиловчи омилдир. Оғиз, милк ва тиш касалликлари кенг тарқалган муаммодир. Саноати ривожланган йирик мамлакатлар мактаб ўқувчиларининг 60-90 % и ва катталарнинг аксарият қисми тиш кариесига мубтало бўлган. Худди шу ҳолат милк касалликларига ҳам тегишли. Тиш касалликлари азоб ва оғриқларга олиб келади. Шунингдек, у нутқ ва унинг яхшилигига таъсир кўрсатади. Оғиз хидини бузади ва инсоннинг гўзаллигини ўзгартиради. Бундан ташқари, у чайнаш ва овқатланиш муаммоларини келтириб чиқаради. Ислом оғиз соғлигига ва унинг поклигига эътибор қаратиб, уни асраб авайлашга тарғиб этди. Буни Аллоҳ таъолонинг розилигини қозониш билан боғлади. Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам Аҳмад, Нисоий, Ибн Можжа, Ибн Хазима ривоят қилган ва Нававий саҳиҳ деган ҳадисда марҳамат қиладилар:
السِّواكُ مَطهَرةٌ للفَمِ، مَرْضاةٌ للرَّبِّ
“Мисвок оғизни пок қилгувчи ва Парвардигорни рози қилгувчидир”.
Расулуллоҳ саллоллоҳуалайҳи ва саллам яна марҳамат қиладилар:
لولا أن أشُقَّ على أمَّتي لأمَرتُهم بالسِّواكِ مع كلِّ صلاةٍ
“Агар умматимга машаққат туғдириб қўймаганимда уларни ҳар намозда мисвок тутишга буюрган бўлар эдим”. Бухорий ва Муслим ривоятлари.
لولا أن أشُقَّ على أمَّتي لأمَرتُهم بالسِّواكِ عند كلِّ وُضوءٍ
“Агар умматимга машаққат туғдириб қўймаганимда уларни ҳар таҳортда мисвок тутишга буюрган бўлар эдим”. Бухорий ривояти. Таҳорат асносида мисвок қўллаш бугунги кунда мусулмонлар орасида кенг кўламда қўлланиб келинмоқда. Ҳадиси шарифлар Ислом дини пайдо бўлиши биланоқ шахсий гигенага, оғизни пок сақлаш учун мисвокнинг ролига қаратган аҳамитига ишора қиладилар. Ривоятларга қараганда, Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам ўлим тўшагида ётар эканлар аёлларидан тишларини мисвок билан тозалаб қўйишларини сўрадилар ва бу у Зотнинг дунёда қилган энг сўнги дунёвий ишлари эди. Шундай экан, қандай қилиб тишларнинг соғломлиги, оғиз бўшлиғи соғлиғига риоя қилиш Халифалик давлатининг соғлиқни сақлаш сиёсатидаги энг асосий жуз бўлмаслиги мумкин?!.
Дарҳақиқат, Ислом жамоат намозига киришдан аввал биродарини ёқимсиз хиди билан озорлантирмаслиги учун мусулмондан саримсоқ ва пиёз ейишдан қайтарди. Бухорий ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар:
مَنْ أَكَلَ ثُومًا أَوْ بَصَلًا فَلْيَعْتَزلْنَا، أَوْ فَلْيَعْتَزلْ مَسْجدَنَا
“ Ким саримсоқ ёки пиёз еган бўлса, бизлардан четда турсин, ёки масжидимиздан ҳам четда турсин”. Оғиз ва тишларга эътибор бермаслик уларнинг хидини бузилишига ва табиийки, бу хиддан мусулмонларнинг озорланишига олиб келади.
Халифалик давлати болаларни вояга етгунларига қадар бепул стомотология билан таъминлаши лозим. Давлат вақти-вақти билан барча фуқароларнинг, айниқса, тишларини соғлиғини кузатиш, касалликларни ва эрта чиришини олдини олиш ва уларни даволаш учун мактаб таълимининг турли босқичларида бўлган болаларнинг оғиз бўшлиғини текшириб туриши лозим. Шунингдек, Халифалик давлати аввало Исломнинг тегишли аҳкомларини ўргатиш орқали, сўнгра одамларга оғиз бўшлиғи ва тиш саломатлигининг аҳамияти ва уни қандай сақлаш кераклиги хақида маълумотлар беришга қаратилган оммавий ахборот компаниялари орқали оғиз бўшлиғи гигенаси ва тиш парваришининг аҳамиятини ўргатишга эътибор қаратиши лозим. Тишларни парчаланишдан ҳимоя қилиш ва уларнинг касалланиш даражасини пасайтириш сиёсати қўллаши лозим.(давоми бор).
