بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
Саволга жавоб
Саудия билан Қатар ўртасидаги кризиснинг асл моҳияти!
Савол:
Трамп 2017 йил 9 июн куни Оқ уйда руминиялик ҳамкасби билан берган матбуот конференциясида бундай деди: «Ҳамма терроризмни қўллаб-қувватлашни – бу қўллов молиявий бўладими ёки ҳарбий ва маънавий қўллов бўладими ҳеч бир фарқсиз – тўхтатишга иттифоқ қилди. Қатар давлати терроризмни жуда юқори даражада молиялаштириш бўйича, афсуски, узоқ тарихга эга. Саммитдан сўнг давлатлар бирлашишди. Биз Қатарга қарши курашиш масаласида суҳбатлашдик. Террорчиларни молиялаштиришга чек қўйиш бизнинг бурчимиз. Мен Америка ташқи ишлар вазири билан, шунингдек, Америка армияси генераллари билан Қатарни терроризмни молиялаштиришни бас қилишга чақиришга қарор қилдим». (Явмус Сабиъ, 2017 йил 9 июн).
Бу нарса Саудия билан Қатар ўртасидаги кризисни қўзғовчиси Трамп эканини англатадими? Агар шундай бўлса, Трамп Американинг энг катта ҳарбий базаси Қатарда жойлашганини била туриб нега бундай қиляпти? Кейин, ахборот воситалари Саудия билан Қатар ўртасидаги сиёсий ихтилофга Қатарнинг Эрон, Ихвон ва Ҳамасга нисбатан позициясини сабаб қилиб кўрсатишган эди. Трамп баёноти билан уларнинг бундай хабар тарқатишини қандай тушунамиз? Умуман, бу кризис қаерга қараб кетмоқда? Охир бориб, Қатарни Форс Кўрфази гуруҳидан чиқариб юборишга олиб бориши мумкинми? Раҳмат сизга!
Жавоб:
Биринчидан: Ҳа, юз берган бу кризисни келтириб чиқарган Америкадир. Бошқача айтганда, Америка президенти Трамп бу кризисни қўзғамоқда. Лекин мен бунинг тафсилотига киришишдан олдин, саволнинг охирида келган масаладан сўз бошламоқчиман. Дарҳақиқат, баъзилар Кўрфаз-Қатар кризисига – ахборот воситаларида қайта-қайта хабар қилиниб, тарғиб этилаётганидек – Қатарнинг Ихвонул Муслиминни қўллаб-қувватлаши ёки унинг Эрон билан стратегик иттифоқи сабаб, деб ҳисобламоқда. Яна баъзиларга кўра, кризиснинг асл сабаби, Ҳамд оиласи билан Зойид оиласи ўртасидаги қадимдан мавжуд ихтилофларга бориб тақалади, Амирликлар давлати ташкил топган етмишинчи йилларда бошланган бу ихтилоф сабабли Саудия Қатарга ҳужум қилиш учун ўз иттифоқчиси Амирликлар билан бирга ҳаракат қилишга ўтган… Шунингдек, айрим сиёсий шарҳловчилар Қатар билан алоқани узиш кризиси «Исроил» билан боғлиқ эканини айтишмоқда. Масалан, Жейк Новак «CNBC»да бундай деди: «Зоҳирдан қараганда – Саудия билан Қатар ўртасидаги кураш Эрон сабаблидир. Чунки саудияликлар Эроннинг Ўрта Шарқдаги нуфузига чек қўйишда восвос бўлиб қолишган, деган гап тўғридек кўринади. Бироқ масалага сал чуқурроқ қарайдиган бўлсак, маълум вақт қатарликларнинг нишонга олиниши сабаби бошқа давлат билан, «Исроил» билан боғлиқ экани аён бўлади». (Арабий 21, 2017 йил 7 июн).
