Капитализм мабдаси «ямоқ» мабдадир
Капиталистик тузум инсон ақлининг маҳсули бўлганлиги сабабли инсонлар ҳаётини фарвонликка олиб чиқишдан ожиздир. Бу тузум намоёндалари ҳар қанча уринмасин, унинг ожизлиги тобора ортиб боряпти. Капиталистлар чигаллашган муаммоларни ҳал қилишдаги капитализмнинг муваффақиятсизлигини яшириш мақсадида “мавжуд вазиятни ислоҳ қилиш”, каби сохта иборалар билан капитализм табиати умуман қабул қилмайдиган ҳолатларни жорий қилишга, яъни капитализмга ямоқ солишга одатланишган.
Масалан, ўз ширкатларида одамларни ишлатаётган капиталист, капитализмдаги иқтисодий эркинликдан келиб чиққан ҳолда ишчига ўзи хоҳлаган иш ҳақини беришга ва ўзи хоҳлаган иш соатларини белгилашга тўла ҳақли ҳисобланади. Истаса, рози қилган ҳолда, бир тийин бермай ишлатишга ҳам ҳаққи бор. Аммо бу бора-бора ишчиларнинг норозилигига сабаб бўлиши, натижада ишчилар қўзғалиб тартибсизликлар келтириб чиқариши табиий. Бу ҳолат Америка тарихида очиқ кўринди. Ишчиларга кунлик озуқасига етиб-етмаган маблағ бериб ишлатган капиталистлар ва ишчилар ўртасида юзага келган низо ўн йилга яқин давом этди. Натижада бу ишга давлат аралашиб, ишчиларнинг иш саотлари ва энг паст иш ҳаққини белгилаб қўйишга мажбур бўлди. Аслида бу капитализмдаги иқтисодий эркинлик тамойилини очиқ поймол қилиш ҳисобланарди. Чунки капиталистик низом бозор иқтисоди, яъни эркин иқтисодга таянади. Иқтисод масаласига давлатнинг аралашуви бутунлай рад этилади. Шундай бўлишига қарамай, капитализм намоёндалари “мавжуд вазиятни ислоҳ қилиш” баҳонасида капитализм мабдасига ямоқ солишди.
Яна бир мисол, капитализмда маҳсулот ишлаб чиқаришга ундаш ва уни тақсимлашни тартибга солишнинг ягона қуроли нархдир. Аммо капиталистик давлатларда кундалик заруратларини ҳам қўлга киритишга етарли пулга эга бўлмаган одамлар сонининг ортиб бориши капитализм келажагига хавф сола бошлади. Натижада бунга қарши “ижтимоий таъминот муассасалари”, “ижтимоий ишлар ташкилотлари”, “хайрия жамиятлари” каби муассасалар тузилиб, капитализмга яна ямоқ солинди.
Бугунга келиб капитализм намоёндалари коронавирус пандемиясидан ҳам айни мақсадда фойдаланиш пайига тушиб қолишди. Гўёки Капитализм мабдасинннг кризисга учрашида коронавирус айбдор. Ваҳолангки, бу вирус чиқмай туриб ҳам, Америкада ва бошқа жойларда қанча-қанча ширкатлар банкрот эълон қилди. Ҳатто буюк давлатлар каронавирусдан аввал ҳам катта миқдорда қарздор эди, бюджетларида улкан камомадлар мавжуд эди. Аммо улар Инсонлар орасида “муаммолар гирдобига кириб қолишимизга коронавирус сабабчи бўлди, у иқтисодимизни оғир аҳволга солди. Инсонлар уйларидан чиқа олмай қолганлиги учун ишлаб чиқариш, туризм, саноат тўхтаб қолди, самолётлар учишдан тўхтади, шу сабабли иқтисодга зарба етди. Натижада иқтисод жар ёқасига келиб қолди” деган тушунча пайдо қилмоқчи бўлишмоқда. Яъни капитализмни табиатидан келиб чиқаётган инқирозларга верусни сабабчи қилиб кўрсатишга уринишмоқда.
Аммо ҳақиқат шуки, Америкада ҳам Европада ҳам молиявий иқтисод аслида қулаб бораётган эди. Фақат коронавирус бу фасод мабдани янада ҳолдан тойдирди. Бундай бир пайтда коронавирус капиталистларга тайёр баҳона бўлди. Шунинг учун телевизион дастурларда коронавирус ҳақида ўтказилган суҳбатларда иқтисоднинг оғир аҳволга тушиб қолганлигига вирусни сабаб қилиб кўрсатишга уринмоқда.Юқорида айтилганидек, капитализм намоёндалари нсонларнинг норозиликлари ва капитализм тузумига қарши қўзғалишларини олдини олиш мақсадида мана шундай ҳолатлардан ямоқ сифатида фойдаланишади. Шундан келиб чиқиб капитализм мабдасини «ямоқ» мабда десак ҳеч муболаға бўлмайди.
Шуни ҳам таъкидлаш лозимки, Капитализм мабдаси ҳар қанча чириб битган бўлмасин, унинг ўрнини эгаллайдиган бирор бир мабда майдонга чиқмас экан, тўғрироғи майдонга олиб чиқилмас экан, Ғарб капитализмни ямаб-ямаб тик тутишга ҳаракат қилаверади. Оқибатда дунё разолат ботқоғига ботиб бораверади.
Бугунги кунда капитализм қаршисида турган ягона мабда Исломдир. Шундай экан, мусулмонлар ҳаёт майдонига уни олиб чиқишлари вожиб. Мусулмонлар ўз вазифасини адо этмас эканлар, капитализмнинг заволга юз тутиб, ҳаёт саҳнасидан йўқ бўлиб бораётганини эълон қилиши асло кутилмайди. Аксинча улар ямоқ низомларини яна «ямаш»га уринаверишади. Ислом Уммати, айниқса Уммат ичидаги қувват ва нуфуз аҳли шуни яхши билсинларки, динларига ёрдам бериш зиммаларидаги фарздир ва уни бир соат бўлса ҳам кечиктиришлари асло жоиз эмас.
Қиёмуддин Шариф
