Қирғизистон давлат қарзи 4 млрд доллардан ошди
Республика молия вазирлиги ҳисобатига асосланиб “Азаттык” радиосининг хабар қилишича, Қирғизистоннинг давлат қарзи 4,075 млрд долларга етган.
“Расмий маълумотларга кўра, бугунги кунга келиб, ташқи қарз қарийб 3,765 млрд долларни, ички қарз салкам 310 млн долларни ташкил этади”, – дейилади вазирлик хабарида.
Молия вазирлигининг қайд этишича, республиканинг давлат қарзлари белгиланган муддатда қатъий равишда адо этилади.
“Ўтган йили қарз тўлашга 20,75 млрд сом (299 млн доллар) сарфланган. 2015 йил билан қиёслаганда, қарзни тўлаш учун харажатлар 44 фоизга ошган”,- дея маълум қилинган ҳисоботда.
Қирғизистон давлат қарзининг асосий қисмини хорижий кредитлар ташкил этади. Қирғизистоннинг энг кўп қарзи Хитойдан олинган – 1 миллиард 336 миллион доллар. Ундан кейинги 1 миллиард 110 миллон долларлик қарз Жаҳон банкига тегишли. Осиё тараққиёт банкидан олган қарзи 1 миллард долларни ташкил этади. Қирғизистон Халқаро валюта фондидан 500 миллион, Россиядан 500 миллион доллар қарз олган. Бундан ташқари Туркия, Европа ва Араб давлатлардан ҳам қарзи бор. Қарзларни асосий қисми йўллар қуриш ва энергетика соҳасини ривожлантиришга сарф этилган.
Бунда, Қирғизистон молия вазирлигининг ишонтиришича, мамлакат давлат қарзи “рухсат берилган лимит” доирасидадир. Республика қонунчилигига кўра, мамлакат ташқи қарзи ЯИМнинг 60 фоизидан ошмаслиги керак.
Туркистон:
Қирғизистон иқтисодиёти нега борган сари қарзга ботиб бораверади? Бу ҳолат унинг ички бошқарув системасига алоқадорми? Йўқ албатта, Қирғизистоннинг иқтисодий ночорлаб боришининг асоси, халқаро оламий глобал бошқарув системаси томонидан атайин пайдо қилинади. Бу жараёнда Қирғиз сиёсий доирасининг роли коррупцияга ботиб қолишганидадир. Шу коррупциялашган схема ҳам, ташқи мустамлака давлатлар томонидан ривожлантириб борилади. Уларга, Қирғизистон 4 миллиард доллар қарзга ботиб қолиши учун, шу қарзларнинг бир қисмини ўзлаштириб олиш ҳақида фикрлайдиган коррупциянерлар керак. Харқаро сиёсат вакиллари айнан шу ҳаромтомоқ сиёсий гуруҳдан фойдаланади. Чунки бу гуруҳ мамлакат учун қарз олаётганида “оғир ёки енгил саноатни ривожлантириш учун, ҳатто шу кунга келиб сотилиб йўқ қилиб юборишган йирик корхоналарни қайта ишлатиш учун” деб бирор маротаба қарз сўранган эмас.
Дунё системаси, яъни халқаро сиёсат дунёни 3 қисимга бўлди. 1- Иқтисоди ривожланган етакчи давлатлар. 2- Иқтисоди ривожланган етакчи бўлмаган давлатлар. 3- Аграр (хом ашёга асосланган) давлатлар.
1.Иқтисоди ривожланган етакчи давлатлар. Улар оғир саноати ривожланган, яъни енгил саноати учун ўзларининг оғир саноати воситасида тўлиқ шароит яратиб олишга қодир давлатлардир. Улар транспортнинг барча соҳаларида, станоксозлик ва қурол-аслаҳа ишлаб чиқишда ҳеч кимга тоъбе эмас.
- Иқтисодий ривожланган давлатлар. Булар ҳам оғир ва енгил саноатларини ривожлантириб бориш имкониятига эга бўлган давлатлар. Етакчи давлатлардан фарқи шуки, ўз ихтиёри билан бошқа мамлакатни мустамлака қила олмайди ва ўзи қурол ишлаб чиқариш ихтиёрига эга эмас.
- Аграр давлатлар. Бу давлатлар ишлаб чиқаришнинг ҳар икки соҳасида ҳам иштирок этмайди. Уларга енгил ва оғир саноатни ривожлантириш имконияти берилган эмас. Бу давлатлар, юқоридаги ривожланган давлатлар учун фақат хом ашё етказиб бериб туришади. Ўзларидаги хом ашёни ўзлари қайта ишлашга ҳаракат қилишса, халқаро ташкилотлар уларга босим ўтказади.
Қирғизистон аграр давлатдир. Шунинг учун 4 миллиард долларни қарз олиб, уни давлатга фойда келтирмайдиган йўлларга сарфлаб юборди. Йўл қурилишига ишлатдик, деб баёнотлар бериб, ўзларини оқлашяпти. Йўлларни ўнглаш, тўй бериб миллионлаган халқ пулини совуриш 4 миллиард қарзи бор мамлакат учун эмас. Аслида Қирғизистон сингари қарзга ботиб бораётган мамлакатнинг сиёсатчилари бу ҳолатдан чиқиб кетишнинг энг оптимал ҳолатларини топиш ҳақида изланишлари керак эди. Ҳатто мамлакат ободончилиги учун сарф харажатларни қисқартириб, ўзидан чиқаётган барча хом ашёларни ўзи қайта ишлаб чиқариш учун сарф харажатларни кучайтириши керак эди. Бунинг учун ҳеч бўлмаганида, ўзидан чиқаётган энергетик ресурслар билан ўз фуқоролари пайдо қилаётган ишлаб чиқариш корхоналарни таъминлаб, уларга кенг имконият ва имтиёзлар яратиб бериш керак эди. Фақат ўшанда бизнинг бир сомга сотилаётган энергетика ёки бошқа хом ашёларимиз бир неча баробар кўп фойда олиб келар эди.