Бироқ фикрлаб, содир бўлган воқеа-ҳодисаларга диққат билан назар ташланса, бу ишларнинг воқеага алоқаси йўқ экани маълум бўлади. Чунки улар яқинда бошлангани йўқ, балки Қатар анчадан буён бу ишларни қилиб келади, бу нарса бугун янгилик бўлгани йўқ. Қатарнинг Эрон билан яқин муносабатлари ҳаммага маълум, Ҳамас билан алоқаси ҳам машҳур. Қатар билан Фаластин босқинчиси яҳудийлар давлати ўртасидаги, кейин, бу давлатлар билан Саудия ва Амирликлар ўртасидаги маносабатлар ҳам, ҳатто қабилавий муносабатлар ҳам юз берган ҳодисага мутлақо таъсир қилмайди… Чунки бу ишларнинг барчаси кризисдан олдин ҳам бор эди, кризисдан кейин ҳам ҳануз давом этмоқда. Демак, булар асл сабаб эмас.
Иккинчидан: Ҳақиқий сабабга келсак, бошланишда айтганимдек, у Америка, яъни Трампдир. Буни яхшироқ англаш учун қуйидагиларни баён қиламиз:
1 – Қатар ушбу асрнинг бошидан бери инглизларнинг минтақадаги сиёсатлари тайёрланадиган асосий корхонага айланган. Шу боис Ал-Жазира фазовий канали Америка сиёсатини бузиш ва минтақадаги малайларини танқид қилишда қўлланувчи бош ахборот минбари бўлиб келди. Бунга бошқа омил ҳам қўшилди: сиёсий маблағ. Бу маблағ турли сиёсий кучларни жалб қиладиган магнит вазифасини ўтади. Қатар шу икки қуроли билан, хусусан, Фаластин, Миср, Ливия, Тунис ва бошқа юртлардаги «мўътадил», дея кўрилаётган исломий ҳаракатлар даражасида катта ютуқларни қўлга киритди. Қатар пойтахти Давҳа айни ҳаракатлар етакчилари учун бошпанага айланди, режалар тузиш ва Америка билан унинг малайлари сиёсатларини бузиш маркази бўлиб қолди… Асли ўзларини Америка билан бирга қилиб кўрсатиш, сўнг уни оёғидан чалиш инглизлар одатидир. Қатар эса, бу инглизча ўйинни қойиллатиб ўйнаб, 1991 йилдан бери Американинг марказий қўмондонлигига қарашли қароргоҳ ҳисобланган «Адид» базасига мезбонлик қилиб келмоқда. Бу база стратегик ҳаво базаси бўлгани боис, Аммерика самолётлари ўша ердан парвоз қилиб, Ироқ, Афғонистон, Сурия ва Яман каби юртлардаги мусулмонларни қирғин қилмоқда, вайрон этмоқда. Мана шундай бир пайтда, бир томондан Британия Қатарда ўзининг сиёсий корхонасини ишга туширди. Бу ҳолат жорий асрнинг бошида тўла кўзга кўрина бошлади. Сўнг, Британия хизматкори бўлган Қатарнинг роли режалаштирилгандек силлиққина давом этди. Америка бундан безовта бўла бошлади. Унинг безовталиги шу даражага етдики, ҳатто Жорж Буш – «DW» хабарига кўра – Ал-Жазира каналини бомбардимон қилиш тўғрисида ўйлай бошлади. «DW» 2005 йил 22 ноябрда бу ҳақда бундай хабар тарқатди: «Британияда чиқадиган «Дейли Миррор» газетаси Британ ҳукумати департаментининг «ғоят махфий» нотасига таянган ҳолда, Америка президенти Жорж Бушнинг 2004 йилда Қатардаги Ал-Жазира телеканалини бомбардимон қилиш ҳақида фикр юритганини ёзади». («DW» 2005 йил 22 ноябр). Форс Кўрфазидаги позиция Саудияда ҳокимиятга Салмон келгунга қадар шундай давом этди. Ниҳоят, Саудия Америка билан бирга бўлгач, Обама маъмурияти ўз малайи Салмонга минтақада муҳим бир ролни топширишга қарор қилди. Бу бир жиҳатдан, Қатар ролига муқобил ва ундан баланд келувчи рол бўлса, бошқа жиҳатдан, Американинг янги режасига ҳамоҳанг рол эди. Ана шундан сўнг Америка малайларининг роли кучайиб, Саудия билан Қатар ўртасидаги зиддият Қатарнинг бутун ролларига таҳдид соладиган даражага етди. Шу йил бошида Америка тепасига янги раҳбар Дональд Трамп келгач эса, Америка сиёсати кўплаб халқаро масалаларда, шу жумладан, Қатар масаласида янада кескинлашди, аввалгидан кўра сурбетларча тус олди.
