Терактлардан ким манфаатдор?
Собиқ чекист, махсус хизматлар зобити Владимир Путин Россия президентилигига келишидан олдин мамлакатни қатор қўпорувчилик ҳаракатлари ларзага солди. Жумладан:
1999- йил сентябр. Доғистоннинг Буйнакск шаҳрида кучли портлаш содир бўлди. “Исломий террорчи”лар айбдор, деб топилди:
1999 – йил сентябр. Юқоридаги портлашдан кейин, орадан бир неча кун ўтиб, Москва шаҳрининг Гурянов кўчасида худди шундай кучли портлаш юзага келди. 106 киши ўлди, 690 киши яраланди:
1999 – йил сентябр. Орадан озгина вақт ўтиб, 13- сентябр эрта тонгда, Москванинг Каширский шоссе кўчасидаги 8 қаватлик аҳоли яшайдиган уй олдида 300 кг тротил эквивалентдаги кучли портлаш содир этилди. 124 киши халок бўлди, 7 киши яраланди:
1999 – йил 16- сентябр. Ростов вилоятининг Волгодонск шаҳари. Октябрск шоссесидаги 9 қаватлик уй биноси олдида бомбага тўлдирилган ГАЗ-53 юк машинаси портлади. Воқеа жойининг ўзида 18 киши ўлди, 1 киши касалхонада вафот этди, 89 киши турли даражада тан жароҳати олди…
Мазкур қўпорувчилик ҳаракатларини асосий ташкилотчиси бўлган Путин “жиноятларни” фош этишда жонбозлик кўрсатиши ортидан рейтинги мисли кўрилмаган даражада кўтарилди ва 2000 йили бўлиб ўтган президентлик сайловида ғалаба қозонди.
Путин ҳокимият тепасига келгач ҳам ўзининг эски одатидан воз кечмади ва ҳокимиятини мустаҳкамлашда синовдан ўтган услубини ишга солиб, аввалги портлашларда бўлгани каби кейинги терактларда ҳам мусулмонларни айбдор қилди.
2002 йил 23 октябр куни Москванинг мавзеидаги “Норд Ост” театр марказида “террорчилар” 800 томошабинни гаровга олишди. Орадан 4 кун ўтиб воқеа жойига келган президент Путин бинога ҳужум қилишга буюрди. Томошабинлар залига киритилган заҳарли газ натижасида 130 гаровдаги одамлар билан бирга “террорист”ларнинг ҳаммаси йўқ қилинди. “Террорчилар” кавказ миллатига мансуб мусулмон жангарилари бўлганлиги айтилди:
2004- йил 1- сентябр куни Бесландаги мактаб “террористлар” ҳужумига дучор бўлди. Воқеанинг 3-куни Путин бинога ҳужум уюштиришга буйруқ берди. Ҳужум натижасида бино ичидаги 334 киши, шу жумладан 186та ёш бола қурбон бўлди…
Юқоирдаги ходисаларнинг барчаси Путин муаммога дуч келганда халқнинг эътиборини буриш учун шундай фитналарга суянишига далолат қилиб турибди.
Путиннинг 12 йиллик бошқаруви даврида Россия иқтисоди абгор ҳолатга келди. Халқнинг яшаш даражаси кундан кунга ёмонлашиб, одамлар ўртасида норозилик пайдо бўла бошлади. 26 март куни Навальний бошчилигида ўтказилган коррупцияга қарши митингда асосан ёшлар иштирок этиши, 27 март куни “Платон” солиқ тизимига қарши катта юк машиналари хайдовлари ўтказган норозилик акцияси ва Михаил Ходорковский 30 март куни Путинга қарши “Надоел” (Жонга тегдинг) умумроссия акцияси ўтказишини эълон қилиши – акция 29 апрелда ўтказилиши режалаштирилди – бу ишларПутинни яна тезкор чоралар кўришга мажбур қилган кўринади. Шу сабабли ҳам Санкт-Петербургда шошлинч равишда қўпорувчилик амалиёти ўтказилишига тўғри келди.
