بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
Саволга жавоб
Россия ва АҚШнинг Суриядаги ҳаракатлари
Савол:
Биз биламизки, Россия Сурияга АҚШ билан келишиб ёки унинг буйруғи билан, Башар режимини ҳимоя қилиш ва мухолафат билан сиёсий ечимга эришишга замин яратиш учун кирган. Бироқ, Россия Остона ва Сочи конференциясида ҳамда бошқа конференцияларда режим билан мухолафатни учраштиришга уринаётган бир пайтда Америка унинг бу уринишларига деярли тўсиқ қўяётгани кузатилмоқда. Америка бу конференцияларда қатнашса ҳам, масалан худди Иордания каби кузатувчи сифатида қатнашмоқда. Буни қандай изоҳлаш мумкин, ташаккур?
Жавоб:
Бу икки сўз билан изоҳланади: АҚШнинг такаббурлиги ва Россиянинг овсарлиги.
Буни қуйидагича баён қиламиз:
- Тўғри, Россия Сурияга Американинг розилиги ёки унинг буйруғи билан ва унинг манфаати учун кирди. Биз бу масалани 2015 йил 11 октябрда чиқарилган варақада қуйидагича изоҳлаган эдик: (… Бу Америка учун улкан фалокат эди. Чунки, Америка ўзини қўзғолончилар билан бирга қилиб кўрсатарди, шунинг учун уларга қарши очиқ-ошкор жанг қилиш Америка учун қийин эди. Қўзғолончилар режимга зарар етказишди, Америка янги малайи эса ҳали пишиб-етилгани йўқ эди. Шунинг учун мана шу ифлос, оловли ўйин олиб бориладиган бўлди. Бу вазифани Россия бажарадиган бўлди. Чунки Россиянинг роли режимни очиқ-ошкор қўллаб-қувватлаш ва қўзғолончиларга очиқ-ошкор қарши туришдир. Россия наздида қўзғолончиларга қарши уруш қилишни оқловчи омил бор. Шунинг учун режим Американинг буйруғи билан Россияни чақиришга тайёр турди ва шундай ҳам бўлди. Россия Америкага хизмат қилиш учун Сурияда мана шу ёвуз, ифлос ролни ўйнашга рози бўлди!). Бу масалани 2015 йил 18 ноябрдаги «Сурия майдонидаги охирги воқеалар» номли саволга жавобимизда янада кенгроқ баён қилган эдик: (… а) Россиянинг 2015 йил 30 сентябрда Сурияга босқинчилик қилишидан олдин Обама ва Путин 2015 йил 29 сентябрда учрашишди ва бу учрашув 90 минут давом этди. Учрашувнинг биринчи қисмида Украина муаммоси муҳокама қилинган бўлса, қолган қисмида иккала президент бутун эътиборни Суриядаги вазиятга қаратишди. Бу учрашув натижалари тезда кўринди. «2015 йил 30 сентябрда рус думаси Путиннинг Сурияда рус ҳарбий ҳаво кучларини қўллаш ҳақидаги талабини бир овоздан маъқуллади. (Русиял Явм 2015 йил 30 сентябр)».
б) Ҳатто Россиянинг Сурияда кўпгина позицияларга зарба бериши ҳам Америка билан бўлган келишув асосида бўлди. Чунки Си-Эн-Эн 2015 йил 4 октябрда қуйидаги хабарни тарқатди: «Рус армияси бош штаби ҳарбий масъули генерал Андрей Картаполов 2015 йил 3 октябр шанба оқшомида «Сурияда рус ҳарбий ҳаво кучлари томонидан нишонга олинган минтақаларнинг террорчилар бошпана топган минтақалар эканлиги ҳақида олдинроқ Америка ҳарбий қўмондонлиги томонидан Москвага маълум қилинган эди» деб билдирди. Русларнинг ТАСС агентлигига кўра бу масъул «АҚШ ўзаро боғланишлар орқали бизни бу минтақаларда террорчилардан бошқа ҳеч ким йўқлиги ҳақида огоҳлантирган эди» деб ҳам билдирди).