2 – Трамп 2017 йил 20-21 майда Риёзга сафар қилиб, ёнига Салмонни ва атрофига эллик нафар давлат раҳбарларини тўплаб, Қатарнинг терроризмни қўллаб-қувватлаётганига ишора қилди. Ана шунда Қатар Британиядан озуқаланган ҳолда шуни тушуниб етдики, Америка минтақада Саудия ролини юқори даражага олиб чиқиш ҳамда Қатар ролини, кейин инглизлар ролини эса заифлаштиришда жиддий қадамлар ташлай бошлади. Кейин Қатар амирининг Риёздан қайтишидан сўнг икки кун ўтиб, бунга раддия сифатида, машҳур Қатар баёноти янгради. Қатар ахборот агентликларида 2017 йил 23 май куни амир Тамим Оли Сонийнинг мана бу баёноти тарқалди: «Қатарнинг бундай адолатсиз ҳужумга дуч келиши Америка президентининг минтақага сафар қилиб, Қатарни терроризмга боғлаши билан бир вақтга тўғри келди… Биз терроризмни қўллаб-қувватлашда айбланаётганимизни қаттиқ қоралаймиз… Ҳеч кимнинг Ихвонул Муслиминни террористик жамоаларга қўшиб туриб, бизни террорчиликда айблашга ҳаққи йўқ… Миср, Амирликлар ва Баҳрайндан Қатарга қарши бўлган ўзларининг позицияларини қайта кўриб чиқишни талаб қиламиз. Американинг бугунги маъмурияти хатти-ҳаракатларига қарамай, Америка билан муносабатларимиз кучли ва мустаҳкамдир. Аминмизки, Америка президентининг хатолари ва ноқунуний ишлари масаласида адлия текширувлари кетаётган экан, мавжуд вазият асло бундай давом этмайди. Гарчи «Адид» базаси Қатар учун қўшни давлатлар ғаразларидан ҳимоя қўрғони ҳисобланса-да, бироқ у Американинг минтақадаги ҳарбий нуфузга эга бўлишдаги ягона имкониятидир. Қатар терроризм ва экстремизмдан мутлақо узоқ. У Фаластин халқи вакили бўлган Ҳамас билан «Исроил» ўртасида – томонлар билан узлуксиз алоқа туфайли – адолатли тинчликни рўёбга чиқаришни истайди. Қатар Америка билан ҳам, Эрон билан ҳам мустаҳкам муносабат ўрнатишга муваффақ бўлди. Бир вақтнинг ўзида Эроннинг регионал ва исломий вазнини – албатта буни инкор этиб бўлмайди – эътиборга олган ҳолда, у билан кескин муносабатда бўлиш донолик эмас…». Бу баёнотдан кўриниб турибдики, Қатар Трампни Қатарга қилинаётган ҳужумлар ҳамда Қатарни терроризм раҳнамоси ва уни қўллаб-қувватловчиси дея қилинган таъналар ортида турганликда айблади. Бу баёнот Трампнинг исломий оламдаги мавжуд режим вакиллари билан ўтказган саммити ортидан янгради. Трамп айни саммитда ўзини ушбу режимларни Америка мақсадлари сари етаклашга ва уларни Американинг мутеларига айлантиришга муваффақ бўлган қилиб кўрсатди. У айни саммитда ўтирган баъзи давлатлар терроризмни ҳомийлари, дея Қатарга ишора қилди. Шу боисдан Қатар баёноти Трампга қарши раддия сифатида янгради, уни иғво қилувчи ва унга қарши кетаётган терговлар сабабли тахтдан қулашига умид қилувчи баёнот бўлди.
