بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Россия-Хитой ҳарбий машғулотлари: мақсад ва тўсиқлар!!
Устоз Ҳамд Тобиб
Россиянинг «РИА Новости» ахборот агентилигининг 2022 йил 20 декабрда Хитой мудофаа вазирлигига таянган ҳолда қилган хабарига кўра, «Россия-Хитой денгиз ҳамкорлиги машғулотлари ҳар икки давлатнинг денгиз хавфсизлиги таҳдидларига биргаликда жавоб қайтаришда қатъий эканликларини кўрсатади». Хитой мудофаа вазирлиги ўзининг интернетдаги саҳифасида эълон қилинган баёнотида қуйидагича қўшимча қилади: «Ушбу машғулотлар денгиз хавфсизлиги таҳдидларига биргаликда жавоб қайтаришни кучайтириш, халқаро ва минтақавий даражада тинчлик ва барқарорликни сақлаш бўйича икки томоннинг қатъияти ва қобилиятини намойиш қилишга қаратилган. Шунингдек, янги даврда Россия ва Хитой ўртасидаги стратегик ҳамкорлик ва шерикликни чуқурлаштириш ва мустаҳкамлашга ҳам қаратилган». Ўз навбатида, Россия мудофаа вазирлиги бундай деди: «Машғулотлар Шарқий Хитой денгизи сувларида бўлиб ўтади. Бундан асосий мақсад, Россия-Хитой ўртасидаги денгиз флоти ҳамкорлигини ривожлантириш, Осиё-Тинч океани минтақасида тинчлик ва барқарорликни сақлашдан иборат». АҚШнинг Ассошиэйтед Пресс агентлиги 2022 йил 21 декабрда бундай деди: «Ушбу ҳарбий манёврлар биринчи марта ўтказилиши. Чунки унда Хитой биргина рус манёврида иштирок этиш учун ўз армиясининг 3та бўлинмасидан қўшин юбормоқда. Бу Хитой ва Россия ўртасидаги ўзаро ишончнинг кенглиги ва чуқурлигининг намойиши сифатида тасвирланмоқда».
Хўш, ушбу қўшма ҳарбий машқлардан мақсад нима? АҚШга ва унинг Хитой билан қўшни давлатларга яқин ҳудудларда ёки Жанубий Хитой денгизида ва Тинч океанида жойлашган ҳарбий иттифоқчиларига бу икки давлат нима демоқчи бўляпти? Ушбу ҳамкорлик қай даражада шаклланиши, олдинга силжиши ва давом этиши мумкин?
Бу саволларга жавоб беришдан олдин шуни таъкидламоқчимизки, Америка Хитойни ҳарбий ва иқтисодий жиҳатдан ўраб олишга, унинг атрофида коалициялар қуришга қарор қилган бўлиб, бу билан бир неча сиёсий ва ҳарбий мақсадларни кўзлаган. Жумладан:
Биринчи: Хитойни тор доирада ушлаб туриш. Токи, у ўз юрти ичкарисида қолиб, АҚШ билан рақобатлашадиган сиёсий ва иқтисодий фаолиятларда ташқарига чиқмасин. Чунки Хитой АҚШдан кейин дунёда иккинчи иқтисодий давлат бўлиб, Америка учун халқаро нуфузли рақобатчига айланиши мумкин.
Иккинчи: Хитойни минтақавий муаммолари билан банд қилиш. Токи, у бошқа масалалар ҳақида фикрлашга ўта олмасин. Масалан, долларга қарамликдан қутулиш, Америка билан қуролланиш пойгаси ёки устун электротехника пойгаси борасида рақобатлашиш, хусусан, ҳарбий соҳада алоқа қурилмалари ва мобил қурилмалар, электрон чиплар, электрон улагичлар ҳақида ўйлай олмасин.
Учинчи: Иқтисодий ва сиёсий қарамликдан қутулишни ўйлаши мумкин бўлган давлатларни, айниқса, Европа Иттифоқи давлатлари ва Россияни террорчига чиқариш.
Ушбу мақсадларни амалга ошириш учун Америка Хитой ва Россияга қарши қиладиган ҳаракатларга келсак, улар кўп ва янги-янги бўлиб, асосийларини келтириб ўтамиз:
1 – Ҳарбий коалиция тузиш. Америка Хитой атрофидаги ёки яқинидаги ҳудудларда ўзига коалициялар тузишга ҳаракат қилди ва ҳамон ҳаракат қилмоқда. Масалан, АҚШ-Британия-Австралия дохил «AUKUS» учлик коалицияси ҳамда АҚШ-Австралия-Япония-Ҳиндистон дохил «QUAD» тўртлик коалицияси каби.