Бу иш шу қадар тез амалга оширилдики, ҳатто расмий ҳукумат қандай баёнот беришни ҳам билмай қолди. Аввалига Россия Бош прокуратураси бу ишни теракт деб атаган бўлса, кейинчалик Россия Бош прокуратурасининг вакили Александр Куренной Санкт-Петербургдаги портлашни теракт сифатида баҳолашга шошилмаслик кераклигини маълум қилди.
Россия ОАВ эса бирин кетин терактни амалга оширишда гумонланган шахслар суратини тарқата бошлашди. ОАВ орқали сурати тарқатилган шахс полиция бўлинмасига келди ҳамда ўзининг бу ишга алоқадор эмаслигини маълум қилди. Бу иш натижа бермагач, иккинчи гумонланувчининг фотосурати тарқатила бошланди. Бу сафар гумонланувчи сифатида Қозоғистон фуқароси 22 ёшли Максим Аришевни қидириш ишлари бошлаб юборилди. Аммо Қозоғистон ташқи сиёсат идораси матбуот котиби Ануар Жайнаков “Facebook”даги саҳифасида Максим Аришевни терактга алоқаси борлиги ҳақида гапиришга хали эрта эканлиги ҳақида айтиб чиққанидан сўнг, Аришев ижрочидан теракт қурбонига айланди.
Терактни мусулмонлар зиммасига юклашда қийин вазиятда қолган Россия махсус хизматларига Қирғизистон Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси ёрдамга келди. Қирғизистон махсус хизмати хали тергов ишлари юриб турган бир вақтда Санкт-Петербургдаги теракт Россия фуқаролигига эга қирғизистонлик шахс томонидан содир этилгани тўғрисида маълум қилди.
“Ҳа, дастлабки маълумотларга кўра, Санкт-Петербургда 3 апрел кунги портлашни Россия паспортига эга Қирғизистон фуқароси содир этган”,- деди махсус хизмат расмийси Рахат Сулайманов “Интерфакс” агентлиги мухбирига. Шундай қилиб метрода ўзини портлатгани гумон қилинаётган шахс 1995 йили Қирғизистон жанубидаги Ўш шаҳрида туғилган Акбаржон Жалилов бўлиб чиқди.
Шундан сўнг Россия Тергов қўмитаси расман Санкт-Петербург метросидаги теракт ижрочиси Акбаржон Жалилов эканлигини маълум қилди. “Терговда Санкт-Петербург метросидаги вагонда ўзини портлатган террорчи шахсини аниқлади. У 01.04.1995 санада туғилган Акбаржон Жалилов бўлиб чиқди”,- дейилган қўмита тарқатган хабарда.
Шу ўринда оддий бир савол туғилади. Россияда амалга оширилган терактдан кимга фойда?
Бунга жавоб тариқасида қисқача шуни айтиш мумкинки, аввало бу ишлар Путин режими учун керак. Чунки халқ эътиборини асосий муаммолардан буриш учун ҳатто Сурия ва Украина шарқида олиб борилаётган урушлар ҳам етарли бўлмай қолди. Рус халқи ўз ҳақ-ҳуқуқларини талаб қилиб чиқа бошлади. Айниқса ўсиб келаётган ёш авлодни амалдаги бошқарувга нисбатан ишончи йўқолиб бормоқда. Бу эса ҳукумат учун катта муаммо. Буни олдини олиш учун эса Путинни Россиядаги тинчлик гаранти сифатида тақдим этиш зарур. Қирғиз махсус хизматини бу ишга аралашиши эса Қирғизистонда кундан кунга кучайиб бораётган исломий муҳитга зарба беришда Россия ёрдамига суяниш учун керак бўлади.
Абдураҳмон Одилов.