3 – Саудиянинг Кўрфаздаги ҳамда исломий ва араб оламидаги рувайбизалардан иборат 55 нафар подшоҳу президентларни тўплаши минтақада Саудия етакчилигини кўрсатиш учун Америка тузган режага мувофиқ юришга унинг тайёр эканини кўрсатди. Бу Американинг ишоралари билан бўлди. Зеро, Америка нефт давлатлари хазиналарини ўз тасарруфи остига олмоқчи. Бунда, бир томондан, Эронни олабўжи қилиб кўрсатса, иккинчи томондан, Британиянинг Кўрфаз давлатлари ўртасидаги нуфузига зарба бериб, Саудияни етакчи давлатга айлантиради, қолган Кўрфаз давлатларини эса, унинг ортидан, яъни Америка сиёсати асосида юришга ундайди. Шунинг учун Саудия минтақадаги ўз етакчилигига мухолиф чиққанларга тоқат қилолмади. У кўзларини Қатарга тикиб, уни қаттиқ жазолайдиган бирор ҳодиса бўлишини кутиб турган эди. Шу боис, ўзига ҳамда Америкага қарши 2017 йил 23 майда Қатар ахборот агентликлари тарқатган Қатар баёнотига нисбатан кескин реакция билдирди. Қатарнинг узр сўрашига ҳам, ахборот сайтларимиз хакерлар ҳужумига учради, дея тушунтиришларига ҳам қарамади, Қатарнинг бундай «эртак»ларига ишонмади, уни ўзининг сиёсатига ва Американинг Салмонга чизиб берган ролига қарши чиқди, деб ҳисоблади. Ана шундан кейин ушбу кризис бошланди, Саудия ҳамма макрини тўплаб, Қатар билан алоқаларни узишни эълон қилди. Яъни Қатарни Саудиянинг Форс Кўрфази давлатларига бўлган етакчилиги доирасидан чиқди, дея сифатлаб унга қарши қаттиққўллик қилди. Саудиянинг Қатарга қарши қадамлари Трамп маъмуриятининг жиддий позициясига ҳамоҳанг равишда ғоят кескин бўлди ва бу ҳодиса Қатардан элчиларни олиб чиқиб кетишга оид 2014 йил 5 мартдаги ҳодисадан ҳам ошиб тушди, гўё Қатар қамал қилингандек бўлиб қолди. Таъсирини кучайтириш ҳамда америкача услуб, деган маънода, Саудиянинг бу хатти-ҳаракатлари зарба характерини олиб, ўз еридан қатарлик дипломатларни чиқиб кетишлари учун 48 соат муҳлат берди. Миср ҳам зарба беришда америкача услубни танлаб, Саудия билан параллел ҳаракат қилди, Қатар фуқаровий самолётларини олдиндан огоҳлантирмасдан орқасига қайтариб юборди, Мисрга киритмади. Қолган давлатлар ҳам Саудия билан ҳамфикр сифатида Қатарга қарши шундай йўл тутишди.
