بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
Зеленкскийнинг Украинадаги президентлик сайловларида ғалаба қозониши ва мамлакат келажагига бўлган таъсири
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Украинадаги матбуот бўлими раиси Фозил Амзаев қаламига мансуб
Украинанинг янги сайланган президенти Владимир Зеленский 2019 йил 27 апрелда украиналик фуқароларга Россия паспортини бериш тўғрисидаги Россия ташаббуси борасида баёнот бериб, бундай деди:
«Украина Россиядан фарқ қилади. Айниқса, украиналиклар сўз эркинлигига, эркин ахборот воситалари ва интернетга эга. Шунинг учун биз Россия паспорти нимани англатишини яхши биламиз. Яъни бу – ҳар қандай шахс тинч намойиш қилиш айблови билан қамоққа олиниши… эркин ва рақобатли сайловларда қатнашиш ҳуқуқидан маҳрум бўлиш… ҳар қандай табиий ҳуқуқ ва эркинликларни унутиш демакдир. Украина ва украиналиклар билан таҳдидли оҳангда ва иқтисодий босимлар билан қўрқитиб гаплашилмаслик керак! Шуни таъкидлаш лозимки, то Донбасс билан Қрим ярим ороли босқинчилигига буткул барҳам берилмагунча, муносабатларни нормаллаштириш, деган нарса бўлмайди ва Украина ҳаргиз таслим бўлмайди».
Сайловолди ташвиқотлари давомида Пётр Порошенко ва унинг тарафдорлари «Порошенконинг мағлубияти Украинанинг Европа томон йўналиши барбод бўлганини ҳамда Украинанинг Россияга таслим бўлганини англатади», деб айтиб келишди. Улар Порошенконинг асосий рақиблари бўлган Тимошенко ва Зеленскийни Россия манфаатларини мустаҳкамлашда айблашди.
Шунга қарамай, сайловнинг 21 апрелда ўтказилган иккинчи турида Зеленский Порошенкодан ғолиб келди. Сайловда унга 72.22 % овоз берилган бўлса, рақиби 24.45 % овоз олди.
Биз Зеленскийнинг бундай ғаройиб ғалабасининг аниқ сабаблари ҳақида гапирар эканмиз, қуйидагиларни таъкидламоғимиз даркор:
- Сайловчилар кайфияти 2015 йил ишлаб чиқилган «Халқ хизматчиси» номли ҳажвий телесериалдан қаттиқ таъсирланмай қолмади. Сериалда бош ролни Зеленский ўйнаган ва кутилмаганда у Украина президенти бўлиб қолади ва олигархларга қарши кураш бошлайди. Ҳақиқатдан ҳам унинг сайловдаги муваффақияти, гўё мана шу ҳажвий сериалдан нусха кўчирилгандек.
- Зеленский гуруҳи сайловни айёрлик билан амалга оширишга муваффақ бўлишди, яъни, асосий ва иккиламчи рақиблар-Порошенко ва Тимошенкога овоз бермоқчи бўлганларни авраб, Зеленский томонга оғдира олишди. Зеленский Украинанинг ички ва ташқи сиёсати билан боғлиқ саволларга жавоб беришдан қасддан ўзини олиб қочди. Ижтимоий тармоқларда қисқа метражли видеолавҳалар билан чиқиш қилди, улар умумий гаплар ва фразалар билан тўлиб тошди.
- Биринчи тур ғалабалардан сўнг, россияпараст кучларнинг Порошенкога эмас Зеленскийга овоз беришлари аниқ бўлиб қолгач, Зеленский Россияга қарши кескин мурожаат қилишга ўтди. Чунки бу унга Украинанинг Россияга анъанавий мухолиф бўлган ғарбий қисмидан кўпроқ қўллаб-қувватлов олишига замин яратар эди.
Зеленскийнинг кутилмаган муваффақиятининг асл сабабларини ўрганмоқчи бўлсак, шуни таъкидлаш лозим бўладики, бугунги кунда бўлаётган президентлик сайловларида Европа давлатлари, ҳатто АҚШда кенг тарқалган йўналиш намуна қилиб олинди.
Аниқки, Америкадаги Трамп ғалабаси, Британиянинг Евроиттифоқдан чиқиши, Германия, Болгария, Польша, Чехия, Венгрия, Италия, Словакия каби Европа давлатларида популист партияларнинг авж олиши, буларнинг барчаси Ғарбнинг демагогия¹ касалига чалинганини кўрсатиб турибди.
Гардиан газетаси ўтказган тадқиқот натижаларига кўра, европаликларнинг 25 %и популист партияларни қўллаб-қувватлашар экан.
Популизмни² аниқлашнинг асосий мезони, жамиятни иккита рақобатдош қисмга бўлиш ғояларини қўллаб-қувватлашдан иборат: тоза инсонлар ва коррупциячи элита.
Айнан шу ғоя «Халқ хизматчиси» ҳажвий сериалининг ҳамда Зеленский сайловининг бош ғояси бўлди. Албатта, Ғарб давлатларидаги бундай йўналиш айни жамиятларда идеологик таназзул мавжудлигини кўрсатмоқда. Чунки бу жамиятларда одамлар реал фикрларни ёки дастурларни ёхуд ислоҳотларни қўллаб-қувватлашмаяпти, бинобарин анъанавий партияларни ҳам. Бироқ янги башараларни қўллаб-қувватлашяпти. Бу янги башаралар оддий, аммо баъзан яроқсиз фикрларни беришяпти… Одатда булар «абадий тенгсизлик ва коррупцияга қарши кураш»га оид фикрлар бўлиб чиқяпти.