2 – Хитойни Россиядан ва у билан стратегик ҳамкорлик қилишдан узоқлаштириш. АҚШ президентининг миллий хавфсизлик масалалари бўйича маслаҳатчиси Жейк Салливан 2022 йил 29 февралда «Хитой ёки бошқа давлатларнинг Россияга жон томир бўлиш ёки унга Ғарб санкцияларидан қутулишида ёрдам бериш Хитой учун оғир оқибатларга сабаб бўлади», дея огоҳликка чақирди.
3 – Хитойга атрофида, хусусан, Тайван масаласида фитна чиқариш ва унинг сиёсий ва ҳарбий жиҳатдан муаммога киритиш. Америка 1971 йилда Тайванни БМТ қонунлари бўйча Хитойнинг ягона ажралмас қисми, деб тан олганига қарамай, уни мустақилликка гижгижламоқда. Дарҳақиқат, 2022 йил 2 августда Америка ўзининг вакиллар палатаси спикери Ненси Пелосининг Тайван сафарини уюштирди. Бу эса, Хитойга ва унинг Тайванга бўлган сиёсатига қарши юриш, демакдир. Сўнгги вақтларда, шунингдек, Америка Тайванга ўн миллиард долларлик ёрдам билан қўллаб-қувватлади. Унга кўра, 2022 йил 9 декабрда АҚШ вакиллар палатаси тасдиқлаган қонун лойиҳасида Тайванга 10 миллиард долларлик ҳарбий ёрдам ва қурол-яроғ етказиб берилгани айтилган.
4 – Хитойни ўз атрофидан ўраб олиш сиёсати доирасида Японияни қайта қуроллантиришга ҳаракат қилиш. АҚШ мудофаа вазирлигининг Осиё ва Тинч океани хавфсизлиги масаласи бўйича собиқ маслаҳатчиси Брайана Хардинг бундай баёнот берган: «Япониянинг янги ҳарбий доктринаси унинг сиёсатларида аниқ ва сезиларли ўзгаришларни англатмоқда. У Вашингтон томонидан олқишланадиган ишдир. Хусусан, Хитой ўзининг ядровий дастурини ривожлантираётган ва ядровий каллакларини кўпайтираётган бир пайтда, бу Тинч ва Ҳинд океанлари минтақаси мудофааси учун салмоқли қадам ҳисобланади».
5 – Агар Хитой ҳарбий куч билан Тайванни аннексия қилса ёки уни денгиз блокадасига олса, унга уруш қилиш ва қарама-қаршилик кўрсатиш билан таҳдид қилиш. Дарҳақиқат, 2022 йил 23 июнда АҚШ президенти Жо Байден Токиони Хитойни огоҳлантиришга ундади. Яъни Токио – агар Хитой Тайванга ҳужум қилса, Япония ушбу суверен оролни ҳарбий томонлама мудофаа қилади, деди. Кейин Байден «Хитойнинг олов билан ўйнашаётгани»ни таъкидлади.
6 – Ташқи тижорат масалаларида, яъни АҚШга ва Европа Иттифоқи давлатларига қилаётган экспортлари мавзусида Хитойга таҳдид қилиб, турли тўсиқлар жорий қилиш, божхона қийматини ошириш. Шунингдек, худди Россияга Украина уруши сабабли қўллагани каби, иқтисодий санкциялар қўллаш билан қўрқитиш. Нью-Йорк Таймс газетасининг 2022 йил 9 март куни сонидаги хабарга кўра, АҚШ савдо вазираси Жина Раймондо Хитой компанияларини агар Россияга электрон коннекторларни экспорт қилишда давом этса, уларга санкциялар киритиш ва ҳаётий таъминотлардан маҳрум этиш билан огоҳлантирди.
Хўш, Хитой АҚШнинг ушбу сиёсат ва қасддан қилинган душманона ҳаракатларига бўйсундими? АҚШнинг блокадасидан қутулиш ва уни иқтисодий ва ҳарбий жиҳатдан қамал қилиш учун қандай қарши ҳаракатлар қилиш мумкин? Хитой АҚШнинг бундай сиёсатларидан қутула оладими?
Аслида, Хитой бу сиёсатларга бўйсунгани йўқ. Гарчи, бу сиёсатларнинг кўлами, кучи ва доираси, ҳатто Хитойнинг ичкарисида ҳам, ўзининг денгизида ҳам кундан-кунга ортса-да, бунга бўйсунмади. Бу сиёсатлардан қутулиш учун бир неча сиёсий ҳаракатларни қилди. Жумладан:
1 – Тайванга халқаро ва регионал жиҳатдан аралашиш мавзусини рад этиш ва Американи Тайван билан боғлиқ халқаро қонун матнига амал қилишга чақириш. Хитой ташқи ишлар вазири 2021 йил 20 октябрда Римдаги G20 саммитида бундай деди: «Халқаро қонунга кўра, Тайван Хитойнинг бир қисмидир, бундан бошқа нарса эмас… Тайван масаласида қасддан шахсий таклифларини тиқиштирган давлатлар бунинг бадалини оғир тўлайдилар».
