Тил бириктирувчи раҳбарларнинг тез-тез учрашув ўтказиши режаларини амалга оширишлари олдида тўсиқлар кўплигини англатади
Устоз Мунир Носир. Ҳизб ут-Таҳрир – Сурия вилояти матбуот бўлими аъзоси
Туркия президенти билан Россия президенти Сурия масаласини ёки уларнинг тили билан айтганда, Сурия кризисини муҳокама қилиш учун шу йилнинг ўзида уч марта учрашди. Ўтган йили ҳам иккала раҳбар ўртасини жамлаган учрашувлар кўп бўлиб, улардан асосийси сентябрдаги Сочи келишуви бўлди ва унинг бандлари бу йил охирига қадар амалга оширилиши тахмин қилинган эди.
Бу учрашувларнинг такрор бўлишидан айни машъум келишувни татбиқ қилиш учун амалий механизмларни излаб топиш мақсад қилинди. Чунки шу пайтга қадар айни келишувни амалда жорий қилиш ҳаракатлари беҳуда кетди. Сабаби Суриядаги одамлар кўплаб оммавий тадбирлар билан келишувга қарши чиқдилар ва тадбирларда Туркия кузатув пунктларига ҳам, халқаро йўллар очилишига ҳам норозилик билдирдилар.
Уларнинг сўнгги келишуви 8 апрел кунги учрашувдаги муҳим келишув бўлди. Бу Россия патруль ҳаракатини «буфер зона»да ҳаракатланаётган Туркия патруль ҳаракати билан баробар ҳаракатлантириш келишувидир. Бу ҳақда араб тилида чиқадиган «Индепендент» газетаси ва бошқа ахборот агентликлари душанба куни Владимир Путиннинг «Россия билан Туркия Суриянинг Идлиб шаҳрида патруль ҳаракатларини ҳамкорликда ҳаракатлантирадиган бўлди», деган сўзини келтирди. Путин турк ҳамкасби Эрдоган билан Москвадаги сўзлашувлари ортидан «Биз бу қўшма патруль ҳаракатини энг камида икки томонлама ҳаракатлантирамиз», дея қўшимча қилди.
Баъзилар бу гапни айни қўшма патруль ҳаракатлари озод этилган ҳудудлар ичкарисида бўлар экан, бу яхши-ку, деб ўйлади. Бироқ бу гап патрулларни икки тарафлама ҳаракатлантирилишини ҳам англатади. Бундан эса, агар озод этилган ҳудудларда Россия патруль ҳаракатларига одамлар томонидан эътироз билдирилган тақдирда, Туркия патруллари ҳаракатига одамлар наздида қонунийлик тусини бериш кўзланган.
Патрулларни биргаликда ҳаракатлантиришадими ёки фақат бир томонлама алоҳида ҳаракатлантиришадими, фарқсиз, бу келишув тайёргарлик кўрилаётган ва режалаштирилаётган бир мақсадга қаратилган. У ҳам бўлса, бандлари «Женева-1»да Америка томонидан ишлаб чиқилган сиёсий жараённи амалга оширишдир. Бу ҳақда лаънати Путин, «Русиял Явм»да хабар қилинганидек, «террорчиларнинг асосий кучларини йўқ қилган эканмиз, энди, вазиятни ўзининг якуний барқарорлигига қайтариш масаласига эътибор қаратиш ҳамда Хавфсизлик Кенгаши чиқарган 2254 сонли қарор талаби билан сиёсий келишув жараёнига ўтиш жуда муҳимдир», деди.
Сентябрдаги Сочи келишуви матнида ўт очишни тўхтатиш таъкидланганига қарамай, қонхўр режим, у билан эронлик жангарилар, рус самолётлари ва рус базаларидаги замбаракларнинг барчаси бомбардимонларни тўхтатмади. Улар озод қилинган ҳудудларни, хусусан, халқаро йўллар атрофида жойлашган ва Сочи келишуви бандларидан бири сифатида очишга келишиб олинган ҳудудларни бомбардимон қилишяпти.
Сурия Инсон ҳуқуқларини кузатиш марказига кўра, у жорий апрелнинг ўн тўртинчи куни ярим тунда Россия-Туркия битимида қайд қилинган ҳудудларда кўплаб қонунбузарликларни кузатган. У ерларда ҳарбий самолётлар Ариҳанинг шимолий қисмидаги Маатрам қишлоғини тинимсиз нишонга олган. Айни марказ тўртта рус учоғи Идлибнинг жанубий қисмидаги Бисанқул қишлоғи билан Урум ал-Жавз шаҳарчасини тинимсиз айланиб ўн тўрт марта ҳаво ҳужуми содир этганини кузатган. Бунинг оқибатида оддий фуқаролар орасида қурбонлар бўлган, бир неча аҳоли уйлари ёнган. Шунингдек, Асад режими кучлари ҳам Лозиқиянинг шимолий шарқий қисмида жойлашган Курдлар тоғидаги Меҳвари Тардин районларини замбараклар билан ўққа тутган, оқибатда бир киши ҳалок бўлган. Шундай қилиб, Путин-Эрдоган келишувининг татбиқ қилиниши орқали ва Сурия Инсон ҳуқуқлари марказининг кузатувида шаҳид бўлганлар сони 587 нафарга етди.
