Эрдогон Путин билан музокара ўтказиш учун Россияга келди
Россия президенти Владимир Путин ва Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдогон 23 январда Москвада музокаралар ўтказади.
Турк расмийларига
кўра, учрашувда Сурия шимолида “хавфсизлик зона”сини яратиш ҳақидаги Анқара
таклифи кўриб чиқилади.
Учрашув арафасида Кремл чиқарган
баёнотга кўра, Путин ва Эрдгон “Суриядаги тинчлик жараёни баробарида савдо,
иқтисодий ва маданий соҳалардаги муҳим жиҳатларни муҳокама қиладилар”.
Туркия ва Россия Суриядаги можарода
қарама-қарши жабҳаларни эгаллаган.
Россия Сурия президенти Башар Асад
ҳукуматини қўллаб-қувватласа, Туркия Сурия ҳукумати кучларига қарши жанг
қилаётган мухолифат жангчиларини дастаклайди.
Аммо, декабр ойида АҚШ президенти
Дональд Трамп икки мингдан кўпроқ АҚШ ҳарбийларини Суриядан олиб чиқишини эълон
қилиши ортидан Россия ва Туркия Суриядаги амалиётларни мувофиқлаштиришга
келишиб олди.
21 январда Эрдўғон Путин билан Сурия
шимолида Туркия назорати остидаги “хавфсизлик зонаси”ни яратиш бўйича мулоқот
ўтказишини айтди.
“Хавфсизлик зонаси”ни яратиш ғоясига
Сурия шимолининг аксар ҳудудларини назорат қилаётган ва АҚШ иттифоқчиси бўлган
Суриядаги курдлар қарши чиққан.
Россия Ташқи ишлар вазири Сергей Лавров
ўтган ҳафта Туркия ҳарбий кучларини Сурия шимолига жойлаштириш ғоясини рад этди
ва бу ҳудудлар Дамашқ назорати остида бўлиши лозимлигини айтди.
Туркистон:
Ҳизб ут–Таҳрир амири шайх Ато ибн Халил Абу Раштанинг сиёсий саволларга жавобларда “Суриядаги сўнгги воқеалар ривожи”даги жавобда жумладан шундай дейилган эди.
…Туркия ҳам қийин вазиятда қолди. Зеро, у АҚШ ўз қўшинларини олиб чиқиб кетса, бўшлиқни тўлдириш имконига эга бўламан, деб ўйлаётган эди. Чунки АҚШ қўшинларини олиб ичиб кетиш қарори ўтган жума Трамп-Эрдоган ўртасидаги телефон суҳбати ортидан қабул қилинган эди. Шунинг учун шундай ўйлаётган эди. Русиял Явм 2018 йил 19 декабрда бундай хабар тарқатди: (Америкалик юқори лавозимли бир мулозимга кўра, АҚШ президенти Дональд Трамп туркиялик ҳамкасби Ражаб Тоййиб Эрдоган билан ўтказган сўнгги суҳбати ортидан Суриядан ўз қўшинларини олиб чиқиб кетишга қарор қилди. Ушбу мулозим чоршанба куни Рейтер ахборот агентлиги билан қилган суҳбатида айни қарор ўтган ҳафта икки давлат раҳбарларининг телефон орқали суҳбатлашишлари ортидан қабул қилинганини маълум қилди. Айни манба буни қуйидагича шарҳлади: «Келгуси бўлажак ишларнинг барчаси ушбу телефон суҳбати чоғида эришилган келишувларнинг татбиқи ўлароқ кузатилади»). Икки раҳбар ўртасидаги телефон суҳбати ҳақида Онадўли турк ахборот агентлиги 2018 йил 21 декабрда бундай хабар қилди: (Туркия президенти бундай деди: «Трамп биздан – ИШИДга кучларинг етадими, деб сўради». Шунда мен – биз уларни мағлубиятга учратдик. Келгусида ҳам шундай қилишга қодирмиз. Сиз бизни моддий-техник ёрдам билан қўллаб-қувватласангиз, бас, дедим… Алалоқибат, америкаликлар чиқиб кетишни бошлашди. Айни дамдаги мақсадимиз улар билан тинч дипломатик муносабатларни давом эттиришдир». Шу тарзда Туркия бўшлиқни тўлдираман, деб ўйлаган эди… Бироқ воқеда Асад режими курдлар илтимоси билан Манбиж томон ҳаракат қилди! (Асад режимининг мингга яқин қўшини танклар ҳамда оғир қуроллар ўрнатилган зирҳли машиналар билан Тайҳа назорат пунктига тўпланди. Бу кучларнинг қирққа яқин жангчиси эса, Ариманинг шимолий шарқидаги Ялани қишлоғидаги Сурия Демократик кучлари билан режим ўртасида муштарак бўлган назорат пунктига етиб борди. Ушбу пункт муштарак кучларни жойлаштириш тўғрисида Сурия Демократик кучлари билан келишувга эришилганидан кейин режим кучлари жойлаштирилган биринчи пункт ҳисобланади. Шунингдек, у Озодлик армияси ва турк кучлари назоратидаги пунктлар рўпарасида жойлашган пунктдир. Мудун саҳифаси, 2018 йил 27 декабр).