2 – Хитой атрофидаги ҳудудларда АҚШнинг ҳарбий манёврларига қарама-қарши ўз манёврларини ўтказиш. Хитой армияси матбуот котибининг 2022 йил 25 декабрдаги матбуот баёнотида бундай дейилди: «Xитой армияси АҚШ ва Тайюэйнинг «провокация»ларига жавобан Тайван атрофидаги денгиз ва ҳаво бўшлиқларига зарбалар йўллаш мақсадида жанговар манёврлар ўтказди».
3 – Хорижда янги уфқларни очиш. Бунга Хитойнинг Форс кўрфази давлатлари ва Саудия билан савдо шартномаларини имзолагани мисол бўлади. Масалан, 2022 йил 9 декабрда имзолаган шартномалар каби.
4 – Электрон рақобат мавзусини илгари суриш ва АҚШ истаклари олдида тўхтаб қолмаслик. Хитой президенти Си Цзиньпин 2022 йил 30 октябрда коммунистик партиянинг миллий сессиясида қилган мурожаатида «Хитойнинг асосий технологик воситалар жангида ғалаба қозонишга қарор қилган»ини таъкидлади. Шунингдек, технология соҳасидa ва aвтоматлаштириш, микрочиплар, ўзини ўзи бошқарувчи автомобиллар соҳасида инновацияларга ва мустақил таъминотга эришиш муҳим эканига алоҳида урғу берди.
5 – Қуролланишни ва ҳарбий харажатларни кучайтириш. Дарҳақиқат, Хитой молия вазирлиги 2022 йил учун ҳарбий бюджетни 7.1 фоизга оширишни эълон қилди. Бу Хитойнинг мудофаа бюджети бўйича АҚШдан кейин дунёда иккинчи ўринни эгаллаганини (2022 йил учун 740 миллиард долларга етганини) англатади.
6 – Шимолий Кореяни Жанубий Корея ва Япония каби Хитойга душман бўлган таҳдидларда билвосита қўллаб-қувватлаш. Корея марказий ахборот агентлиги 2022 йил 16 октябрда бундай хабар тарқатди: «Хитой президенти Си Цзиньпин Шимолий Корея раҳбари Ким Чен Инга мактуб йўллаб, Пекин билан Пхеньян ўртасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлашга урғу берди».
7 – Россия билан, хусусан газ, нефть ва озиқ-овқат маҳсулотлари даромадлари бўйича иқтисодий ҳамкорлик ишларини кенгайтириш. «Al Eqtisadiah» газетасининг 2022 йил 30 декабрдаги сонида Хитой билан Россия президентлари ўртасидаги мулоқот ҳақида бундай дейилган: «Икки раҳбар Ғарбнинг Москвага киритган санкциялари оқибатларига қарши иқтисодий ҳамкорликни кенгайтиришга қарор қилдилар. Шунингдек, Ғарбнинг ноқонуний санкциялари сабабли глобаллашган иқтисодий мураккаб вазиятни ҳисобга олган ҳолда, энергетика, молия, саноат, транспорт ва бошқа соҳаларда ҳамкорликни мустаҳкамлашга келишиб олдилар».
Бу тўқнашув икки халқаро гигант давлат ўртасида давом этиб, унинг ёвузликлари бутун дунё давлатларига сачрайди. Ва ниҳоят, бу кураш бошқа бир қирғоққа ва маълум билан сиёсатга лангар ташлайди. Яъни ё икки давлатнинг бири иккинчисидан ғолиб келади ёки худди 1961 йил совуқ уруш пайтида АҚШ билан Совет Иттифоқи ўртасида бўлгани каби келишув сиёсати жорий қилинади.
Буларнинг барчаси бизни нурафшон ҳақиқатга етакламоқда. У ҳам бўлса, бутун инсониятни адолат, хавфсизлик ва фаровонликка элтувчи ягона тузум – Ислом тузумидир деган ҳақиқатдир. Бу эса, Ислом Умматини ушбу буюк раббоний тузумни татбиқ этишга шошилишга ундайди. Токи, Уммат ўзини ҳам, инсониятни ҳам капитализм ёвузлиги ва зулматидан қутқарсин.
Роя газетасининг 2022 йил 11 январ чоршанба кунги 425-сонидан
