Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳи ва барокатуҳ.
Бу мужтаҳидларда ихтилофли бўлиб, баъзилар идда сақлаш шарт эмас, идда ҳомилани бор-йўқлигини аниқлаш учун деган ҳукмга боришган. Лекин далиллар омм келганидан биз ҳар қандай ҳолатда ҳам идда сақлаш шарт деб биламиз. Шунга кўра у аёл иддаси чиққунча иккинчи эридан алоҳида яшаши керак. Идда тугагандан кейин никоҳини бошқадан қилади. Аввалги никоҳ ботил ҳисобланади. У аёлнинг идда муддати уч қуруъ, шунча муддат ўтгунча кутади.
Идда аёлларнинг ҳолатига қараб ҳар ҳил бўлади, қуйдаги оятда ҳур ва эри талоқ қилган аёлнинг идда муддати:
وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلاَثَةَ قُرُوَءٍ
– „Талоқ қилинган аёллар ўзларини уч «қуруъ» кутарлар“. [2:228]
Яъни, бу ерда гап ҳайз кўрадиган ва эри билан қўшилган ҳур аёллар устида кетяпти. Чунки мана шу сифатга эга бўлмаган аёлларнинг иддаси бошқачадир. Аллоҳ Таоло айтади:
وَاللَّائِي يَئِسْنَ مِنْ الْمَحِيضِ مِنْ نِسَائِكُمْ إِنْ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِي لَمْ يَحِضْنَ وَأُوْلَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَنْ يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ
– „Аёлларингиз орасидаги (кексайиб қолгани сабабли) ҳайз кўришдан умид узганлари, агар сизлар (уларнинг иддалари қанча давом этиши хусусида) шубҳалансангизлар, бас (билингизки), уларнинг иддалари уч ойдир, яна (ҳали-ҳануз) ҳайз кўрмаган (аёллар)нинг (иддалари ҳам уч ойдир). Ҳомиладор (аёл)ларнинг (идда) муддатлари ҳомилаларини қўйишлари (яъни кўз ёришларидир)“. [65:4]
Шунингдек эри ўлган аёлларнинг иддаси ҳам бошқа, уларнинг иддаси тўрт ой ўн кундир:
وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا
– „Сизлардан (мусулмонлардан) вафот қилган кишилар хотинларини қолдирган бўлсалар, улар тўрт ою ўн кун ўзларига қараб (идда сақлаб) турадилар“. [2:234]
Чўри эса икки ҳайз муддати идда ўтиради. Чунки ҳурнинг ярмига тенгдир. Доруқутний ва бошқалар Оиша(р.а)дан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар(с.а.в) шундай деганлар:
«طَلاَقُ الْأَمَةِ تَطْلِيقَتَانِ وَعِدَّتُهَا حَيْضَتَانِ»
«Чўрининг талоғи икки талоқдир ва унинг иддаси икки ҳайздир».
Эри билан қўшилмаган аёлнинг эса иддаси бўлмайди. Чунки Аллоҳ Таоло айтади:
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمْ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا
– „Эй мўминлар, қачон сизлар мўминаларни никоҳларингизга олсангизлар-у, сўнгра уларга қўл теккизишдан — яқинлашишдан илгари уларни талоқ қилсангизлар, у ҳолда сизлар учун уларнинг зиммасида санайдиган идда бўлмас. Бас сизлар уларни (озми-кўпми ҳадя билан) баҳраманд қилиб, чиройли кузатиш билан кузатинглар!“. [33:49]
Муттақий.
|