Қатарнинг ўзини бойкот қилиш билан боғлиқ бундай қарорларни кутмагани ва бунчалик зарба ейишни ўйламагани кўриниб турибди. Унинг ташқи ишлар вазири Муҳаммад ибн Абдурраҳмон Оли Соний 2017 йил 6 июнда Би-Би-Сига берган интервьюсида «Ўз юртига қарши кўрилган чоралар кутилмаганда юз берганини таъкидлаб, бўлиб ўтган бу ишлар минтақадаги уч давлат томонидан берилган жамоий санкция ҳамда Қатар ва унинг халқини қамал қилишга бўлган уриниш» эканини билдирди. Қатар Америка ва унинг Саудиядек малайларига қарши чиқишга ўзида журъат тополмайди. Бунинг учун албатта йирик давлат уни қўллаб, орқасида туриши, шунга гижгижлаши керак. Табиийки, бундай давлат Британия бўлиб, у Қатарни ҳам, унинг сиёсатини ҳам нафақат ошкора, ҳатто очиқдан-очиқ бошқариб турибди! Британиянинг мақсади, Американинг ишларини бузиш ва минтақадаги, хусусан, Форс Кўрфази минтақасидаги ҳукмронлигини мустаҳкамлаш режасини барбод қилишдир. Шунинг учун Қатардаги малайларига шундай қилишни буюрган эди. Реакция бу даражада қаттиқ бўлишини кутмаганди. Балки худди 2014 йилда элчиларни Қатардан чақириб олиш мавзуси каби, бошланиб яна ортиқча ғалвасиз тугайди, деб ўйлаганди. Хусусан, бугун Қатар ўзидаги Американинг улкан базаси билан истеҳком бўлиб турган экан, шундай деб ўйлаган эди. Шунинг учун 2017 йил 23 май куни Қатар ахборот агентлиги сайтида амир Тамим Оли Сонийнинг қуйидаги баёноти нашр қилинди (кейинчалик уни ўчириб юбориб, сайтига хакерлар кирганини иддио қилди): «Гарчи «Адид» базаси Қатар учун қўшни давлатлар ғаразларидан қўрғон ҳисобланса-да, бироқ у Американинг минтақадаги ҳарбий нуфузга эга бўлишдаги ягона имкониятидир». Яъни Қатар шу йўлга ишонди, мен Ал-Жазира канали орқали Америка ва унинг минтақадаги малайларининг ғашига тегиб, ишларини бузсам, у менга босим қилишни тўхтатади, деб ўйлади! Шунинг учун туширилган кескин зарбадан гангиб қолди.
4 – Шундай қилиб, демак, кризиснинг асл сабаби Трампнинг Салмонга чизиб берган ролидир. Бу рол Салмоннинг минтақа султонига айланиб, Америка сиёсатини ижро қилишдан ҳамда инглизларнинг бирорта ҳам малайига Америка ишларини бузишига ёки ғашига тегишига йўл қўймасликдан иборатдир. Чунки Американинг минтақадаги режаларини бузиб, инглизлар режаларини ижро этишдек Британия топширган ролни ижро этаётган давлат мана шу Қатардир. Шу боис Қатарга қарши вазиятнинг кескин тус олиши илгари учратилмаган даражада кучли бўлди. Чунки айни кризисда Салмонни ортида туриб, уни ҳимоя қилаётган Америкадир ва улар буни яширишмади, балки бўлиб ўтган ва давом этаётган воқеа-ҳодисалар ортида ўзларини бирма-бир фош этишди… Қуйидагилар шу воқеа-ҳодисалар жумласидан:
– 2017 йил 6 июнда «Арабийя нет» сайти Америка маъмуриятидаги катта масъуллардан бирининг «Рейтер» ахборот агентлигига «Қатарнинг аксар хатти-ҳаракатлари қўшни Кўрфаз давлатлари ва Қўшма Штатлар учун хавотирлидир», деган сўзларини чоп этди. Бу масъул душанба куни айни агентликка берган баёнотида Қўшма Штатларнинг Кўрфаз давлатлари орасида «доимий жанжал»ни кўришни истамаслигини айтди. Бу жанжал Қатарга исломчилар билан Эронни қўллаб-қувватлаш айблови қўйилиши ортидан у билан баъзи Кўрфаз ва араб давлатлари муносабатларни узганидан сўнг келиб чиқди. Шундай бўлса-да, бу масъул «Қатарнинг хатти-ҳаракатлари нафақат қўшни Кўрфаз давлатлари, балки Қўшма Штатлар учун ҳам шубҳасиз хавотирли» эканини билдирди. Сўнг «Биз уларни тўғри йўналишга солиб қўйишни истаймиз», дея қўшимча қилди».