Сурия майдонини обдан ўрганиб чиқиш натижасида шунга гувоҳ бўлдикки, Американинг сиёсий ечими билан қўғирчоқлари ўртасида очиқ бир уйғунлик мавжуд. Зеро, келишувдан Россиянинг Идлибни ҳарбий жиҳатдан назорат остига олишига йўл қўймай, сиёсий ечимга эришиш мақсад қилинган. Буни турк-рус раҳбарлари томонидан барча учрашувлари чоғида айтилган баёнотлар тасдиқлаб турибди. Гарчи келишувни ижро этиш услублари турли хил бўлса-да, бироқ томонлар келишувда аслида шу нарсага ҳаракат қилишяпти.
Дарҳақиқат, Туркия раҳбари келишув ижроси қийин кечаётганини тан олди ва рус раҳбари ҳам қўзғолончиларни террорчилар, дея ҳамкасбига қўшилди. «Бизнинг фаолиятимиз Идлибда ҳеч қандай натижа келтирмади, дейиш хато», деди Путин. Сўнг «У ерда террорчи жамоаларнинг борлиги сабабли, афсуски, ишларимиз осон кечмаяпти», дея қўшимча қилди. Эрдоган ҳам «Суриядаги кризисга якун ясашнинг ягона йўли сиёсий ечим эканлиги хусусида Россия билан фикрларимиз уйғун», деди.
Демак, қўзғолон ва унинг аҳлига панд беришни кутиб турган бу давлатлар, ҳар қанча қийинчиликка учрашларига қарамай, қаттиқ туриб, ўз фитна ва макрларини давом эттиришмоқда. Бу эса, Шом аҳли учун ҳақиқатни англашларига туртки бўлмоғи даркор. Ҳақиқат шуки, улар бу давлатлар режаларига қарши туриб, уларни барбод этишга ва музокара столларини бошларига ағдариб ташлашга қодирдирлар ҳамда «қўллаб-қувватловчи ва донор» давлатлар томонидан ўғирланган масалаларини қайтариб олиш қўлларидан келади. Бу давлатлар қўзғолон аҳлига қанчалар қаттиқ машаққат етказса, бу уларни ўз қўзғолонларининг ўзгармас-барқарор асосларини шунчалик маҳкам ушлаб, кенг қамровли исломий лойиҳа атрофида жипслашишларига ҳамда барча тил бириктирувчилар қаршисида ҳақ сўзни баралла айтишларига шунчалик туртки бўлмоғи даркор.
Туркия-Россия раҳбарларининг тез-тез учрашаётганини ҳамда Сочи келишувини ижро этиш учун режа ва услубларини ўзгартиришаётганини кузатиб бораётган киши шунга амин бўладики, демак, қўзғолон ҳамон мағрур туриб, тиз чўкишни истамаяпти. Гарчи бу давлатларнинг тикон симлари уларнинг ўзаро алоқа-муносабатларини узиб, йўлларини харсангтошлар билан тўсиб қўяётган бўлса ҳам, кўпчиликнинг қалбида қўзғолон руҳи сўнгани йўқ… Улар Шом қўзғолони малъунлар режаларини барбод қилишга, қўзғолонларининг бўғизланишини олдини олишга Аллоҳнинг изни ила, қодирдирлар. То режимни ағдариб, Аллоҳнинг ҳукмини ўрнатмагунларича собит туриб, қўзғолонни давом эттира оладилар. Бунинг учун фақат ва фақат Аллоҳнинг Ўзига илтижо қилмоқлари, Аллоҳдан бошқага боғланган барча арқонларни узиб ташлаш билан Унинг мустаҳкам арқонини маҳкам ушламоқлари, керак. Улар ўз сафларини бирлаштириб, очиқ исломий лойиҳа ва холис онгли етакчилик атрофига жипслашмоқлари, ушбу етакчилик кўрсатаётган мақсад сари сабот, очиқлик, аҳду паймон билан қадам ташламоқлари, Роббиларига ва Унинг Ўз мўмин бандаларига ваъда қилган нусратига бўлган имонларидан қувватланган қатъиятлари асосида ҳаракат қилмоқлари даркор.
Роя газетасининг 2019 йил 10 апрел чоршанба кунги 229-сонидан