Шундан сўнг, 2018 йил 29 декабр куни Мудофаа вазири, Ташқи ишлар вазири, Армия Бош штаб бошлиғидан ташкил топган турк делегацияси мавзуни муҳокама қилиш учун йўлга тушди. Бироқ рус юқори лавозимли мулозимлари томонидан Туркия учун провокация ҳисобланган бир қанча баёнотлар янгради. Масалан, Россия Ташқи ишлар вазирлиги воизи Мария Захарова 27 декабрда «Америкаликлар чиқиб кетадиган ерлар устидан Сурия ҳукумати назорат ўрнатиши керак», деди. Яна давом этди: «Ўз-ўзидан савол туғилади: америкаликлар ташлаб чиқиб кетадиган ерлар устидан ким назорат ўрнатади? Аниқки, халқаро қонунга кўра, у ерлар Сурия ҳукумати томонидан назорат қилиниши керак». У яна бундай деди: «Биз туркиялик ҳамкасбларимиз билан – хоҳ ташқи сиёсатда бўлсин, хоҳ Сурияда терроризмга қарши курашиш учун ҳарбий амалиётлар олиб бориш соҳасида бўлсин – ўз нуқтаи-назарларимизни яқиндан мувофиқлаштириб, Сурия йўналиши бўйича аниқ бир сиёсатни амалга оширяпмиз». Мудун саҳифаси, 2018 йил 27 декабр). Америкалик таниқли Республикачи сенатор Линдси Грэм ҳам бундай деди: («Трамп АҚШ қўшинларининг Суриядан чиқиб кетиши ортидан Туркиянинг Халқ Мудофааси отрядлари билан тўқнашмаслигига жиддий ҳаракат қилиши лозим». Грэм ўз мамлакатининг НАТОдаги иттифоқчиси бўлган Туркияга унинг манфаатларини ҳимоя қилишда ёрдам кўрсатиш учун минтақада буфер зона барпо қилиниши лозимлигини таъкидлади. У Туркиянинг Халқ Мудофааси отрядларини ўз ерларидаги сепаратист ҳаракат, деб ҳисоблашини, шу боис айни гуруҳга ҳужум қилиш билан таҳдид этиб келишини билдириб ўтди». Арабий Пост, 2018 йил 31 декабр).
Кейин, рус армияси яқинда “Сурияда тинчлик ўрнатишга қаратилган Россия мувофиқлаштирувчи маркази” фаолиятини қайтадан йўлга қўйди. (Бу – Манбиж яқинидаги Арима шаҳрида бўлиб, у ердан яқинда чиқиб кетгандан сўнг амалга ошди». Мудун саҳифаси, 2018 йил 27 декабр). Мана шуларнинг барчаси бўшлиқни тўлдириш масаласида Туркия олдида бир қанча тўсиқларни пайдо қилди ва ҳамон пайдо қилмоқда!
Ҳатто Россия нисбатан кучли давлат бўлса-да, АҚШ уни бир кризисдан иккинчи бир кризисга тиқиб қўймоқда… Россия ўзининг – 2015 йил 29 сентябрда Обама-Путин учрашуви ортидан Сурияга агрессия қилганидан бери – боши берк кўчага кириб қолганини англамоқда. Ўшанда Путин бунинг эвазига Қрим аннекцияси сабабли жорий қилинган санкциялардан АҚШ Россияни озод этади, дея умид қилган эди. Аммо санкциялар бекор қилинмади… Кейин, Россия Сурия юки озайиб, тупикдан чиқиб олиш учун Идлиб масаласини ҳарбий йўл билан ҳал қилишни ва шундан кейингина сиёсий ечимга эришишни хоҳлаётган эди. Чунки Суриядаги ҳарбий амалиётлардан фориғ бўлгандан кейинги сиёсий ечимнинг Россияга ҳеч қандай зарари бўлмайди. Аммо Америка бунга йўл қўймай, энг биринчи навбатда сиёсий ечимга эришишни хоҳлади. Биз 2018 йил 22 сентябрдаги савол-жавоб нашрамизда бу ҳақда бундай деган эдик, буни юқорида ҳам келтириб ўтдик: (Шундай қилиб, Россия Идлибдаги ўзининг бомбардимонларини тўхтатди ва Ўрта Ер денгизида манёвр қилаётган кемаларини ортга қайтарди. У Идлиб мавзусини сиёсий ечимдан олдин ҳарбий йўл билан ҳал этишга бевосита Америкадан ёки Туркия орқали розилик олишни ҳамон умид қилмоқда… Лекин Америка Идлибда ҳарбий ечимдан олдин, биринчи навбатда сиёсий ечимга эришишни ва бундан Россияни Суриядаги ҳарбий базалари бўйича провокация қилиш учун кузир карта сифатида фойдаланишни истаяпти. Кейин, мухолафатни сиёсий ечимда Россия базалари мавзусини қўзғашга ундайди…).
Кейин, Трампнинг қўшинларни олиб чиқиб кетиш қарори Россия учун дард устига чипқон бўлди!!! Гап шундаки, Россия ушбу ҳодисадан сўнг Манбижда ва Шарқий Фуротдаги курдлар ҳудудларида Асад режими билан Туркия ўртасида қолди! Зеро, Россия бир томондан режимни қўллаб-қувватлайди. Яна бир томондан ўзи билан Туркия ўртасида бир қанча келишувлар бор. Яна бир тарафдан Туркия кучлари билан режим кучлари яқинлашиб келмоқда… ўртада Россия… Бу нарса – агар улар ўртасида жанг келиб чиқадиган бўлса – Россияни қийин аҳволга солиб қўяди. Хуллас, Америка Россияни бир кризисдан иккинчи бир кризисга тиқиб қўймоқда!… дейилган эди.
Ҳа, Путин ва Эрдогон учрашуви АҚШ томонидан режалаштирилган лойиҳани амалга ошириш, қандай қилиб бўлса ҳам уни рози қилиш асосига қурилгани аниқ. Муҳокама қилинадиган мавзулар ҳам уларга АҚШ томонидан чизиб берилган чегараларни бузиб ўтмаслик учун нималарга эътибор қаратишга келишиб олиш.