– Би-Би-Си 2017 йил 6 июнда бундай хабар тарқатди: «Америка президенти Дональд Трамп ўзининг яқиндаги Форс Кўрфазига қилган сафари Қатар билан муносабатларни узиш қарорига таъсир қилганига ишора қилиб ўтди. Трампга кўра, у айни зиёрати чоғида Давҳанинг экстремистик идеологияга эга ҳаракатларни молиялаштираётганига оид маълумотларни олган. У ўзининг Твиттердаги шахсий саҳифасида «Ўрта Шарққа қилган яқиндаги сафарим чоғида экстремистик идеологияларнинг молиялаштирилиши давом этмаслиги кераклигини, айтдим. Шунда барча раҳбарлар Қатарга ишора қилди». Яна бундай ёзади: «Яхши, мен яқинда Саудияга қилган сафарим чоғида, қирол ва 50 нафар масъуллар билан учрашганим ўз самарасини беряпти, деб биламан. Улар экстремизмнинг молиялаштирилишига нисбатан кескин позицияни эгаллашларини айтишди. Ҳамма ишоралар Қатарга қаратилганди. Менимча, бу терроризм даҳшати тугашининг бошланиши бўлса керак».
– Кейин, Трампнинг 2017 йил 9 июндаги қуйидаги баёнотлари Саудия қилган ҳаракатларнинг кучайиши ортида Америка турганини фош этмоқда ва тасдиқламоқда:
«Америка президенти Дональд Трамп жума куни Қатар терроризмни молиялаштиришни дарҳол тўхтатмоғи лозим, деди. Саудия пойтахти Риёзда ўтказган саммити терроризм тугашининг бошланиши бўлиб қолишига умид қилишини билдирди. Трамп руминиялик ҳамкасби билан Оқ уйда берган матбуот конференциясида Қатар тарихдан терроризмни молиялаштирувчи давлат бўлиб келган, дея қўшимча қилди». (Арабий Скай-Ньюс, 2017 йил 9 июн).
«Ҳамма терроризмни қўллаб-қувватлашни – бу қўллов молиявий бўладими ёки ҳарбий ва маънавий қўллов бўладими ҳеч бир фарқсиз – тўхтатишга иттифоқ қилди. Қатар давлати терроризмни жуда юқори даражада молиялаштириш бўйича, афсуски, узоқ тарихга эга. Саммитдан сўнг давлатлар бирлашишди. Биз Қатарга қарши кураш хусусида суҳбатлашдик. Террористларни молиялаштиришга чек қўйиш бизнинг бурчимиздир. Мен Америка ташқи ишлар вазири билан, шунингдек, Америка армияси генераллари билан Қатарни терроризмни молиялаштиришни бас қилишга чақиришга қарор қилдим». (Явмус Сабиъ, 2017 йил 9 июн).
5 – Энди, «Қатар кризиси»нинг зўрайиши қай томонга қараб кетаётганига келсак, Қатар Саудия ва Миср дохил Америка малайларидан кутилмаган зарбаларни еди. Уларга Амирликлар билан Баҳрайн каби баъзи инглизлар малайлари ҳам эргашди. Табиийки, бу икки давлатга инглизча услубда рол бўлиб берилган эди. Бу бизнинг 2017 йил 9 апрелдаги савол-жавобда айтганимиздек тарздадир: «Бундан аён бўладики, Британия ўз малайлари ролини бир-бирига қарама-қарши бўлиб кўринадиган шаклда бўлиб беради. Бироқ бу роллар бир-бирига қарама-қарши бўлиб кўринса-да, кутилган натижаси инглизлар мақсадини рўёбга чиқаради. Британия ўз малайларининг барчасини бир томонга қўймайди. Айниқса бирор юртда неча карталари бўлса шу юртда малайларининг барчасини бир томонга қўймайди…». Юқорида айтганимиздек, Қатар вазият бу қадар зўрайиб, шиддатли тус олади, деб ўйламаганди. Саудиянинг хатти-ҳаракатлари ҳам зарба характерини олиб, ўз еридан қатарлик дипломатларни чиқиб кетишлари учун 48 соат муҳлат берди. Миср ҳам зарба беришда америкача услубни танлаб, Саудия билан параллел ҳаракат қилди, Қатар фуқаровий самолётларини олдиндан огоҳлантирмасдан орқасига қайтариб юборди, Мисрга киритмади. Қолган давлатлар ҳам Саудия билан ҳамфикр сифатида Қатарга қарши шундай йўл тутишди.