Шундай қилиб, режимни қўллаб-қувватлаши ва Америка ечимига замин яратиши учун Америка Россияни Сурияга киритди, Суриядаги ишларга ҳукмронлик қилувчи давлат сифатида ечим тузиши учун киритмади. Бироқ Россия у ерда ваҳший амалиётлар содир этиб, режимни ағдарилишдан сақлаб қолганидан сўнг, овсарлигидан – мен Сурияда сиёсий ечимни идора этишим мумкин, деб ўйлади. Бироқ шуни кўра билмаяптики, Америка унга қарши чиқиши аниқ, фақат Сурияда Америка талаб қилганидек ваҳшийлик ролини бажариб, режимни ағдарилишдан ҳимоя қилиб берсагина Россияни маъқуллаши мумкин, холос.
- Россия ўзининг мана шундай нопок хулосасига биноан, Остона ва Сочи анжуманларини уюштириб, жангчи гуруҳларни чақирди ва лойиҳалар таклиф қилди… АҚШни ҳам унда иштирок этиши ва ўзи билан фаол роль бажариши учун чақирди: «Шанба куни Песков – сўнгги вақтларда Сурия келишувига оид ишларда ижобий силжишлар бўлди, «Бироқ бунинг учун ҳамкорликда саъй-ҳаракат қилиб, бу саъй-ҳаракатни янги конструктив даражага кўтаришимиз керак, буларнинг барчаси Россия билан АҚШ ўртасида у ёки бу шаклда ўзаро ҳамкорлик амалиёти бўлмоғини талаб қилмоқда», деди («Orient News» 2017 йил 4 ноябр). Россия Вьетнамда 2017 йил 10 ноябрда APEC саммитида ҳам Путин-Трамп ўртасида учрашув бўлишидан умид қилган эди. Икки давлат президентлари ўртасида учрашув бўлишини бир неча бор очиқ талаб ҳам қилди. Ҳатто Россиянинг саммит чоғида ҳам талаб қилишда давом этганлиги, икки томонлама муносабат, хусусан, Сурия масаласидаги келишув Россия учун не қадар муҳим эканига далолат қилади. Бироқ Америка унинг талабларига жавоб қилмади, фақат икки давлат раҳбарларининг қўшма баёнотлари чиқарилишига рози бўлди, холос. Гўё учрашув бўлиб ўтгандек, ҳолбуки, буни учрашув, деб бўлмайди, балки икки томоннинг экспертлари тайёрлаган баёнот чиқди ва икки давлат раҳбарлари ўртасида қўл сиқиш бўлди, холос. Буни Россия Американи чақиравериб-чақиравериб хор бўлди, дейиш мумкин.
- Бир вақтнинг ўзида, Россия Америкасиз ўзини бундан ожизлигини англамоқда, шу боис рози бўлар деган умидда уни чақиргани-чақирган. Масалан, ҳозиргина айтганимиздек, Путин-Трамп ўртасида учрашув ўтказишни Америкадан илтимос қилавериб хор аҳволга тушди.
Гап шундаки, Россия Суриядаги ечимни шошилтиряпти. Дарҳақиқат, Россия раҳбари Путин жинояткор Башарни 2017 йил 20 ноябрда Сочида учрашув ўтказишга даъват қилди. Сўнг эртасига Трамп билан телефон орқали боғланиб, уни Башар билан ўтказилган сўзлашувлардан бохабар қилди: «Россия президенти Владимир Путин 2017 йил 21 ноябрда америкалик ҳамкасби Дональд Трамп билан телефон орқали суҳбатлашди. Суҳбатда асосий диққат-эътибор Суриядаги бўҳрон ва Башар Асад билан учрашувлари натижасига қаратилди». (Русиял Явм 2017 йил 21 ноябр).