Украинада бугун кучли идеологик партиялар мавжуд бўлмаган ва ҳокимиятнинг фаол давоматлилигини таъминловчи механизм йўқ бўлган бир пайтда, мазкур демогогия бу сафарги президентлик сайловига ҳар қачонгидан ҳам салбий таъсир кўрсатди. Шу маънода, Украина Европа қадриятлари ва йўналишларига содиқ қолаётганини исботлади.
Афсуски, демогогик туйғуларни ёйишда янги ахборот воситалари ва ижтимоий сайтларнинг муҳим рол ўйнаётганини эслатишимизга тўғри келади. Ўтган ўнлаб йиллар давомида ахборот минбарлари ҳукмрон элита ва анъанавий партиялар манфаатига хизмат қилди, шу орқали жамиятда уларнинг шахсий манфаати устун туришига олиб келди. Мисол учун, исламафобия ва «мусулмонлар таҳдиди», деган нарсани кенг ёйиш ажнабий давлатларнинг исломий юртларга иқтисодий ва ҳарбий жиҳатдан аралашишларига тайёр дастак бўлди. Бироқ бугунги кунда бу минбарлар, ўша ҳукмрон элитага қарши асосий халқ базасига айланди. Буни жодугарнинг жодуси ўзига урди, дейиш мумкин.
Зеленский раҳбарлиги остида Украинанинг қандай йўналиш бўйича кетишини муҳокама қилиш учун, Россия йўналиши ҳақида сўз юритишимизга тўғри келади. Зотан, Россия шундай умидсизлик йўналиши бўйича кетмоқдаки, бу Трамп сайловда ғолиб келган лаҳзадаёқ намоён бўлган. Бу давлат Америка билан муносабатларнинг илиқлашишини тахмин қилаётган эди. Лекин бу тахмин, Трамп қудратга келган илк ойлардаёқ пучга чиқди.
Зеленскийга россияпараст, дея қўйилган айблов Порошенконинг сайловолди ташвиқоти учун бош ғояга айланди ҳамда келажакда Россия-Украина муносабатларини қандай олиб бориш тўғрисидаги саволга Зеленскийнинг сукут қилиши, бу айбловни яна-да қувватлади.
Россияга келсак, Трампни сайловолди кампанияси чоғида очиқ қўллаб-қувватлаб, бунинг аччиқ сабоғини олгани учун Зеленскийга яхши баҳо беришдан ўзини қаттиқ тийиб турди. Бироқ уни қўллаб-қувватлаганлик аломатлари ҳукуматга мойил телеканалларда ҳамда собиқ бош вазир Николай Азаров каби қочқинликдаги айрим украиналик сиёсатчиларда кўриниб қолди. Лекин сайловнинг биринчи туридан сўнг Зеленский мурожаатида пайдо бўлган ўзгариш ҳамда иккинчи турдан сўнг берган баёнотлари шуни кўрсатдики, Зеленский сиёсати ҳам Порошенко сиёсатидан мутлақо фарқ қилмас экан. Шунинг учун Путиннинг Украина кризиси бўйича матбуот котиби Виктор Медведчук – иккинчи турдан сўнг Зеленский Шарқий Украинадаги келишув борасида Россия таклифига рози бўлмади, деди.
Ва ниҳоят, 27 апрел куни янги президент Зеленский украиналик фуқароларга Россия паспортини бериш тўғрисидаги Россия ташаббуси ҳақида юқорида келтирилган сўзларни айтди.
Кимдир – Зеленский уйғонаётган украин халқини қайта ухлатади, дер эҳтимол. Бироқ аслида, сайловларда ким ғолиб чиқиши унчалик муҳим эмас. Яъни, ҳар қандай сайланган раҳбар аввалги раҳбар сиёсатини давом эттирмай қолмайди, унда бошқа альтернатив йўқ. Зотан, Янукович билан Россия ўртасидаги дўстлик оқибати нима бўлганини ҳамма, жумладан, Зеленский ҳам, унинг ортида турганлар ҳам яхши билади. Бугунги кунда бу жамият ва сиёсий кучлар Россия томон заррача оғишга уриниш бўлишига йўл қўймайди.
Шуни унутмаслик керакки, мабодо Зеленский Россия билан илиқ муносабат ўрнатиш томонга қадам қўядиган бўлса, бу унинг ўз истак-иродасидан ёки унинг ортида турган кучлар истагидан келиб чиққан бўлмайди асло. Балки Ғарб хусусан, Америка шуни истаётган бўлади. Шу нуқтаи назардан, демак, Украина ва унинг ресурслари Россия билан Америка ўртасидаги бир гаровдир.
Янги президентдан сўнг Украинида бўлажак вазият билан боғлиқ кўпроқ тахмин қилинаётган сценарий мана шу. Келаси ойлар бу эҳтимолни ё тасдиқлайди ёки бекорга чиқаради.
Хуллас калом, популизм иллати масаласига қайта мурожаат қилиб, шуни айтиш лозимки, биз бугун уни Европа ва ҳатто Америка идеологиясида яққол кўриб турибмиз. Бу эса, бутун олам майдонига нафақат нуфузли, балки етакчи давлат сифатида қайтишни истаётган Ислом Уммати олдида қулай замин яратмоқда.
Роя газетасининг 2019 йил 8 май чоршанба кунги 233-сонидан
¹ Демогогия – одамларнинг ҳис-туйғуларига қасддан таъсир ўтказиш ҳамда иккиюзламачилик билан ўзининг шахсий ғаразини амалга ошириш мақсадида, халқнинг содда фикрловчи синфи истак-майллари билан ўйнашиш.
² Популизм – халқ оммасини менсимай, унга нисбатан ўйин қилиш, айниқса, сайловолди кампаниясида овоз тўплаш мақсадида ёлғон ваъдалар бериш.