6 – Аммо бу Қатарни Кўрфаз гуруҳидан чиқаришга олиб бориши мумкинми, деган масалага келсак, агар иш «Сўнгги даво, куйдиришдан ўзга чора йўқ» бобигача етиб борса, Қатар айни гуруҳдан чиқарилади. Бироқ кучлироқ эҳтимол шуки, даволаш имконияти ҳали ҳам мавжуд. Чунки Америка ва Британия дохил халқаро кучлар, иккаласи ҳам Қатарнинг Кўрфаз гуруҳида қолишидан манфаатдор, фақат иккаласи кўзлаган мақсад бошқа-бошқа, холос. Америка эса, юқорида айтганимиздек, Қатарнинг Саудия соясида қолишини истайди. Яъни турли мулоҳазалар билан бузиш ва ғашига тегиш ишларига қўл урмаган ҳолда, Америка манфаатларига хизмат қилишини, у ердаги ҳарбий базаси ҳеч қандай тазйиқсиз барқарор қолишини истайди. У Қатар ортида Британия турганини тушуниб турибди. Агар Қатар гуруҳдан чиқадиган бўлса, Британия ўзининг турли ифлос услубларини ишга солиб, база масаласида муаммолар туғириши мумкин… Шу билан бирга, Америка Қатарнинг унинг режаларини бажаришини, Саудия ортидан эргашишини, бир вақтнинг ўзида, Кўрфаз гуруҳида қолишини ҳам истайди. Британия эса, у ҳам ўз навбатида, Қатарни Кўрфаз гуруҳида қолишини хоҳлайди. Чунки Қатар айни гуруҳ ичида бўлса, Британия режаларини парда ортида туриб, инглизлар услуби бўйича бажариш қўлидан келади. Инглизлар услуби бўлса, кишининг олд томонидан унга дўстлик изҳор қилиш, ортидан эса пичоқ уришдан иборат. Шу боис, ҳозиргина айтиб ўтганимиздек, Қатар билан гуруҳга аъзо давлатлар ўртасида алоқа узилмаслигининг эҳтимоли кўпроқ. Бироқ қачон иш «Сўнгги даво, куйдиришдан ўзга чора йўқ» бобигача етиб борса, алоқа узилиши мумкин. Энг камида, яқин келажакда, кризиснинг сўнгги давони қўллашлиги эҳтимолдан узоқдир ва бунинг қуйидаги сабаблари бор:
а) Трампнинг юқорида айтилган 2017 йил 9 июндаги баёноти Қатарга ўртача ечимга рози бўлишдан ўзга чора қолдирмади. Чунки унда Трамп бундай деган: «Қатар давлати терроризмни жуда юқори даражада молиялаштириш бўйича, афсуски, узоқ тарихга эга. Саммитдан сўнг давлатлар бирлашишди. Биз Қатарга қарши курашиш масаласида суҳбатлашдик. Террористларни молиялаштиришга чек қўйиш бизнинг бурчимиздир. Мен Америка ташқи ишлар вазири билан, шунингдек, Америка армияси генераллари билан Қатарни терроризмни молиялаштиришни бас қилишга чақиришга қарор қилдим». Маълумки, Қатар ўз сиёсатини ўзи белгиламайди, қандай сиёсат олиб бориш кераклигини унга Британия белгилаб беради. Британия ўзининг ҳозирги сиёсати бўйича, Америкага қарши очиқ-дангал иш олиб боролмайди, чунки шундоқ ҳам у Европа Иттифоқидан чиқиш босқичида турибди, шу жиҳатдан, зоҳирда бўлса ҳам Америкага яқинлашишга уринади.
б) Трампнинг ақлияти савдогар ақлиятидир. Шу боис масаланинг молиявий жиҳати унга таъсир қилмай қолмайди. Агар Қатар унинг ҳожатига яраша маблағни тўккудек бўлса, Трамп Салмонга ўртача ечимга рози бўлишни буюради! Халқаро сиёсатлар университети (World Policy Institute)даги америкалик тадқиқотчи Жонатан Кристол «Оқ уйда Дональд Трамп бор экан, Саудия, Амирликлар ва Баҳрайннинг Қатар билан муносабатларни бузиши кризисига барҳам берувчи асосий омил маблағдир», деди. «CNN» хабарида айтилишича, Кристол – Қатар Саудиянинг дипломатик ва иқтисодий босимларини енгиб ўтиши учун, албатта, масалага Американинг саудиялик иттифоқчилари билан маблағ востасида аралашиши шарт, эканини таъкидлади». (Арабий 21, 2017 йил 6 июн).