Шундай қилиб, Россия Сурия бўҳронини тезроқ ҳал этишни жуда-жуда истаяпти ва ўзини айни бўҳронни ҳал этишда Америка билан ҳамкорлик қилувчи йирик давлат, дея ҳар доимгидек хомхаёлга боряпти. Шунинг учун биз Россияга сиёсий ечим ғоят зарур бўлгани боис, бу давлатни унга эришишга тоқатсизлик билан уринаётганини, чунки бу унинг кўраётган зиёнини, хусусан, ҳарбий ҳамкорлиги сабабли юзага келган иқтисодий зиёнларини тўхтатиб қолувчи энг осон қутилиш ҳисобланишига гувоҳ бўляпмиз. Мана шу сабаблар туфайли Россия ўзини Суриядаги ечимга етакчилик қилаётгандек ҳис этиб, унга Башарни чақиряпти, кейин Эрдоган ва Руҳонийни чақиряпти, кейин бўҳронни ҳал этиш учун «Сурия халқининг ҳамма тоифалари вакиллари», дейилаётган кимсаларни чақиришни режалаштиряпти. У тезроқ ечим пишиб етилиши учун АҚШнинг ўзига шерик қилишини умид қиляпти: «Россия қуролли кучлари бош штаби қўмондони Валерий Герасимов Суриядаги рус ҳарбий кучлари ҳажмини «салмоқли миқдорда» озайтириш кутилаётганини бу жорий йил охиридан бошланишини маълум қилди». («Euronews» 2017 йил 23 ноябр). Бироқ шунга қарамай, Америка Россия талабларини қабул қилишни пайсалга солиб келяпти.
- АҚШнинг Сурия хусусида Россия билан олиб бораётган ўйини мана шу. Яъни Америка истаги Россиянинг ўзини ботқоқда қолдириш, талабларини эътиборсиз қўйиш, у билан келишмаслик, фақат озроқ миқдорда ёки тобелари орқали келишишдир. Бундай аён бўладики, Россиянинг Сурияда сиёсий ечимга етакчилик қилишга бўлаётган барча уринишлари омадсизликка маҳкум ва бу Американинг аянчли ботқоққа ботгани сабаблидир. Америка учун муҳими, Россия Американинг ҳукмронлик қуролларидан бири бўлишда давом этсин, ундан Америка Сурия қўзғолонига ва исломий ҳолатга қарши фойдалансин… Россия шунча Москва ва Сочида конференциялар ва учрашувлар уюштирмасин, фарқсиз, Сурия бўҳронини ҳал этишда унга ҳеч қандай етакчилик роли берилмайди.
Россиянинг Америка билан бирга тутган йўли аниқ бўлгунига қадар Сурия масаласида ечим бўлиши учун Россия кўтариб чиққан ташаббуслар кучсиз бўлиб қолаверади. У Америка билан ҳамкорлик қилишга интизор бўлиб тураверади. Суриядаги сиёсий ечим пишиб етилганда эса, Американинг ёлғиз ўзи БМТ ёки тобе давлатлар орқали айни ечимни зўрлаб ўтказишда пешқадамлик қилиши кутилади.
- Россия билан Американинг Суриядаги хатти-ҳаракатларидан мана шу нарса кўриняпти. Аллоҳнинг изни ила, бу ҳаракатни барбод этиш мумкиндир, агар қуролли гуруҳлар йўлларини тўғрилаб олиб, АҚШнинг регионал малайлари билан, хусусан, Туркия ва Саудия билан бўлган алоқаларини узсалар, кейин режим қаршисида холислик ва ростгўйлик билан туриб, Уммат ортидаги холис зотлар билан мустаҳкам алоқа боғласалар, Аллоҳнинг арқонини маҳкам тутсалар… ана шунда Сурия АҚШ билан Россия учун умидлар пучга чиққан ва пайларига болта урилиб сўнг ҳеч нарсага қарамай ортларига қочиб қоладиган омадсизлик ўчоғига айланиб қолажак, инша Аллоҳ. Бу Аллоҳга ҳаргиз мушкул эмас.
21 робиул-аввал 1439ҳ
9 декабр 2017м