Яъни, кўпроқ тахмин шуки, ечим Қатарнинг ё маблағ билан ёки итоат қилиши билан амалга ошади! Тахмин деяётганимиз боиси шундаки, Қатар Британиясиз ўз сиёсатини ўзи бошқармайди. Қачон Британия ўзининг манфаати Қатарнинг гуруҳдан чиқишини талаб қилади, деб ҳисобласа, Қатар ундан албатта чиқади, аксинча бўлса, унда қолади!!
7 – Хуллас калом, Американинг саудиялик ва мисрлик малайларидан ёки алоқани узиш масаласида шулар йўлидан кетаётган бошқа малайларидан яхшилик кутиб бўлмайди. Чунки улар юртларимизни ҳам, мусулмонларни ҳам Ислом ва унинг душманлари қўлига топширишмоқда, бунинг муқобилида, бугун, бугун бўлмаса эртага албатта синиб тушадиган ўз мансаб курсиларини ҳимоя қилишмоқда. Шунингдек, Қатардан ҳам яхшилик кутиб бўлмайди. Чунки у Британия ортидан ҳаллослаб, ўзининг «шер ниқобида курашувчи қуён» сифатини сақлаб қолишга уринмоқда. Мустамлакачи давлатдан мусулмонларга зарар етказувчи зараркунанда лойиҳаларни ўз зиммасига олмоқда. Самолётлари билан парвоз қилиб, Сурия, Ироқдаги мусулмонларни қатли ом қилиши ва уй-жойларини вайрон этиши учун ўзининг энг катта базасини Америкага бериб келмоқда… Яҳудийлар билан сулҳ тузиш масаласини зўрлаб тиқиштириб, ён бериш масаласида Фатҳга яқинлашиши учун Ҳамасни тиз чўктирди, ифлос маблағи билан Суриядаги баъзи ташкилотларга таъсир ўтказиб, уларни қонхўр режим билан музокара столига ўтқазди. Исломий йўналишга эга кишиларни алдаб, моли билан ҳамда иқома бериш билан йўлдан оздириб, охир оқибат, ўз исломий йўналиш ва фикрларидан воз кечувчи, ён берувчи кимсалар қилиб тарбия қилмоқда. Буларнинг брачасини Британия чизиб берган рол билан ўйнамоқда. Шунинг учун бирор киши «ёмон ва озроқ ёмон», деган нарсани ҳужжат қилиб, у ёки бу режимни ёқтириши, хоинликка яқинроқ бўлган гўлликдир. Чунки Уммат масалалари ёмон ва озроқ ёмон, деган ўлчовда ўлчанмайди, балки ҳақ ва ботил ўлчовида ўлчанади. Бас, Уммат фарзандлари Аллоҳ Субҳанаҳу, Росули ва мўминларга хоин бўлган бундай режимларга қарши чиқишлари ҳамда уларни тахтларидан ағдариш ва бизга Росулимиз башорат қилган давлатимизни барпо этиш учун холис фаолият қилаётганларга қўшилмоқлари зарур. Ушбу рошид Халифалик давлати уларнинг ишларини ўтирганларида ҳам, турганларида ҳам, юрганларида ҳам хотиржам тинч-омон ҳолларида ғамхўрлик билан бошқаради, ушбу давлат билан Ислом ва мусулмонлар куч-қудратли бўлади, куфр ва мустамлакачи кофирлар хор бўлади. Ана шунда Трамп ҳам, унинг думларию малайлари ҳам, барчаси жонларию юртлари билан ҳалокатга дучор бўлажаклар.
«Аллоҳ Ўз ишида ғолибдир лекин одамларнинг кўплари (буни) билмайдилар» [Юсуф 21]
16 рамазон 1438ҳ
11 июн 2017м
